Από: historical-quest.com - Χρήστος Μουτσούρης
Στα μέσα Απριλίου ξέσπασε η ιρακινή εξέγερση. Στις 30 Απριλίου, ο Churchill μεταβίβασε την ευθύνη για την επιχείρηση στο νέο μέτωπο από το Στρατηγείο της Ινδίας στον Wavell, ακριβώς τη μέρα που ο Ιρακινός στρατός επιτίθετο στους Βρετανούς. Λόγω του ελάχιστου αριθμού δυνάμεων και υλικού, ο Wavell δίστασε να ανοίξει ένα νέο μέτωπο. Δήλωνε έτοιμος ευχαρίστως για μια επίδειξη δύναμης, αλλά μια επίθεση με μία ταξιαρχία είναι άσκοπη. Συνέστησε στον Churchill να επιδιώξει μια πολιτική λύση. Πάραυτα, ο Churchill επέμεινε στην επίθεση και ο Wavell είχε να διαλέξει μεταξύ της υπακοής και της παραίτησης. Αποφάσισε να μείνει και έδωσε εντολή στον Jumbo Wilson, να προχωρήσει στην επίθεση. Όμως ο Churchill από εκείνη τη στιγμή ήθελε να απαλλαγεί από τον Wavell και στη θέση του ως Επιτελάρχη Μέσης Ανατολής να τοποθετήσει τον Auchinleck. Ήδη από τις 6 Ιουνίου ο Αρχηγός του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου Dill, ήξερε για τα σχέδια του Churchill. Στις 10 Μαΐου ο Churchill μίλησε ενώπιον του Eden και άλλων υπουργών για αντικατάσταση του Wavell από τον Auchinleck. Ο Eden εξέφρασε επιφυλάξεις λόγω των εμπειριών του στη Μέση Ανατολή.
Στις 19 Μαΐου ο Churchill σε μια συνομιλία του με τον Dill στη Downing Street 10, τον ενημέρωσε ότι έχει σκοπό να αντικαταστήσει τον Wavell με τον Auchinleck και να τον στείλει στην Ινδία «δεν μπορούσαμε να έχουμε τον Wavell να κρεμιέται γύρω από το Λονδίνο, μένοντας σε ένα δωμάτιο σε αυτή τη λέσχη». Όταν όμως αφενός ο Dill αντέτεινε ότι ο Auchinleck δεν ήταν κατά κανένα τρόπο ο κατάλληλος άνθρωπος και αφετέρου ο υπουργός Ινδίας εξέφρασε αντιρρήσεις, ο Churchill ανέβαλε την απόφαση.
Μόλις ο Rommel στις 17 Μαίου κατέλαβε τα στενά της Hallaya, αυτό υπήρξε αφορμή για τον Churchill να ξανασκεφτεί το ενδεχόμενο απόλυσης του Wavell. Όταν αυτός αρνήθηκε να στείλει στρατεύματα προς υποστήριξη της επίθεσης των πιστών στον De Gaulle δυνάμεων κατά της φιλικά προσκείμενης στο Vichy δύναμης της Συρίας, ο Dill τον προειδοποίησε ότι αν αρνηθεί, θα πρέπει να παραιτηθεί. Ο Wavell υποχώρησε και έστειλε ένα τμήμα της 7ης αυστραλιανής μεραρχίας. Από την αλληλογραφία μεταξύ Wavell και Churchill κατά τη διάρκεια της επιχείρησης της Κρήτης, συμπεραίνεται ότι ο τελευταίος δεν είχε συνειδητοποιήσει τις ιδιαιτερότητες της κατάστασης στη Μέση Ανατολή. Έτσι, πίστευε π.χ. ότι τα τεθωρακισμένα που είχαν σταλεί στη Μέση Ανατολή, ήταν ήδη διαθέσιμα για δράση παραβλέποντας ότι έπρεπε να υποστούν τροποποιήσεις για να μπορούν να πολεμήσουν στην έρημο. Ο Βρετανός Πρωθυπουργός αναμίχθηκε πολλές φορές άσκοπα στην περίπτωση της Μάχης της Κρήτης, χωρίς να θέλει να συνειδητοποιήσει της σημασία της γερμανικής από αέρος υπεροχής.
