Βλάσσης Αγτζίδης, περιοδικό Ελλοπία τ. 1 (Απρίλιος-Μάιος 1990), σελ. 32-33
Από την προεπαναστατική περίοδο, ο ελληνισμός της Ρωσίας διατυπώνει με σαφήνεια τα αιτήματα για σεβασμό της πολιτιστικής του ταυτότητας και για αυτονομία των εδαφικών περιοχών που υπάρχει συμπαγής Ελληνικός πληθυσμός. Από τους συντηρητικούς Ελληνοπόντιους μέχρι τους σοσιαλιστές, το αίτημα αυτό αναδεικνύεται σε κεντρικό ζήτημα της παρέμβασής τους.
Από: cognoscoteam.gr
Η Οκτωβριανή επανάσταση αντιμετωπίζεται ως η εξέγερση εκείνη που «απελευθέρωσε τις εθνικότητες» από το «βαρύ πόδι της ρούσικης αυτοκρατορίας και των ντόπιων τσιφλικάδων».
Διαβάζουμε στην Ελληνική εφημερίδα «Κόκινος καπνάς» σε φωνητική γραφή και ατονικό σύστημα:
«I Οχτοβριανι επανασταςταςι απ τις προτες μερες τις ιπαρκςις τις διλοςε:
1) Ιςοτιτα κε κιριαρχια τυ λαυ τις Ροςιας, 2) Δικεομα λεφτερυ αφτοκαθοριςμυ ος τιν κςεχοριςι κε διμιυργια ανεκςαρτιτις διμοκρατιας 3) Να καταργυντε ολα τα εθνικοθριςκεφτικα προνομία 4) Ελεφτερι αναπτικςι τον εθνικον μιονοτιτον κε εθνικογραφικον ομαδον ςτο ρυςικο έδαφος».
Σ’ αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε το κίνημα των Ελλήνων για την αυτονομία. Στον αγώνα αυτό πρωτοστατούν οι πόντιοι κομμουνιστές και οι ελληνικές εφημερίδες Ή εφημερίδα «Κόκινος Καπνάς» στις 22/10/1933 σε «φλογερο χερετιςμο ςτιν εφιμεριδα ΚΟΜΥΝΙΣΤΙΣ», μας πληροφορεί ότι «Ο ΚΟΜΥΝΙΣΤΙΣ» αγωνίσθηκε για τη δημιουργία ελληνικής αυτονόμης ζώνης στη περιοχή του Σοχούμι, στο Καύκασο.
Ο Χαράλαμπος Γωνιάδης περιγράφει μια ημιαυτόνομη περιοχή : «Πριν το 1937, υπήρχε στο Κρασνοντάρκι Κράι η περιοχή Κρίμσκαγια που ήταν Ελληνική. Εκεί κατοικούσαν 60.000 Έλληνες. Υπήρχε κάποια αυτονομία. Για ενάμιση χρόνο ήταν ο Ελληνικός νομός στο Κουμπάν.
Ο Ελληνικός νομός, ξεκίνησε από Ελληνες Κομμουνιστές. Ήταν σοβιετικός νομός με επίσημη γλώσσα τα ελληνικά. Ήταν πιο μικρός από την Αττική. .. Και σήμερα όταν πας με το τραίνο και περνάς από ‘κει, είναι κάποια κωμόπολη που ονομάζεται «Σταθμός Γκρετσίσκαγια», δηλ. Ελληνικός σταθμός. Οι Έλληνες τώρα είναι λίγοι εκεί. Κάποιοι γύρισαν μετά την εξορία. Αλλοι εκρωσίστηκαν, όπως στη περιφέρεια της Σταυρούπολης».
Η ημιαυτόνομη αυτή κατάσταση κράτησε είκοσι μήνες. Συνετέλεσε στο να μαζευτούν στην «επικράτεια» του Ελληνικού νομού πλήθος Ελλήνων από άλλες περιοχές. Παντού επικρατούσε η ελληνική γλώσσα. Οι δρόμοι, τα δημόσια καταστήματα, τα σχολεία, τα αστυνομικά τμήματα είχαν πινακίδες στα Ελληνικά.
Ο σοβιετικός ιστορικός Αρ. Ουλουλιάν αποκαλύπτει ότι το αίτημα των Ελλήνων για αυτονομία είχε ικανοποιηθεί στην Ουκρανία.
Γράφει: «Δημιουργήθηκαν τρεις αυτόνομες ελληνικές επαρχίες με δικά τους διοικητικά, οικονομικά και κομματικά όργανα. Η σχετική απόφαση πάρθηκε στο πρώτο μισό του 1928. Η Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας έδωσε νέα ώθηση στην ανάπτυξη του ελληνικού πληθυσμού της ΕΣΣΔ».
