Το τελευταίο διάστημα έχει πληθύνει η αρθρογραφία στο εξωτερικό που ασχολείται με τα τουρκικά drones και μάλιστα από έγκριτες εφημερίδες του αγγλοσαξονικού Τύπου. Δεν πρόκειται για μία εκστρατεία προώθησης της εικόνας της Τουρκίας, αλλά για ενδιαφέρον που προκύπτει από τις εξελίξεις σε διάφορα μέτωπα στα οποία εμπλέκεται η Τουρκία.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Η μακρόχρονη εκστρατεία της Τουρκίας εναντίον του κουρδικού PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα), που διεξάγεται κυρίως στη νότιο-ανατολική απομακρυσμένη ορεινή περιοχή του κράτους και η οποία είχε φθάσει σε αδιέξοδο το 2005, αποτέλεσε το κίνητρο για την ανάπτυξη στρατιωτικών drones (UAV) και drones μάχης (UCAV) από την τουρκική βιομηχανία.
Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ), αφού παρακολούθησαν τις ΗΠΑ να εκτελούν επιχειρήσεις με drones στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, συμπέραναν ότι η τεχνολογία των drones θα άλλαζε τη μορφή του πολέμου, καθώς και το αποτέλεσμα των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων εναντίον του PKK. Επιπρόσθετα, η Τουρκία ανέπτυξε το πρόγραμμα κατασκευής UAV, εν μέρει και ως απάντηση στις Ηνωμένες Πολιτείες, που αρνούνταν να πουλήσουν στις ΤΕΔ το Predator ή τη μεγαλύτερη παραλλαγή του, το Reaper.
Η στρατιωτική επιχείρηση «Operation Spring Shield» των ΤΕΔ (άνοιξη 2020) εναντίον των συριακών δυνάμεων κατέδειξε τις νέες επιχειρησιακές τους δυνατότητες με τη χρήση drones. Η στρατιωτική εκστρατεία εκτελέστηκε σχεδόν αποκλειστικά μέσω του αέρα, και τούτο σηματοδοτεί μια νέα εξέλιξη στον χερσαίο πόλεμο. Η τουρκική προσβολή ήταν τόσο γρήγορη και οργανωμένη, που η Ρωσία δεν είχε χρόνο να αντιδράσει.
Στην συνέχεια, η Τουρκία διέσωσε τη λιβυκή κυβέρνηση της Τρίπολης, του τότε πρωθυπουργού Σάρατζ από τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ, διεξάγοντας εκτεταμένο πόλεμο με drones.
Το σκηνικό επαναλήφθηκε στην τελευταία σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Τα τουρκικά drones (σε συνδυασμό με την χρήση drones ισραηλινής προέλευσης) διέλυσαν την αρμενική άμυνα, μέσα σε λίγες ημέρες.
Τα αποτελέσματα των πρόσφατων συγκρούσεων στη Συρία στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν και άλλες επιπτώσεις. Πρώτον, απεικονίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα drones και τα συστήματα αεροπορικής άμυνας χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από μη δυτικές δυνάμεις και εντολοδόχους (proxy) δυνάμεις, μέρος μιας μεγαλύτερης παγκόσμιας αλλαγής, στην οποία οι Κινέζοι και άλλοι κατασκευαστές UAV προχωρούν. Δεύτερον, τα drones καθίστανται πλέον βασικός εκτελεστικός βραχίονας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε συντονισμό με τις χερσαίες δυνάμεις, ή ακόμη και με proxy δυνάμεις για την παροχή σχετικά φθηνής και αναλώσιμης αεροπορικής δύναμης.
Σήμερα, η Τουρκία έχει αποκτήσει σημαντικό στρατιωτικό πλεονέκτημα στη γεωπολιτική της περιφέρεια με τη χρήση των UAV, επειδή κατασκευάζονται στη χώρα, πράγμα που σημαίνει ότι η χρήση τους είναι οικονομικά αποδοτική και οι απώλειες εύκολα αναπληρώνονται. Επιπλέον, η γραμμή παραγωγής λειτουργεί με πλήρη ισχύ και τα εργοστάσια αντιδρούν γρήγορα στις απατήσεις των ΤΕΔ, αναπτύσσοντας νέα και πιο αποδοτικά μοντέλα.