Η νέα ήττα στην Κρήτη ήταν πικρή για τον Churchill, διότι στο κάτω-κάτω ήταν αυτός που επέβαλε με κάθε μέσο την άποψη ότι έπρεπε να κρατηθεί το νησί. Το γεγονός αυτό πρέπει να του θύμισε την ήττα στην Καλλίπολη της Ιταλίας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο, που είχε ως συνέπεια την παραίτηση του από τη θέση που ως τότε κατείχε. Τώρα έπρεπε να βρεθεί το εξιλαστήριο θύμα. Ως συνέπεια της παταγώδους αποτυχίας στην Ελλάδα, ο Churchill ανακάλεσε στο Λονδίνο τον Διοικητή της RAF Μ. Ανατολής, Αρχιπτέραρχο Arthur Longmore και τον αντικατέστησε με τον αναπληρωτή του Arthur Tedder. Αναμφίβολα, θα προτιμούσε να απολύσει τον Wavell αμέσως, αλλά κάτι τέτοιο θα ενίσχυε κατά πολύ την κριτική σε βάρος του, που τότε άρχιζε. Για αυτό, τον προέτρεψε να αρχίσει αμέσως τις προετοιμασίες για την επίθεση κατά του Rommel, η οποία ήταν προγραμματισμένη για τις 15 Ιουνίου. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Churchill να υποτιμά την προσφορά του Wavell ενώπιον του Dill σε τέτοιο σημείο, ώστε ο τελευταίος να αμφιβάλλει γι' αυτόν. Σε μια συνομιλία του με τον Αρχ/γό των Δυνάμεων Βρετανίας Στρατηγό John Kennedy, αυτός είπε τα ακόλουθα: "Ο Dill, έπρεπε να συμβουλεύσει να φύγει ο Wavell όχι επειδή απλώς έκανε λάθη αλλά επειδή είχε χάσει την εμπιστοσύνη του Υπουργικού Συμβουλίου, εάν η Κυβέρνηση θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την κοινή γνώμη". Αλλά και ο Churchill συνέχισε από τις αρχές Ιουνίου να εκφράζεται υποτιμητικά -σε ιδιωτικό επίπεδο- για τον Wavell, επιρρίπτοντας του υπερβολική προσοχή και μια τάση απαισιοδοξίας. Στις 2 Ιουνίου ο υπουργός Οικονομίας του Πολέμου Hugh Dalton, σημείωνε στο ημερολόγιο του ότι ο Churchill βρίσκεται σε αναζήτηση εξιλαστήριου θύματος. Ο Wavell θα είναι ο επόμενος μετά τον Longmore.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός επειδή ήξερε ότι στη Βουλή των Κοινοτήτων θα υποστεί σφοδρή κριτική, άρχισε να προετοιμάζεται για τη λογομαχία. Κατόπιν εντολής του, έστειλε ο Dill στον Wavell ένα κατάλογο με ερωτήματα τα οποία σχετίζονταν με την πορεία των επιχειρήσεων στην Κρήτη. Ο τελευταίος είχε συνειδητοποιήσει ότι θα καλείτο στο Λονδίνο για εξηγήσεις και είχε δημιουργήσει μια επιτροπή από αντιπροσώπους των τριών Κλάδων υπό την προεδρία του Ταξίαρχου Arthur Salisbury-Jones, με σκοπό να εξεταστεί η διεκπεραίωση της επιχείρησης. Στις 4 Ιουνίου, ο Churchill έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Wavell, στο οποίο του μνημόνευε όλη την βοήθεια σε έμψυχο υλικό και πολεμοφόδια που είχε αποσταλεί σε αυτόν "ενώ, μόλις και μετά βίας έγινε μπορετό να εξασφαλιστεί μια ταξιαρχία η έστω μια μοίρα, σε συνεχή τηλεγραφήματα σας, παραπονείστε για τις ελλείψεις σας στις μεταφορές, οι οποίες μας δηλώνετε ότι περιορίζουν όλες τις επιχειρήσεις σας». Τότε, ο Churchill πρότεινε την τοποθέτηση ενός Γενικού Επιθεωρητή, κάτι που θα σήμαινε τη μερική αποδυνάμωση του Wavell.
