ἔργοισιν τελέθει, εἰ καί πόθεν ἄλλοθεν ἔλθοι
ΟΜΗΡΟΣ, Ὀδύσσεια, Ραψωδία η ]
Ἀλώνιζε τὸ Αἰγαῖο. Σκόρπιζε τὴν συμφορὰ σὲ κάθε τουρκικὸ πλεούμενο πού ἔβρισκε στὸν δρόμο του. Ἦταν ἀτρόμητος καὶ δυνατός.
Τό εἶχε ἀποδείξει. Ἀντιμετώπιζε ἄφοβα καὶ μονάχος του τὸν ἐχθρό, ὅσο μεγάλος κι ἂν ἦταν. Στό ἄκουσμα καὶ μόνον τοῦ ὀνόματός του, οἱ βάρβαροι ἔτρεχαν νὰ κρυφτοῦν στὸ πλησιέστερο λιμάνι.
Ἕνα ἀπὸ τὰ κρησφύγετα τῶν δειλῶν ἦταν τὸ λιμάνι τῆς Τζιᾶς. Ὁ Λάμπρος Κατσώνης, ὁ ἄσπονδος ἐχθρὸς τῶν τούρκων, δὲν ἄργησε νὰ φθάσει μέχρις ἐκεῖ. Τοὺς πολέμησε, τοὺς νίκησε καὶ τὸ ἔκανε ὁρμητήριο γιὰ τὶς καταδρομὲς πού ἐπιχειροῦσε σὲ Δαρδανέλλια, Κρήτη καὶ Λυβικὸ Πέλαγος.
Ὁ Σουλτᾶνος εἶχε πάρει τὸ μήνυμα. Δὲν μποροῦσε νὰ ὑποτάξει τὸν στόλο τοῦ Κατσώνη. Σκέφτηκε λοιπὸν νὰ τοῦ προτείνει συμβιβασμὸ ὥστε νὰ σταματήσει τὶς ἐπιδρομὲς. Καί, διὰ τοῦ Στεφάνου Μαυρογένη, διερμηνέα τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου, τοῦ στέλνει τὴν παρακάτω ἐπιστολὴ:
Ἀνδρειώτατε Ἥρωα καὶ γενναῖε Λάμπρε Κατσώνη,
Ἔφθασαν εἰς τὰ ὦτα τοῦ Μεγαλειωτάτου καὶ εὐσπλαχνικωτάτου Κυρίου μου καὶ αὐθέντου μου σουλτάνου Χαμίτου, τὰ ἀνδρεῖα σου κατορθώματα καὶ ἀπορεῖ καὶ αὐτὸς καὶ ὅλο τὸ Διβάνιόν του, διὰ ποίαν αἰτίαν, καθ 'ὅ, ὑπήκοος Αὐτοῦ, ἀπεστατήσατε καὶ κατατρέχετε τὴν ἐπικράτειαν αὐτοῦ μὲ μίαν τοιαύτης θαλάσσιον δύναμιν, φερόμενος ὡς ἄσπονδος ἐχθρὸς αὐτοῦ ἥτις εἶναι πατρὶς σας, χωρὶς ἄλλωστε νὰ πάθητε ἀδικίαν παρ' αὐτοῦ.
Μόλον τοῦτο, ὅσην φθορὰν καὶ ἂν διαπράξατε καὶ ὅσα ὀθωμανικὰ αἵματα ἐχύσατε, ὅλα αὐτὰ τὰ συγχωρεῖ καὶ σᾶς ἀναγνωρίζει μ' ὅλους τοὺς ὀπαδοὺς σας, ὡς εὐγενεῖς καὶ παντὸς φόρου ἐλευθέρους.
Πρὸς δὲ τούτους, εἰς μὲν τοὺς ὀπαδοὺς σας χαρίζει διαδοχικῶς μίαν τῶν νήσων, ὁποίαν αὐτοὶ εἰς τὸ Ἰκάριον πέλαγος ἐκλέξωσι, τὴν δὲ ὑμετέρα γενναιότητα, καθιστᾶ ἡγεμόνα καὶ χαρίζεται αὐτῆς διακοσίας χιλιάδας χρυσίον, ἂν παραιτηθῆτε ἀπὸ τὴν ὑπηρεσίαν τῆς Ρωσσίας.
Τὴν ἐκπλήρωσιν πάντων τούτων, μεθ' ὅρκου ἐκ μέρους τοῦ σουλτάνου εὔχομαι. Ἐὰν δὲ παρακούσετε, τότε θέλει μεθ' ὑμῶν μεγίστην δύναμιν, διὰ νὰ σᾶς ὑποτάξη.
Τέτοιος ἐξευτελισμὸς σουλτάνου, δὲν εἶχε ξανασυμβεῖ. Καὶ τὶ δὲν θὰ ἔκανε γιὰ νὰ γίνει πιστευτός ὁ σουλτᾶνος. Καὶ ὅρκους θὰ ἔδινε καὶ νησιά θὰ χάριζε. Καὶ ὅμως. Ἐκεῖνος πού τὸν ἔτρεμαν ὅλοι, τώρα γονυπετής, παρακαλοῦσε τὸν Ἕλληνα Καπετάνιο.
Ὁ Κατσώνης μὲ τὸ πού ἀνοίγει τὴν ἐπιστολὴ καὶ τὴν διαβάζει, σκάει στὰ γέλια. Γράφει στὰ παλαιότερα τῶν ὑποδημάτων του τοὺς ὅρκους καὶ τὰ ταξίματα τοῦ σουλτάνου, τὴν πετάει καὶ τὴν πατάει κατὰ γῆς. Ὁ ἀπεσταλμένος τοῦ σουλτάνου, Πεσκὴρ ἀγᾶς, δὲν ἤξερε ποῦ νὰ κρυφτεῖ. Ἔφυγε τρέχοντας.