Η πρόθεση της Τουρκίας είναι να συγκροτήσει μια νέα αεροπορική δύναμη, αποτελούμενη από σμήνη UAV και UCAV, τα οποία θα ενεργούν αεροπορικές αποστολές σε αυτόνομη ή κοινή συνεργασία με την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία.
Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ «ΔΙΚΑΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ»
Τούρκοι αμυντικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η νέα αυτή μορφή πολέμου με τη χρήση UAV – UCAV αποτελεί μια επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις σε παγκόσμια κλίμακα και χαρακτηρίζει τη συμβολή της Τουρκίας στην «τέχνη του πολέμου του 21ου αιώνα».
Οι Τούρκοι θεωρούν ότι είναι ένας «πολιτισμένος, καθαρός και χειρουργικός» τρόπος διεξαγωγής του πολέμου για τον 21ο αιώνα, που απομακρύνεται από τη μεσαιωνική στρατηγική που ακολουθεί, για παράδειγμα, το καθεστώς Άσαντ, η οποία βασίζεται σε λογικές πολιορκίας πόλεων και σημαντικών απωλειών σε άμαχο πληθυσμό.
Διάφορα κέντρα στην Τουρκία προωθούν την άποψη ότι οι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις της εποχής, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, κυριαρχούνται από την ίδια λογική, αυτή που δεν υπολογίζει τις παράπλευρες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. Οι ΗΠΑ με την καταστροφή της Μοσούλης και η Ρωσία στην Τσετσενία και στη Συρία, έχουν καταφύγει σε μαζικούς και άτακτους βομβαρδισμούς, περιλαμβανομένων ολόκληρων πόλεων και των κατοίκων τους, για να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
Αντίθετα, η Τουρκία με τον πόλεμο των drones, αντιπαραβάλει στον «βρώμικο πόλεμο» των μεγάλων δυνάμεων, τον «καθαρό πόλεμο». Απέναντι στη βαρβαρότητα που οδηγούν οι τρόποι πολέμου των μεγάλων δυνάμεων, υπάρχει ο τρόπος πολέμου με ανθρώπινο πρόσωπο που προωθεί η Τουρκία και ο οποίος επικεντρώνεται μόνο σε στρατιωτικούς στόχους.
Αυτός ο ιδιαίτερος τουρκικός τρόπος πολέμου, αντιπροσωπεύει για τον 21ο αιώνα το κλασικότερο παράδειγμα «δίκαιου πολέμου».
Πρόκειται για χοντροκομμένη προπαγάνδα; Όχι, πρόκειται για επικοινωνιακή στρατηγική που εντάσσεται μέσα στα πλαίσια του υβριδικού πολέμου τον οποίο εξελίσσει η Άγκυρα και τον εφαρμόζει σε διάφορα μέτωπα.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;
Η Ελλάδα διαθέτει πεπαλαιωμένα συστήματα UAV, o Στρατός Ξηράς έχει 8 UAV τύπου Sperwere, γαλλικής κατασκευής και εμβελείας 180 χιλιομέτρων, η Πολεμική Αεροπορία έχει μια Μοίρα με 6 UAV τύπου ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ Block 1, το δε Πολεμικό Ναυτικό πρόκειται να αποκτήσει mini drones για τα πλοία επιφανείας, και φυσικά αναμένεται η παραλαβή των 2 UAV τύπου HERON από το Ισραήλ με leasing. Βέβαια, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, έχει θέσει ως στόχο την ανάπτυξη εθνικού «UAV» σε συνεργασία με φορείς από την Ελλάδα, όπως η Intracom Defence Electronics, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το ΓΕΑ κλπ., το οποίο όμως θα είναι απλά για επιτήρηση στόχων και συνόρων, χωρίς δυνατότητες μάχης, δηλαδή UAV και όχι UCAV.