Η ήττα στην Κρήτη οδήγησε σε μαζική μείωση της δημοτικότητας του Βρετανού Πρωθυπουργού στη χώρα του. Για να την αντιμετωπίσει, αυτός συναντήθηκε στις 7 Ιουνίου με τους αρχισυντάκτες των μεγαλύτερων εφημερίδων προκειμένου να τους κινήσει να μειώσουν την κριτική τους και να τους κάνει να προσεγγίσουν τις απόψεις του για τα γεγονότα περισσότερο. Στις 8 Ιουνίου άρχισε η εισβολή στη Συρία. Στις 10 του ίδιου μήνα, ο Churchill έπρεπε να αντιμετωπίσει την μαζική και πολύωρη κριτική της Βουλής των Κοινοτήτων. Οι βουλευτές ήθελαν να πληροφορηθούν γιατί τα αεροδρόμια δεν καταστράφηκαν και δεν διασφαλίστηκαν με πυροβολικό. Ο Φιλελεύθερος πρώην Υπουργός Πολέμου Leslie Hore Belisha παρουσίασε στον Churchill τη δήλωση του της 7ης Μαΐου, όταν είχε πει ότι η Κρήτη πρέπει να κρατηθεί πάση θυσία. Η RAF είχε αφήσει το Στρατό στην τύχη του. Ένας άλλος βουλευτής κατηγόρησε την Κυβέρνηση ότι στην περίπτωση της Κρήτης υποτίμησε πλήρως τον αντίπαλο. Ο βουλευτής Captain Godfrey Nicolson είπε τα ακόλουθα: "Νομίζω ότι ήταν λάθος να αμυνθούμε στην Κρήτη έτσι όπως έγινε αυτό, χωρίς υποστήριξη από αέρος. Αν αυτό ήταν μια πολιτική απόφαση, οι ηγέτες του Στρατεύματος αξίζουν τον καταλογισμό της πλήρους ευθύνης διότι δεν αρνήθηκαν να αναλάβουν την άμυνα αν και ήξεραν ότι με τον τρόπο που σχεδιάστηκε ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Αν ήταν στρατιωτική απόφαση, ήταν μια πρώτιστη λάθος κρίση να θυσιαστεί τέτοιος αριθμός δυνάμεων κατά αυτό τον τρόπο, τότε είναι ευθύνη των πολιτικών που έδωσαν κακώς μελετημένες οδηγίες στο Στρατό, αυτό είναι το πρόβλημα". Στο τέλος, πρότεινε στον Churchill την απόλυση των ανίκανων Υπουργών και αξιωματικών.
Ο θυμός του Churchill για τις πολύωρες επιθέσεις, ήταν ευνόητος πολύ περισσότερο που πολλές από αυτές ήταν δίκαιες. Αλλά όταν ήρθε η ώρα της απάντησης, αυτός κρύφτηκε πίσω από το απόρρητο, δεν απάντησε σε καμία από τις ερωτήσεις που του τέθηκαν και δεν πήρε θέση για τίποτα από όσα του προσάφθηκαν. Παρέπεμψε στη σύνθετη κατάσταση του πολέμου στη Μέση Ανατολή και εκτόξευσε από την πλευρά του κατηγορίες. Ύστερα, άρχισε να μιλάει για την Κρήτη: "Το ερώτημα τότε τέθηκε εάν θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να υπερασπίσουμε την Κρήτη η θα την παραδώσομε χωρίς ούτε μια μάχη. Κανένας από όσους τολμήσαμε να υπερασπιστούμε την Κρήτη, δεν αγνοούσαμε ότι οι συνθήκες επέτρεπαν μόνο την πιο πενιχρή Βρετανική βοήθεια από αέρος. Ας υποτεθεί ότι δεν πηγαίναμε στην Ελλάδα και δεν προσπαθούσαμε ποτέ να υπερασπίσουμε την Κρήτη. Που θα ήταν οι Γερμανοί τώρα; Ας υποτεθεί ότι τους είχαμε παραδώσει στεριά και στρατηγικά νησιά χωρίς μια μάχη. Δεν θα κατείχαν ήδη τη Συρία και το Ιράκ, ετοιμαζόμενοι να επιτεθούν κατά της Περσίας;" Πρέπει να διεξαχθεί αδυσώπητη αντίσταση κατά των Γερμανών.
