Από: capital.gr - Του Νικήτα Σίμου
Ορισμένοι, ευχόμενοι ή απευχόμενοι το ενδεχόμενο, μιλούν για επιδιαιτησία προς λύση των Ελληνο- Τουρκικών διαφορών, του κυπριακού παραμένοντος ανοικτού. Άλλοι ελπίζουν ξανά για προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης. H προσοχή της χώρας μας όμως εστιάζεται και στα Βαλκάνια, χώρο άμεσης γειτνίασης της Ελλάδας, όπου σε κάθε στιγμή μπορεί να ξεσπάσει μία θύελλα εθνοτικών αντιπαραθέσεων ενώ οι βλέψεις εξω-βαλκανικών παραγόντων είναι έντονες.
Επιρροές και ρευστότητα
O Έλληνας υπουργός των Εξωτερικών, τονίζοντας τη στήριξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή προοπτική των Δ. Βαλκανίων κατά το Φόρουμ του Ντουμπρόβνικ (10/07), επισήμανε μεταξύ άλλων με νόημα ότι οι χώρες της περιοχής καλούνται να αποκρούσουν τις κακόβουλες επιρροές τρίτων. Ως παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί η πρόταση Αλβανού διπλωμάτη για διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδος υπό το πρίσμα του μνημονίου Τουρκίας -Λιβύης.
Όμως η γειτονική χώρα, προκρίνοντας ουσιαστικά την ευρωπαϊκή προοπτική της και το διεθνές δίκαιο, επέλεξε την από κοινού με την Ελλάδα προσφυγή στο διεθνές Δικαστήριο (10/20) για τη ρύθμιση της μεταξύ τους ΑΟΖ, δημιουργώντας ένα θετικό προήγουμενο. Αυτό, ως θετική ηχώ, στη δήλωση της κ. φον ντερ Λάϊεν, μετά τη σύνοδο κορυφής για τα Δ. Βαλκάνια (05/20) ότι: "τα Δ. Βαλκάνια ανήκουν στην ΕΕ" κάτι το οποίο επικροτούσε και ο Κροάτης πρωθυπουργός, επικειμένης της Κροατικής προεδρίας της ΕΕ, όπως και όλοι οι ηγέτες της περιοχής.
Είναι όμως γεγονός ότι η κόπωση για επέκταση την οποία δείχνει η ΕΕ προκαλεί δυσφορία μεταξύ των προς ένταξη χωρών, όπως καυστικά σχολίασε o κ. Ράμα, κατά το πρόσφατο συνέδριο του Economist. Παράλληλα ο προβληματισμός για τις διμερείς σχέσεις, Κοσσόβου – Σερβίας, Μαυροβουνίου – Σερβίας καθώς και για τις εσωτερικές σχέσεις στην Βοσνία Ερζεγοβίνη, μεταξύ άλλων, λειτουργεί αρνητικά για το ευρωπαϊκό όραμα αυτών των χωρών. Μία αρνητική εξέλιξη είναι και το βέτο της Βουλγαρίας για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Β. Μακεδονίας που σχετίζεται με θέματα ιστορίας, γλώσσας, ταυτότητας κ.ά.
Αναφερόμενη στη δυσκολία αυτή, η κ. Μέρκελ τόνισε μετά τη σύνοδο κορυφής για τα Δ. Βαλκάνια στις αρχές Ιουλίου, επικαλούμενη και γεωστρατηγικούς λόγους, ότι "πρέπει να υπερβούμε το βέτο της Βουλγαρίας". Το ίδιο υποστήριξε και η κ. φον ντερ Λάϊεν κατά την παρουσίαση των προτεραιοτήτων της Σλοβενικής προεδρίας της ΕΕ για το β΄εξάμηνο του 2021, επικειμένης της νέας συνόδου κορυφής για τα Δ. Βαλκάνια και τις σχέσεις με την Κίνα, τον προσεχή Οκτώβριο.
Μία αφαίρεση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Β. Μακεδονίας θα μπορούσε να σημάνει ένταση των εσωτερικών εθνοτικών αντιθέσεων και διαμελισμό της χώρας, όπως σημειώνει ο κ. Κοτζιάς. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γερμανίδα πρωθυπουργός είχε από παλαιότερα τονίσει στη Γερμανική βουλή (16/05/18) ότι οι συνθήκες οι οποίες επικρατούν στα Δ. Βαλκάνια, είναι καθοριστικής σημασίας για το ζήτημα της ειρήνης ή του πολέμου σε μία περιοχή με την οποία η ΕΕ γειτνιάζει άμεσα. Όμως η γαλλική οπτική είναι διαφορετική. Ο πρόεδρος Μακρόν εστιάζεται περισσότερο στην εμβάθυνση παρά στη διεύρυνση της ΕΕ. Όμοια στην παλαιότερη πρόταση της Σερβίας για ρύθμιση των διαφορών της με το Κόσσοβο με ανταλλαγή εδαφών, η Γαλλία ήταν εφεκτικότερη, ενώ το Βερολίνο δεν επιθυμούσε κάτι τέτοιο, κατά την Die Welt (20/04/19), διότι θα δημιουργούσε προηγούμενο και για άλλες μετατοπίσεις συνόρων, με αποτέλεσμα έντονες τριβές.