Δυστυχώς όμως, οι διοικήσεις της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ) αλλά και οι ελληνικές Κυβερνήσεις, απεμπόλησαν τη συμμετοχή της Ελλάδας στην παραγωγή του ευρωπαϊκού μη-επανδρωμένου μαχητικού αεροσκάφους «UCAV nEUROn», τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence/AI), το οποίο θα τεθεί σε επιχειρησιακή χρησιμοποίηση από το 2025-2040. Η ΕΑΒ συμμετείχε σε πρώτη φάση στην κατασκευή του πρότυπου UCAV nEUROn, αλλά η ελληνική αεροναυπηγική ομάδα του «UCAV nEUROn» έχει πλέον διαλυθεί, ενώ ο βασικός αεροναυπηγός του προγράμματος, τιμηθείς με διεθνές αεροναυπηγικό βραβείο για το UCAV nEUROn, αποπέμφθηκε από τη θέση του με e-mail.
Δυστυχώς, ο χώρος των drones και του proxy war είναι προνομιακός για την Τουρκία, ενώ η Ελλάδα με τις λογικές που επικρατούν εσωτερικά, δεν μπορεί να ακολουθήσει. Πρόκειται για τον χώρο που καθορίζει τις εξελίξεις στους μελλοντικούς τρόπους πολέμου και η Άγκυρα θέλει να βρίσκεται μεταξύ των πρωτοπόρων. Όχι για λόγους επίδειξης, αλλά για λόγους ουσίας. Για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των γεωπολιτικών της σχεδίων.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας και της ασφάλειας, κυριαρχούν οι δικαιολογίες του τύπου «φταίει η οικονομική κρίση», οι μεγαλοστομίες του τύπου «θα τους κάψουμε» και η γενικότερη ατολμία.
Η τουρκική απειλή στον τομέα των drones είναι αντιμετωπίσιμη. Αλλά για να γίνει αυτό, δεν μας χρειάζονται οι δηλώσεις και δικαιολογίες, χρειάζεται μόνο ύπαρξη πολιτικής βούλησης και ένα αποτελεσματικό μείγμα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε μία τομή.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Η μακρόχρονη εκστρατεία της Τουρκίας εναντίον του κουρδικού PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα), που διεξάγεται κυρίως στη νότιο-ανατολική απομακρυσμένη ορεινή περιοχή του κράτους και η οποία είχε φθάσει σε αδιέξοδο το 2005, αποτέλεσε το κίνητρο για την ανάπτυξη στρατιωτικών drones (UAV) και drones μάχης (UCAV) από την τουρκική βιομηχανία.
Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ), αφού παρακολούθησαν τις ΗΠΑ να εκτελούν επιχειρήσεις με drones στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, συμπέραναν ότι η τεχνολογία των drones θα άλλαζε τη μορφή του πολέμου, καθώς και το αποτέλεσμα των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων εναντίον του PKK. Επιπρόσθετα, η Τουρκία ανέπτυξε το πρόγραμμα κατασκευής UAV, εν μέρει και ως απάντηση στις Ηνωμένες Πολιτείες, που αρνούνταν να πουλήσουν στις ΤΕΔ το Predator ή τη μεγαλύτερη παραλλαγή του, το Reaper.
Η στρατιωτική επιχείρηση «Operation Spring Shield» των ΤΕΔ (άνοιξη 2020) εναντίον των συριακών δυνάμεων κατέδειξε τις νέες επιχειρησιακές τους δυνατότητες με τη χρήση drones. Η στρατιωτική εκστρατεία εκτελέστηκε σχεδόν αποκλειστικά μέσω του αέρα, και τούτο σηματοδοτεί μια νέα εξέλιξη στον χερσαίο πόλεμο. Η τουρκική προσβολή ήταν τόσο γρήγορη και οργανωμένη, που η Ρωσία δεν είχε χρόνο να αντιδράσει.