Και συνέχισε: "Αναρωτιέμαι τι θα έλεγαν οι επικριτές μας αν παραδίναμε το νησί της Κρήτης, χωρίς μια ντουφεκιά. Θα μας έλεγαν ότι με αυτή την παθητική μάχη, παραδώσαμε στον εχθρό το κλειδί της Ανατολικής Μεσογείου". Ακολούθως, συνέκρινε τη Μάχη της Κρήτης με την αντίστοιχη του Fort Douaumont στον Α΄Παγκόσμιο. Αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις, όπως π.χ. γιατί δεν καταστράφηκαν τα αεροδρόμια. Απέρριψε ως ανακριβή τον ισχυρισμό ότι οι προετοιμασίες στην Κρήτη ήταν ελλιπείς και τελείως ακατάλληλες. Δεν συζήτησε στην Κάτω Βουλή, καμία ερώτηση τακτικής. Απέρριψε ως αισχίστη Γερμανική προπαγάνδα, την κατηγορία ότι η Αγγλία είναι πάντα πρόθυμη να θυσιάσει μέχρι τον τελευταίο Αυστραλό και Νεοζηλανδό. Μετά, ισχυρίστηκε ότι οι Βρετανικές απώλειες ήταν μεγαλύτερες από αυτές των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στην Κρήτη. Στο τέλος, δικαιολόγησε την επιχείρηση αυτή, με τις μεγάλες Γερμανικές απώλειες καθώς 5.000 Γερμανοί πνίγηκαν και τουλάχιστον 12.000 σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στην Κρήτη. Ταυτόχρονα, ανακοίνωσε την επίσκεψη ενός ταξίαρχου, προκειμένου από την αναφορά του να αντληθούν συμπεράσματα που θα βοηθούσαν στην πρόληψη τέτοιων αποτυχιών στο μέλλον.
Αντιδράσεις σε Αυστραλία-Νέα Ζηλανδία
Ήδη, η καταστροφή στην Ελλάδα ήταν ένα σοκ για την Αυστραλιανή κοινή γνώμη. Η Κυβέρνηση αναγκάστηκε να συγκαλέσει το Κοινοβούλιο και να δώσει εξηγήσεις, για ποιο λόγο τα στρατεύματα της χώρας στάλθηκαν εκεί. Ο εκπρόσωπος του Εργατικού Κόμματος στο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Πολέμου Bert Evart υποστήριξε ότι ήταν λάθος η αποστολή μιας τόσο μικρής δύναμης σε ένα εγχείρημα που δε μπορούσε αυτή να ανταπεξέλθει. Επέκρινε το ότι το Συμβούλιο δεν ήταν πληροφορημένο ή ότι δε ζητήθηκε η γνώμη του. Η μομφή ήταν δικαιολογημένη γιατί ο Πρωθυπουργός Menzies που κατά το επίμαχο διάστημα ήταν στο Λονδίνο το είχε απαγορεύσει ρητά στον αναπληρωτή του Fadden.Το αποτέλεσμα ήταν ότι: "στα μάτια των Εργατικών και όλων των Αυστραλών οι οποίοι είχαν μια σαφή εικόνα του Churchill από την επιχείρηση της Καλλίπολης 28 χρόνια νωρίτερα, η όλη ιστορία έμοιαζε σαν μια από τις τρελές ιδέες του Winston. Ο κόσμος υπέθεσε ότι ο Menzies υποβαθμίστηκε στη Βρετανία και δεν όρθωσε το ανάστημα του απέναντι στον Churchill για να υπερασπιστεί τα εθνικά συμφέροντα της Αυστραλίας".