Σενάριο μεταβολής συνόρων
Τη ρευστότητα της όλης κατάστασης επέτεινε ένα non-paper το οποίο δημοσιεύθηκε σε σλοβενική ιστοσελίδα τον Απρίλιο και κάνει λόγο για επαναπροσδιορισμό συνόρων στην περιοχή προκειμένου να επιλυθούν τα μακροχρόνια προβλήματα με επίκεντρο τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσσοβο. Α
ναγνωρίζοντας ότι η Τουρκία προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Β. Μακεδονία στο non-paper προτείνεται: Η ενοποίηση Κοσόβου Αλβανίας, η παραχώρηση στη Σερβία της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, η ένωση των Κροατικών περιοχών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με την Κροατία ή η παραχώρηση ειδικού καθεστώτος καθώς επίσης και στις σερβικές περιοχές του Κοσόβου. Κατά το non-paper, oι Βόσνιοι θα αποκτούσαν ανεξάρτητο κράτος και με δημοψήφισμα θα μπορούσαν να επιλέξουν είτε την ΕΕ, είτε τη σύσφιξη των σχέσεών τους με άλλη χώρα, όπως π.χ η Τουρκία. Η δημοσίευση αυτή, της οποίας δεν είναι σαφής η πατρότητα, θορύβησε ιδιαίτερα τους Βόσνιους οι οποίοι την θεώρησαν απειλή για την ακεραιότητα της χώρας τους. Επί του προκειμένου, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι η ΕΕ τάσσεται "απολύτως εναντίον" στην όποιαδήποτε επαναχάραξη των συνόρων στα Δ. Βαλκάνια και ότι οι χώρες αυτές θα πρέπει ειρηνικά να επιλύσουν τις διαφορές τους για να μπορέσουν να ενταχθούν στην Ένωση. Οι Βρυξέλλες επιθυμούν να διατηρήσουν στενές σχέσεις με την περιοχή, όπου η Ρωσία και η Κίνα οικοδομούν επίσης την επιρροή τους.
Θα πρέπει όμως να αναγνωρίζεται και η σημαντική συνέργεια η οποία μπορεί να προκύψει από την εμπλοκή των ΗΠΑ στις συζητήσεις των Βαλκανικών χωρών, οι οποίες βασικά διεξάγονται υπό την αιγίδα της ΕΕ.
Βαλκανική πρωτοβουλία των ΗΠΑ – Ενίσχυση του ελληνικού ρόλου
Ιδιαίτερα αποτελεσματική ήταν η πρωτοβουλία των ΗΠΑ να ενθαρρύνουν την υπογραφή Συμφωνίας Συνεργασίας μεταξύ Σερβίας-Κοσόβου στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο 2020, όπου συμφωνήθηκε και η αμοιβαία αναγνώριση Κοσόβου και Ισραήλ. Οι εξελίξεις από αυτήν την πρωτοβουλία ήταν θεαματικές καθώς το Κόσοβο άνοιξε πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ τον Φεβρουάριο 2021, ενώ εκεί είχε μεταφέρει τη δική της και η Σερβία νωρίτερα.
Η ενέργεια της Πρίστινα προκάλεσε την οργή της Τουρκίας και έντονη αποδοκιμαστική ανακοίνωση της, καθώς το Κόσοβο είναι η πρώτη χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία κατοίκων, η οποία ανοίγει πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ, έμπρακτα αναγνωρίζοντάς την ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Θα πρέπει ακόμη να σημειωθεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο της συμφωνίας Σερβίας -Κοσόβου σχετικά με την καταδίκη της Χεζμπολλάχ, ως τρομοκρατικής οργάνωσης και το ότι τα μέρη θα πάρουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να περιορίσουν τη δραστηριότητα της οργάνωσης αυτής στις επικράτειές τους. Είναι η γνώμη του γράφοντος ότι αυτή η πρόβλεψη δεν περιορίζει την φιλειρηνική δραστηριότητα στα Βαλκάνια μουσουλμανικών χωρών όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τα οποία η χώρα μας συνδέεται στενά, γεγονός το οποίο λειτουργεί ενισχυτικά για ελληνικές πρωτοβουλίες στην περιοχή.