Στην συνέχεια, η Τουρκία διέσωσε τη λιβυκή κυβέρνηση της Τρίπολης, του τότε πρωθυπουργού Σάρατζ από τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ, διεξάγοντας εκτεταμένο πόλεμο με drones.
Το σκηνικό επαναλήφθηκε στην τελευταία σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Τα τουρκικά drones (σε συνδυασμό με την χρήση drones ισραηλινής προέλευσης) διέλυσαν την αρμενική άμυνα, μέσα σε λίγες ημέρες.
Τα αποτελέσματα των πρόσφατων συγκρούσεων στη Συρία στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν και άλλες επιπτώσεις. Πρώτον, απεικονίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα drones και τα συστήματα αεροπορικής άμυνας χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από μη δυτικές δυνάμεις και εντολοδόχους (proxy) δυνάμεις, μέρος μιας μεγαλύτερης παγκόσμιας αλλαγής, στην οποία οι Κινέζοι και άλλοι κατασκευαστές UAV προχωρούν. Δεύτερον, τα drones καθίστανται πλέον βασικός εκτελεστικός βραχίονας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε συντονισμό με τις χερσαίες δυνάμεις, ή ακόμη και με proxy δυνάμεις για την παροχή σχετικά φθηνής και αναλώσιμης αεροπορικής δύναμης.
Σήμερα, η Τουρκία έχει αποκτήσει σημαντικό στρατιωτικό πλεονέκτημα στη γεωπολιτική της περιφέρεια με τη χρήση των UAV, επειδή κατασκευάζονται στη χώρα, πράγμα που σημαίνει ότι η χρήση τους είναι οικονομικά αποδοτική και οι απώλειες εύκολα αναπληρώνονται. Επιπλέον, η γραμμή παραγωγής λειτουργεί με πλήρη ισχύ και τα εργοστάσια αντιδρούν γρήγορα στις απατήσεις των ΤΕΔ, αναπτύσσοντας νέα και πιο αποδοτικά μοντέλα.
Η πρόθεση της Τουρκίας είναι να συγκροτήσει μια νέα αεροπορική δύναμη, αποτελούμενη από σμήνη UAV και UCAV, τα οποία θα ενεργούν αεροπορικές αποστολές σε αυτόνομη ή κοινή συνεργασία με την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία.
Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ «ΔΙΚΑΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ»
Τούρκοι αμυντικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η νέα αυτή μορφή πολέμου με τη χρήση UAV – UCAV αποτελεί μια επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις σε παγκόσμια κλίμακα και χαρακτηρίζει τη συμβολή της Τουρκίας στην «τέχνη του πολέμου του 21ου αιώνα».
Οι Τούρκοι θεωρούν ότι είναι ένας «πολιτισμένος, καθαρός και χειρουργικός» τρόπος διεξαγωγής του πολέμου για τον 21ο αιώνα, που απομακρύνεται από τη μεσαιωνική στρατηγική που ακολουθεί, για παράδειγμα, το καθεστώς Άσαντ, η οποία βασίζεται σε λογικές πολιορκίας πόλεων και σημαντικών απωλειών σε άμαχο πληθυσμό.
Διάφορα κέντρα στην Τουρκία προωθούν την άποψη ότι οι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις της εποχής, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, κυριαρχούνται από την ίδια λογική, αυτή που δεν υπολογίζει τις παράπλευρες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. Οι ΗΠΑ με την καταστροφή της Μοσούλης και η Ρωσία στην Τσετσενία και στη Συρία, έχουν καταφύγει σε μαζικούς και άτακτους βομβαρδισμούς, περιλαμβανομένων ολόκληρων πόλεων και των κατοίκων τους, για να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
Αντίθετα, η Τουρκία με τον πόλεμο των drones, αντιπαραβάλει στον «βρώμικο πόλεμο» των μεγάλων δυνάμεων, τον «καθαρό πόλεμο». Απέναντι στη βαρβαρότητα που οδηγούν οι τρόποι πολέμου των μεγάλων δυνάμεων, υπάρχει ο τρόπος πολέμου με ανθρώπινο πρόσωπο που προωθεί η Τουρκία και ο οποίος επικεντρώνεται μόνο σε στρατιωτικούς στόχους.