"Προφανώς, ο Βρετανός Πρωθυπουργός έλαβε την απόφαση για την Κρήτη, χωρίς να συμβουλευτεί τον Αυστραλό ομόλογο του. Ο Διοικητής των Αυστραλιανών Δυνάμεων Μ. Ανατολής Blaney, υποστήριζε όμως την επιχείρηση αυτή διότι μια απώλεια του νησιού θα επιβάρυνε τη θέση των Συμμάχων στην περιοχή. Εφόσον ούτε ο Πρωθυπουργός ούτε ο Διοικητής διαμαρτυρήθηκαν για την απόφαση του Churchill, στάλθηκαν και Αυστραλιανές δυνάμεις στην Κρήτη με τα ήδη γνωστά αποτελέσματα. Αφού στο Λονδίνο κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για τα συμφέροντα της Αυστραλίας, ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας μπορούσε να διατάζει ανενόχλητος και τους Αυστραλούς."
Οι αντιδράσεις στο αυστραλιανό Κοινοβούλιο ήταν σφοδρές. Ο αρχηγός των Εργατικών John Curtin κατηγόρησε στη συζήτηση της 25ης Ιουνίου και την κυβέρνηση της χώρας του αλλά και του Λονδίνου. Μαζί με άλλους βουλευτές του Κόμματος του, κατηγόρησαν και τις δύο κυβερνήσεις για ψυχρό φόνο των Αυστραλών στρατιωτών, διαθέτοντας πενιχρά εξοπλισμένες δυνάμεις να κατακρεουργηθούν στην Ελλάδα και την Κρήτη και επιχειρηματολόγησαν ότι υπό τέτοιες συνθήκες οι Αυστραλοί στρατιώτες δε θα πολεμήσουν ξανά. Οι βουλευτές επιτέθηκαν απευθείας στον Churchill, ο οποίος «δεν ήταν άξιος των ανταλλαγμάτων που του αποδόθηκαν». Η αρνητική διάθεση στη χώρα αναφορικά με τον τρόπο προσέγγισης του ζητήματος των αυστραλιανών στρατευμάτων στην Ελλάδα, την Κρήτη και αργότερα στο Tobruk, οδήγησε στην άνοδο των Εργατικών στην εξουσία στις εκλογές του φθινόπωρου. Η καινούργια Κυβέρνηση φρόντισε να παρίστανται οι εκπρόσωποι της Αυστραλίας σε όλες τις συνεδριάσεις του Πολεμικού Συμβουλίου. Πάραυτα, ο Βρετανός Πρωθυπουργός, κατάφερε να τους καταστήσει ανενεργούς.
Οι Νεοζηλανδοί δεν αντέδρασαν τόσο επικριτικά. Σε ένα τηλεγράφημα προς το Foreign Office στις 7 Ιουνίου ο Πρωθυπουργός Fraser ψεγάδιαζε ότι το φιάσκο στην Κρήτη ήταν αποτέλεσμα ανεύθυνης προσέγγισης οφθαλμοφάνων κινδύνων. Ότι η Κρήτη έπρεπε να προστατευτεί, ήταν γνωστό: "Μου φαίνεται ολοφάνερο ότι το νησί ήταν στην πραγματικότητα αδύνατο να κρατηθεί με το δυναμικό του Freyberg (σσ. Στρατιωτικού Διοικητή των Νεοζηλανδών), έναντι τέτοιας κλίμακας αεροπορικής επίθεσης σαν αυτή και ότι θα έπρεπε πριν την απόφαση να είναι τόσο ολοφάνερο όσο τώρα, ότι δυνάμεις χωρίς την κατάλληλη αεροπορική κάλυψη (η οποία ήταν γνωστό ότι δε μπορούσε να παρασχεθεί) θα βρίσκονταν σε απελπιστική κατάσταση διότι ήταν φανερό ότι η κλίμακα των Γερμανικών αεροπορικών επιδρομώνήταν μεγαλύτερη και εντατικότερη του προβλεφθέντος. Τέτοιες περιπέτειες δεν πρέπει να επαναληφθούν στο μέλλον. Δεν πρέπει να ξανασυμβεί, ελλιπώς οπλισμένες νεοζηλανδικές δυνάμεις, να αντιμετωπίσουν ένα τόσο καλά οπλισμένο αντίπαλο".