Η πορεία αυτή, αν συνεχιζόταν απρόσκοπτα, θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός δικτύου αυτόνομων Ελληνικών περιοχών στην ΕΣΣΔ στις οποίες σιγά-σιγά θα συγκεντρώνονταν και οι υπόλοιποι διεσπαρμένοι ανά την σοβιετική Ένωση Ελληνες. Ήδη είχε καταχτηθεί η ενιαία αντιμετώπιση των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών ζητημάτων. Το μοντέλο αυτό θα θύμιζε πάρα πολύ την σημερινή πρόταση του «Πανενωσιακού Συνδέσμου Σοβιετικών Ελλήνων» και του προέδρου του, Γαβριήλ Ποπόφ.
Δυστυχώς όμως η σταλινική λαίλαπα οδήγησε την Ελληνική Εθνότητα της ΕΣΣΔ στη θέση της «τιμωρημένης εθνότητας».
ΒΙΝΤΕΟ: Το σημερινό Κρασνοντάρ και η ελληνική του κοινότητα
Το 1938, μαζί με τα σχολεία, τα θέατρα, τις εφημερίδες, καταργήθηκαν και οι αυτόνομες περιοχές. Οι πρωτεργάτες αυτής της κίνησης, οι πόντιοι διανοούμενοι, χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ειδικά στην « Ημιαυτόνομη Ελληνική Επαρχία» του Κρασνοντάρ οι Έλληνες υπέστησαν σωστή γενοκτονία. Όλοι οι άντρες από 18 χρονών έως 60 είτε τουφεκίστηκαν είτε εξορίστηκαν στη Σιβηρία. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μεταφέρθηκε με διαδοχικά κύματα το 1942, 1946, 1949 στην Κεντρική Ασία, στο Σιβηρικό Καζαχστάν.
Οι σελίδες της ιστορίας μας που αναφέρονται στη πολιτική και πολιτιστική δράση των Ελλήνων της ΕΣΣΔ, καθώς και στις «Αυτόνομες Ελληνικές περιοχές», είναι ανεκτίμητος πλούτος για όλους μας. Μόνο που με ευθύνη της νεοελληνικής εξουσίας και της επίσης νεοελληνικής αριστεράς, παραμένουν ακόμα λευκές.
Είναι δικό μας καθήκον απέναντι στο «δικαίωμα στη μνήμη» και στην αλήθεια, να υπερβούμε έμπρακτα την αλλοτρίωση και να γράψουμε επιτέλους αυτές τις σελίδες.
Πηγές
1) Εφημερ. «ΚΟΚΙΝΟΣ ΚΑΠΝΑΣ», Σοχσύμι, 22/10/1939
2) Ουλουλιάν Αρ. Α, «Η πορεία του Ελληνισμού της ΕΣΣΔ προς την πολιτιστική του ανάπτυξη», εφημ. Νέα της Μόσχας, ελλην. έκδοση, 18/6/89, σελ. 20
3) Προσωπικές μαρτυρίες του Χαράλαμπου Γωνιάδη και του Γιάννη Καραμανίδη.
Από: cognoscoteam.gr
Η Οκτωβριανή επανάσταση αντιμετωπίζεται ως η εξέγερση εκείνη που «απελευθέρωσε τις εθνικότητες» από το «βαρύ πόδι της ρούσικης αυτοκρατορίας και των ντόπιων τσιφλικάδων».
Διαβάζουμε στην Ελληνική εφημερίδα «Κόκινος καπνάς» σε φωνητική γραφή και ατονικό σύστημα:
«I Οχτοβριανι επανασταςταςι απ τις προτες μερες τις ιπαρκςις τις διλοςε:
1) Ιςοτιτα κε κιριαρχια τυ λαυ τις Ροςιας, 2) Δικεομα λεφτερυ αφτοκαθοριςμυ ος τιν κςεχοριςι κε διμιυργια ανεκςαρτιτις διμοκρατιας 3) Να καταργυντε ολα τα εθνικοθριςκεφτικα προνομία 4) Ελεφτερι αναπτικςι τον εθνικον μιονοτιτον κε εθνικογραφικον ομαδον ςτο ρυςικο έδαφος».
Σ’ αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε το κίνημα των Ελλήνων για την αυτονομία. Στον αγώνα αυτό πρωτοστατούν οι πόντιοι κομμουνιστές και οι ελληνικές εφημερίδες Ή εφημερίδα «Κόκινος Καπνάς» στις 22/10/1933 σε «φλογερο χερετιςμο ςτιν εφιμεριδα ΚΟΜΥΝΙΣΤΙΣ», μας πληροφορεί ότι «Ο ΚΟΜΥΝΙΣΤΙΣ» αγωνίσθηκε για τη δημιουργία ελληνικής αυτονόμης ζώνης στη περιοχή του Σοχούμι, στο Καύκασο.
Ο Χαράλαμπος Γωνιάδης περιγράφει μια ημιαυτόνομη περιοχή : «Πριν το 1937, υπήρχε στο Κρασνοντάρκι Κράι η περιοχή Κρίμσκαγια που ήταν Ελληνική. Εκεί κατοικούσαν 60.000 Έλληνες. Υπήρχε κάποια αυτονομία. Για ενάμιση χρόνο ήταν ο Ελληνικός νομός στο Κουμπάν.
