Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας: Κακά νέα για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ly Lay/AFP

Μια νέα έκθεση, "Underwater: Human Rights Impacts of a China Belt and Road Project in Cambodia", διαπίστωσε ότι ένα από τα έργα της Κινεζικής Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) στην Καμπότζη - το υδροηλεκτρικό φράγμα γνωστό ως Lower Sesan 2, ολοκληρώθηκε το 2018 - είχε ως αποτέλεσμα σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το έργο εκτόπισε σχεδόν 5.000 αυτόχθονες και εθνοτικές μειονότητες, που ζούσαν σε χωριά κατά μήκος των ποταμών Sesan και Srepok για γενιές, κερδίζοντας τα προς το ζην από την αλιεία και τη γεωργία. Το έργο, εκτιμά η έκθεση, επηρέασε αρνητικά τη ζωή δεκάδων χιλιάδων άλλων ντόπιων, οι οποίοι εξαρτώνται από το ψάρεμα στα ποτάμια για φαγητό και εισόδημα. Το έργο έθεσε σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια των ντόπιων και οι απώλειές τους είτε αντισταθμίστηκαν ανεπαρκώς είτε δεν αποζημιώθηκαν καθόλου. Το Lower Sesan 2 είναι μόνο ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά έργα στα πλαίσια του BRI στην Καμπότζη.

Judith Bergman - gatestoneinstitute.org / Παρουσίαση Freepen.gr

Τον Απρίλιο του 2020, εκφράστηκαν επίσης σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη μαζική μετατόπιση από την κατασκευή του φράγματος Souapiti στη Γουινέα. Η κατασκευή του φράγματος φέρεται να "κατέστρεψε τα μέσα διαβίωσης και την επισιτιστική ασφάλεια χιλιάδων ανθρώπων".

Τα ευρήματα σχετικά με τον αρνητικό αντίκτυπο του BRI στα ανθρώπινα δικαιώματα στην Καμπότζη και τη Γουινέα εγείρουν το πολύ ευρύτερο ζήτημα του πώς η πρωτοβουλία της Κίνας για τη ζώνη και το δρόμο (BRI) επηρεάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως. Σύμφωνα με το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, περίπου 139 χώρες - περισσότερες από τις μισές χώρες στον κόσμο - έχουν πλέον ενταχθεί στο BRI.

Η Κίνα ξεκίνησε την πρωτοβουλία Belt and Road-τη χερσαία «Οικονομική Ζώνη του Μεταξιού» και τη θαλάσσια «21st Century Maritime Silk Road»-το 2013. Το BRI επέκτεινε μαζικά την παρουσία της Κίνας στην Κεντρική και Νότια Ασία, Μέση Ανατολή, Ευρώπη, Αφρική και Λατινική Αμερική μέσω ενός τεράστιου δικτύου δρόμων, σιδηροδρόμων, τούνελ, φραγμάτων, αεροδρομίων, λιμανιών, ενεργειακών αγωγών, σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Υποστηρίζοντας την πρωτοβουλία, η «ψηφιακή κόλλα (digital glue)», όπως ονομάστηκε, είναι ο «Ψηφιακός Δρόμος του Μεταξιού» της Κίνας-το BeiDou Navigation Satellite System-ένα παγκόσμιο σύστημα πλοήγησης που δημιουργήθηκε από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό για να ανταγωνιστεί το Global Positioning System (GPS) των ΗΠΑ. 

Το BRI είναι "μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός πολιτικού και οικονομικού μπλοκ με επίκεντρο την Κίνα, που θα αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη", σύμφωνα με τα λόγια της καθηγήτριας Anne-Marie Brady. Το έργο έχει τόση σημασία για το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) που ενσωμάτωσε το BRI στο σύνταγμα του το 2017.

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως η μαζικά διευρυνόμενη παρουσία της Κίνας, ιδίως σε χώρες που έχουν ήδη θλιβερά ή φτωχά στοιχεία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη επιδείνωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκείνων που είναι αρκετά ατυχείς. Η Καμπότζη, όπου το υδροηλεκτρικό φράγμα προκάλεσε μαζική μετατόπιση, είναι μια χώρα με σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Αυτά, το 2020, περιελάμβαναν βασανιστήρια, αυθαίρετες κρατήσεις, απουσία δικαστικής ανεξαρτησίας και αυθαίρετες παρεμβάσεις στην ιδιωτική ζωή των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της διάχυτης ηλεκτρονικής παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης και κυβερνητική διαφθορά, σύμφωνα με την έκθεση της χώρας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. 

Στην Καμπότζη, κανείς, είτε από την κυβέρνηση της Καμπότζης είτε από τις κινεζικές εταιρείες που εμπλέκονται στην κατασκευή του φράγματος, δεν ήρθε να συμβουλευτεί τις κοινότητες που επλήγησαν από το φράγμα και ασκήθηκε πίεση στους ντόπιους να συμφωνήσουν με προκαθορισμένους όρους. Δεδομένης της αδιαφορίας της Κίνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μια τέτοια συμπεριφορά είναι πιθανό να είναι ο κανόνας, όποτε η διεφθαρμένη και μη δημοκρατική εξουσία της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε συνδυασμό με τις τεράστιες επενδύσεις υποδομής της Κίνας με τη μορφή του BRI, επηρεάζουν τα ανίσχυρα άτομα σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Το Ιράν, όπου η Κίνα έχει επίσης επενδύσει σε πολλά μεγάλης κλίμακας έργα του BRI, είναι ένα άλλο παράδειγμα τέτοιας αδιαφορίας για τα δικαιώματα των ντόπιων. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Ιράν εκμισθώνει τα χωρικά του ύδατα στον Περσικό Κόλπο σε κινεζικά βιομηχανικά πλοία για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτή η ρύθμιση οδήγησε σε μια κατάσταση, σύμφωνα με ιρανικά μέσα, όπου τα κινεζικά αλιευτικά σκάφη «καθαρίζουν παράνομα τους ιχθυοτόπους στον Περσικό Κόλπο», ενώ «οι Ιρανοί ψαράδες αναγκάζονται να πληρώσουν δέκα χιλιάδες δολάρια σε δωροδοκίες σε σομαλούς πειρατές για να τους αφήσουν να ψαρέψουν στις αφρικανικές ακτές».

Ένας τέτοιος συμβιβασμός στην ασφάλεια των τροφίμων και του εισοδήματος των ντόπιων είναι ένα μέτρο της επιρροής της Κίνας στη χώρα-και μια πρακτική σε συνδυασμό με την αδιαφορία της ιρανικής κυβέρνησης για τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της.

Η ελάχιστη προσοχή στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι επίσης ένας από τους λόγους για τους οποίους η Κίνα προτιμά να συνεργάζεται με  αυταρχικά καθεστώτα. Η «Κίνα», μια έκθεση στις αρχές του 2021 με κίνδυνο η εταιρεία συμβούλων Verisk Maplecroft κατέληξε, «στρέφεται προς πιο αυταρχικά καθεστώτα που αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερη σταθερότητα για τις γραμμές εφοδιασμού της από τις δημοκρατίες που είναι ή μπορεί να γίνουν εχθρικές προς το Πεκίνο».