Στο Foreign Office δε σκέφτηκε κανένας να λάβει υπόψη του τη δικαιολογημένη κριτική του Fraser, ή να εξηγήσει τα γεγονότα της Κρήτης. Ο Eden και ο Cadogan -στενός του συνεργάτης- ήρθαν σε επαφή με το War Office και όταν ο Νεοζηλανδός πρωθυπουργός ήρθε στο Λονδίνο, απέρριψαν με κομπορρημοσύνη την κριτική του από κοινού. Αυτός γύρισε στη Μέση Ανατολή χωρίς απάντηση. Εκεί σε μια καταιγιστική συζήτηση, εξέφρασε την οργή του για τον διοικητή των στρατευμάτων της χώρας του στην Κρήτη Freyberg. Τον επέκρινε ότι δεν προειδοποίησε την Κυβέρνηση για το πόσο επικίνδυνη είναι μια συμμετοχή σε μια τέτοια επιχείρηση. Όταν εισέπραξε την απάντηση ότι δε μπορούσε να αρνηθεί την εκτέλεση των εντολών, ο Fraser του είπε ότι ήταν υποχρεωμένος να ενημερώνει την Κυβέρνηση του για όλα.
Αυτή η απαίτηση έφερε το Νεοζηλανδό αξιωματικό σε ένα δίλημμα νομιμοφροσύνης από το οποίο ποτέ δε μπόρεσε να απαλλαγεί: Από τη μια έπρεπε να υπακούει στους Βρετανούς σαν αξιωματικός των βρετανικών στρατευμάτων και από την άλλη, στην Κυβέρνηση της χώρας του. Δεν κατάλαβε ποτέ ότι οι Βρετανοί θεωρούσαν ότι σε σχέση με Αυστραλιανά και Νεοζηλανδικά στρατεύματα, εκείνοι είχαν το πάνω χέρι..
Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπήρχε μια άγνοια ως αδιαφορία της Κοινής Γνώμης για τα γεγονότα στην Κρήτη. Η Manchester Guardian έγραψε ότι η ταχύτητα, το βάρος και η ισχύς των Γερμανικών κανονιών, είχαν πλήρως υποτιμηθεί.
Το πρώτο συμπέρασμα που θεωρείται ότι συνάγεται από όσα ειπώθηκαν παραπάνω, είναι ότι φαίνονται ξεκάθαρα οι αντιθέσεις και οι αντιπαραθέσεις που υπήρχαν μεταξύ των Συμμάχων. Για τους Βρετανούς, η σχέση τους με τους υπόλοιπους ήταν σχέση υπόταξης-υποταγής. Το δεύτερο είναι ότι με βάση αφενός μεν το πρώτο και αφετέρου το ότι, σύμφωνα με τις πηγές, η δημοτικότητα του Churchill μειώθηκε, καταδεικνύεται ότι ενώ η Κοινή Γνώμη ήταν σαφώς φοβισμένη από το ενδεχόμενο γερμανικής απόβασης στη Βρετανία, δεν ενδιαφερόταν για τα γεγονότα στην Κρήτη, των οποίων η έκβαση ενίσχυσε αυτό το φόβο.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. RICHTER HEINZ OPERATION MERKUR-DIE EROBERUNG DER INSEL KRETA IM MAI ^1941 ^VERLAG FRANZ PHILIPP RUTZEN σελ. 244.
2. Στο ίδιο σελ. 245
3. House of Commons Debates 5th Series Volume 371(London 'HMSO ' 1941) col 120ff.
4. .Στο ίδιο col. 64-137
5. RICHTER 'ο.π. σελ.251
6. Στο ίδιο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. 'HOUSE OF COMMONS DEBATES 5th 'SERIES VOLUME 37 LONDON HMSO1941
2. RICHTER HEINZ OPERATION MERKUR- DIE EROBERUNG DER INSEL KRETA IM MAI 1941 VERLAG FRANZ PHILIPP RUTZEN