Ο Ελληνικός νομός, ξεκίνησε από Ελληνες Κομμουνιστές. Ήταν σοβιετικός νομός με επίσημη γλώσσα τα ελληνικά. Ήταν πιο μικρός από την Αττική. .. Και σήμερα όταν πας με το τραίνο και περνάς από ‘κει, είναι κάποια κωμόπολη που ονομάζεται «Σταθμός Γκρετσίσκαγια», δηλ. Ελληνικός σταθμός. Οι Έλληνες τώρα είναι λίγοι εκεί. Κάποιοι γύρισαν μετά την εξορία. Αλλοι εκρωσίστηκαν, όπως στη περιφέρεια της Σταυρούπολης».
Η ημιαυτόνομη αυτή κατάσταση κράτησε είκοσι μήνες. Συνετέλεσε στο να μαζευτούν στην «επικράτεια» του Ελληνικού νομού πλήθος Ελλήνων από άλλες περιοχές. Παντού επικρατούσε η ελληνική γλώσσα. Οι δρόμοι, τα δημόσια καταστήματα, τα σχολεία, τα αστυνομικά τμήματα είχαν πινακίδες στα Ελληνικά.
Ο σοβιετικός ιστορικός Αρ. Ουλουλιάν αποκαλύπτει ότι το αίτημα των Ελλήνων για αυτονομία είχε ικανοποιηθεί στην Ουκρανία.
Γράφει: «Δημιουργήθηκαν τρεις αυτόνομες ελληνικές επαρχίες με δικά τους διοικητικά, οικονομικά και κομματικά όργανα. Η σχετική απόφαση πάρθηκε στο πρώτο μισό του 1928. Η Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας έδωσε νέα ώθηση στην ανάπτυξη του ελληνικού πληθυσμού της ΕΣΣΔ».
Η πορεία αυτή, αν συνεχιζόταν απρόσκοπτα, θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός δικτύου αυτόνομων Ελληνικών περιοχών στην ΕΣΣΔ στις οποίες σιγά-σιγά θα συγκεντρώνονταν και οι υπόλοιποι διεσπαρμένοι ανά την σοβιετική Ένωση Ελληνες. Ήδη είχε καταχτηθεί η ενιαία αντιμετώπιση των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών ζητημάτων. Το μοντέλο αυτό θα θύμιζε πάρα πολύ την σημερινή πρόταση του «Πανενωσιακού Συνδέσμου Σοβιετικών Ελλήνων» και του προέδρου του, Γαβριήλ Ποπόφ.
Δυστυχώς όμως η σταλινική λαίλαπα οδήγησε την Ελληνική Εθνότητα της ΕΣΣΔ στη θέση της «τιμωρημένης εθνότητας».
ΒΙΝΤΕΟ: Το σημερινό Κρασνοντάρ και η ελληνική του κοινότητα
Το 1938, μαζί με τα σχολεία, τα θέατρα, τις εφημερίδες, καταργήθηκαν και οι αυτόνομες περιοχές. Οι πρωτεργάτες αυτής της κίνησης, οι πόντιοι διανοούμενοι, χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ειδικά στην « Ημιαυτόνομη Ελληνική Επαρχία» του Κρασνοντάρ οι Έλληνες υπέστησαν σωστή γενοκτονία. Όλοι οι άντρες από 18 χρονών έως 60 είτε τουφεκίστηκαν είτε εξορίστηκαν στη Σιβηρία. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μεταφέρθηκε με διαδοχικά κύματα το 1942, 1946, 1949 στην Κεντρική Ασία, στο Σιβηρικό Καζαχστάν.
Οι σελίδες της ιστορίας μας που αναφέρονται στη πολιτική και πολιτιστική δράση των Ελλήνων της ΕΣΣΔ, καθώς και στις «Αυτόνομες Ελληνικές περιοχές», είναι ανεκτίμητος πλούτος για όλους μας. Μόνο που με ευθύνη της νεοελληνικής εξουσίας και της επίσης νεοελληνικής αριστεράς, παραμένουν ακόμα λευκές.
Είναι δικό μας καθήκον απέναντι στο «δικαίωμα στη μνήμη» και στην αλήθεια, να υπερβούμε έμπρακτα την αλλοτρίωση και να γράψουμε επιτέλους αυτές τις σελίδες.
Πηγές
1) Εφημερ. «ΚΟΚΙΝΟΣ ΚΑΠΝΑΣ», Σοχσύμι, 22/10/1939
2) Ουλουλιάν Αρ. Α, «Η πορεία του Ελληνισμού της ΕΣΣΔ προς την πολιτιστική του ανάπτυξη», εφημ. Νέα της Μόσχας, ελλην. έκδοση, 18/6/89, σελ. 20
3) Προσωπικές μαρτυρίες του Χαράλαμπου Γωνιάδη και του Γιάννη Καραμανίδη.