Ὕστερα καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἐξευτελιστικὴ ἀπόπειρα, οἱ τοῦρκοι κατάλαβαν πῶς δὲν ὑπῆρχε περίπτωση νὰ ἔρθουν σὲ συμφωνία μὲ τὸν ἀγέρωχο Ἕλληνα Καπετάνιο. Ἀποφάσισαν νὰ συνεχίσουν τὸν πόλεμο μέχρις ὅτου ἀποκαταστήσουν τὸ γόητρο καὶ τὴν δύναμή τους στὶς Ἑλληνικὲς θάλασσες. Ἔστειλαν λοιπὸν περισσότερα καράβια ἐναντίον τοῦ Ἑλληνικοῦ στόλου. Ἡ τουρκικὴ ἀρμάδα ἀποτελοῦνταν ἀπὸ δεκαπέντε καράβια βαρειὰ ὁπλισμένα καὶ μὲ ἀρχηγὸ τὸν ναύαρχο Σερεμὲτ μπέη.
Ὁ Λάμπρος ἐκείνη τὴν ἐποχὴ βρισκόταν στὴν Τῆνο ἀνασυγκροτῶντας τὰ πληρώματα μὲ γενναίους θαλασσινοὺς γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς ἐπιδρομὲς τῶν βαρβάρων. Ἀπὸ Μυκονιάτες ψαρᾶδες εἰδοποιήθηκε ὅμως ὅτι πολλὰ τουρκικὰ καράβια κατεβαίνουν ἀπὸ τὰ Στενά. Μαζεύει ἀμέσως τοὺς ἄντρες του καὶ δίνει ἐντολή νὰ ὁδηγήσουν τὰ καράβια πρὸς τὰ ἐκεῖ πού ὑπολόγιζε πώς θὰ συναντήσει τὸν τουρκικὸ στόλο. Κινήθηκε μὲ φοβερὴ ταχύτητα καὶ σύνεση. Λίγες ὧρες νὰ ἀργοῦσε, θὰ τὸν χτυποῦσαν οἱ Τοῦρκοι στὸ λιμάνι.
Ἡ συνάντηση τῶν στόλων ἔγινε τὴν ἴδια νύχτα, ἀνάμεσα σὲ Τῆνο καὶ Μύκονο. Μόλις βρέθηκαν ἀντιμέτωποι, ἡ "Ἀθηνᾶ τῆς Ἄρκτου" πού προπορευόταν, ἄνοιξε πρώτη πῦρ.
Ἡ ναυμαχία ἄρχισε δίχως καθυστέρηση.
Ὁ Σερεμὲτ μπέη πίστευε ὅτι μὲ τὸν αἰφνιδιασμὸ ὁ Λάμπρος θὰ τὰ ἔχανε. Ἦταν σίγουρος πώς θὰ δημιουργοῦσε τὴν ἀπαραίτητη σύγχυση, πού θὰ ὁδηγοῦσε στὴν ἐξόντωση τοῦ ἀτρόμητου θαλασσόλυκου.
Ἡ ψυχραιμία ὅμως καὶ τὸ ἐπιθετικὸ σχέδιο τοῦ Κατσώνη ἔφερε ἀκριβῶς τὰ ἀντίθετα ἀποτελέσματα.
Ἄφοβα, καὶ μὲ ἕναν ἀπίστευτα τολμηρὸ ἑλιγμό, προσέγγισε τὴν Ἀθηνᾶ τῆς Ἄρκτου στὴν τουρκικὴ ναυαρχίδα. Τὸν κάλυπταν τὰ κανόνια τῶν ἄλλων καραβιῶν του. Ἐν τῷ μεταξὺ εἶχε στείλει τὰ 200 πιὸ σβέλτα καὶ χειροδύναμα παλληκάρια του ν' ἀνέβουν στὴν ναυαρχίδα καὶ νὰ τὴν καταλάβουν ἐξ ἐφόδου.
Ὁ ἀρχιναύαρχος Σερεμὲτ πού εἶχε μελετήσει καλὰ τὸν Λάμπρο, βλέποντας τὴν Ἀθηνᾶ τῆς Ἄρκτου νὰ ἔρχεται κατὰ πάνω του, διέταξε ἀμέσως ὑποχώρηση. Οἱ Τοῦρκοι τὴν εἶχαν πατήσει.
Ὁ Λάμπρος τοὺς κυνηγοῦσε μέχρι τὸ πρωὶ τῆς τρομερῆς ἐκείνης νύχτας. Τὴν χαριστικὴ βολὴ τὴν ἔδωσε μία καλοζυγισμένη βόμβα πού ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ἀθηνᾶ τῆς Ἄρκτου σημαδεύοντας τὴν ναυαρχίδα τοῦ μπέη. Βρῆκε τὸ κατάστρωμα σκοτώνοντας τοὺς περισσότερους ἀπὸ τὴν κουστωδία καὶ τραυματίζοντας στὸ πρόσωπο τὸν ἴδιο τὸν ναύαρχο.
Πανικὸς κατέλαβε τοὺς τούρκους. Μὲ τεράστιες ἀπώλειες τράπηκαν σὲ φυγή.
Καὶ ὁ Λάμπρος, νικηφόρος, ἐπέστρεψε στὸ ὁρμητήριό του, στὴν Τζιᾶ, ὅπου γιὰ νὰ ἑορτάσει τὸν νέο του Ἆθλο, τέλεσε Δοξολογία.