Αυτός ο ιδιαίτερος τουρκικός τρόπος πολέμου, αντιπροσωπεύει για τον 21ο αιώνα το κλασικότερο παράδειγμα «δίκαιου πολέμου».
Πρόκειται για χοντροκομμένη προπαγάνδα; Όχι, πρόκειται για επικοινωνιακή στρατηγική που εντάσσεται μέσα στα πλαίσια του υβριδικού πολέμου τον οποίο εξελίσσει η Άγκυρα και τον εφαρμόζει σε διάφορα μέτωπα.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;
Η Ελλάδα διαθέτει πεπαλαιωμένα συστήματα UAV, o Στρατός Ξηράς έχει 8 UAV τύπου Sperwere, γαλλικής κατασκευής και εμβελείας 180 χιλιομέτρων, η Πολεμική Αεροπορία έχει μια Μοίρα με 6 UAV τύπου ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ Block 1, το δε Πολεμικό Ναυτικό πρόκειται να αποκτήσει mini drones για τα πλοία επιφανείας, και φυσικά αναμένεται η παραλαβή των 2 UAV τύπου HERON από το Ισραήλ με leasing. Βέβαια, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, έχει θέσει ως στόχο την ανάπτυξη εθνικού «UAV» σε συνεργασία με φορείς από την Ελλάδα, όπως η Intracom Defence Electronics, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το ΓΕΑ κλπ., το οποίο όμως θα είναι απλά για επιτήρηση στόχων και συνόρων, χωρίς δυνατότητες μάχης, δηλαδή UAV και όχι UCAV.
Δυστυχώς όμως, οι διοικήσεις της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ) αλλά και οι ελληνικές Κυβερνήσεις, απεμπόλησαν τη συμμετοχή της Ελλάδας στην παραγωγή του ευρωπαϊκού μη-επανδρωμένου μαχητικού αεροσκάφους «UCAV nEUROn», τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence/AI), το οποίο θα τεθεί σε επιχειρησιακή χρησιμοποίηση από το 2025-2040. Η ΕΑΒ συμμετείχε σε πρώτη φάση στην κατασκευή του πρότυπου UCAV nEUROn, αλλά η ελληνική αεροναυπηγική ομάδα του «UCAV nEUROn» έχει πλέον διαλυθεί, ενώ ο βασικός αεροναυπηγός του προγράμματος, τιμηθείς με διεθνές αεροναυπηγικό βραβείο για το UCAV nEUROn, αποπέμφθηκε από τη θέση του με e-mail.
Δυστυχώς, ο χώρος των drones και του proxy war είναι προνομιακός για την Τουρκία, ενώ η Ελλάδα με τις λογικές που επικρατούν εσωτερικά, δεν μπορεί να ακολουθήσει. Πρόκειται για τον χώρο που καθορίζει τις εξελίξεις στους μελλοντικούς τρόπους πολέμου και η Άγκυρα θέλει να βρίσκεται μεταξύ των πρωτοπόρων. Όχι για λόγους επίδειξης, αλλά για λόγους ουσίας. Για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των γεωπολιτικών της σχεδίων.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, στον χώρο της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας και της ασφάλειας, κυριαρχούν οι δικαιολογίες του τύπου «φταίει η οικονομική κρίση», οι μεγαλοστομίες του τύπου «θα τους κάψουμε» και η γενικότερη ατολμία.
Η τουρκική απειλή στον τομέα των drones είναι αντιμετωπίσιμη. Αλλά για να γίνει αυτό, δεν μας χρειάζονται οι δηλώσεις και δικαιολογίες, χρειάζεται μόνο ύπαρξη πολιτικής βούλησης και ένα αποτελεσματικό μείγμα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε μία τομή.
*O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org/, δημοσιεύει καθημερινά πρωτοτυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).