Πέραν του γεγονότος ότι η Ελλάδα εμφανίζεται με αυξημένες δυνατότητες διευκολύνσεων στα Βαλκάνια, λόγω της συμμετοχής της στην Ευρωζώνη και το ΝΑΤΟ αλλά και των συνθηκών της του προηγουμένου έτους με το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες οι οποίες παγίωσαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κόσσοβο και τη Σερβία, όπως προαναφέραμε, ιδιαίτερα ενισχυτικά για τον ρόλο της χώρας μας λειτουργεί και η διμερής συμμαχική σχέση της με τις ΗΠΑ.
Η Ατλαντική υπερδύναμη εστιάζει το ενδιαφέρον της και στη Β. Ελλάδα, καθώς οδεύουν προς ολοκλήρωση οι διαπραγματεύσεις για τη νέα Συμφωνία Αμοιβαίας Συνεργασίας, όπου οι ΗΠΑ ζητούν διευκολύνσεις για μεταστάθμευση και μετακίνηση δυνάμεων, με ενδεικτικό παράδειγμα την Ελληνο-Αμερικανική άσκηση αρμάτων ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ 21 στο Πετροχώρι της Ξάνθης τον περασμένο Μάιο, για αξιοποίηση του εκεί πεδίου βολής. Στους Δυτικούς σχεδιασμούς συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία άξονα Αλεξανδρούπολης - Βάρνας με σιδηροδρομική σύνδεση των δύο πόλεων, η διεύρυνση των υποδομών γύρω από την Αλεξανδρούπολη για εκεί στάθμευση δυνάμεων, η επέκταση του αγωγού παροχής καυσίμων από Καβάλα προς Αλεξανδρούπολη.
Αυτά, ενώ στο ευρύτερο πεδίο εγκρίθηκε ομόφωνα από την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, υπό την προεδρία του γερουσιαστή Μενέντεζ και προωθείται για εξέταση στο σώμα, νομοσχέδιο για την αμυντική συνεργασία ΗΠΑ – Ελλάδος. Το νομοσχέδιο αυτό προβλέπει μεταξύ άλλων χρηματοδότηση για την αντικατάσταση ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων σε βάθος πενταετίας, μελλοντικές παραδόσεις F-35, δάνεια της αμερικανικής κυβέρνησης για στρατιωτικό υλικό κ.ά. Αναγνωρίζεται ακόμη ότι το σχήμα 3+1 –Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και ΗΠΑ– πρέπει να επεκταθεί και σε άλλους τομείς πέραν της ενέργειας. Από τα προηγούμενα εύκολα συνάγεται η γεωστρατηγική σημασία την οποία οι ΗΠΑ αποδίδουν στην Ελλάδα ως αμυντικού πυλώνα στον ενιαίο χώρο Βαλκανίων - Ανατολικής Μεσογείου, κάτω από την τρέχουσα δυναμική των επιδιώξεών τους, μεταξύ άλλων, και στους χώρους της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου.
Ρωσική αυτοκριτική
Πριν κλείσουμε αυτή τη σύντομη ανασκόπηση είναι σκόπιμο να αναφέρουμε και τις Ρωσικές εκτιμήσεις για τον χώρο, όπως τις εκφράζει το Ρωσικό Συμβούλιο Διεθνών Υποθέσεων. Το Συμβούλιο εκτιμά, ότι η Ρωσική απόσυρση από τα Βαλκάνια σημαίνει απώλεια θέσεων στη Ν.Α Ευρώπη, γεγονός το οποίο περιορίζει τις δυνατότητες δράσης από τη Ρωσία στη Μεσόγειο, ενώ δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στις χώρες του Καυκάσου και τη Λευκορωσία.
Μία απώλεια των Βαλκανίων θα περιορίσει τον χώρο ελιγμών της Ρωσίας σε σχέση με την Τουρκία, μία χώρα η οποία ενισχύει την θέση της στη Ν.Α. Ευρώπη και θα αποδυναμώσει τη Ρωσική αξιοπιστία στις επαφές με την Κίνα, δεδομένης της σημασίας των Βαλκανίων για την τελευταία, ως καταληκτικού χώρου του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Αυτές οι εκτιμήσεις του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων υπογραμμίζοντας την εξαιρετική σημασία των Βαλκανίων για τη Ρωσία, λειτουργούν ως μία ισχυρή εξ αντιθέτου επιβεβαίωση του στρατηγικού ρόλου της Ελλάδας ως σημείου στήριξης και προβολής των στόχων των συμμάχων της στο Βαλκανικό χώρο και την ευρύτερη περιοχή. Ας ελπίσουμε ότι η Ελληνική ηγεσία θα διαχειρισθεί με σωφροσύνη την θετική γεωπολιτική συγκυρία για τη χώρα μας και τα εξ αυτής πλεονεκτήματα και ευκαιρίες σε όλους τους τομείς.
* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι οικονομολόγος, γεωπολιτικός αναλυτής