Türkmen Terzi - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Νωρίτερα φέτος η τουρκική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ότι είχε ξαναρχίσει τις διπλωματικές επαφές με την Αίγυπτο, με τουρκική αντιπροσωπεία να ταξιδεύει στο Κάιρο τον Μάιο. Ο Τούρκος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Sedat Önal και ο Αιγύπτιος ομόλογός του, Hamdi Sanad Loza, προήδρευσαν του δεύτερου γύρου συνομιλιών για τις διμερείς σχέσεις και τις περιφερειακές εξελίξεις, στην Άγκυρα στις 7-8 Σεπτεμβρίου. Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε στη συνέχεια μια δήλωση διευκρινίζοντας πως οι διπλωμάτες είχαν λάβει μέτρα για τη βελτίωση της σχέσης ενώ συζήτησαν θέματα που σχετίζονται με την Παλαιστίνη, το Ιράκ, τη Συρία, τη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο.
Η αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 από την Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, καθώς και πολλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το κυβερνών Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη (AKP) μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, έχει αφήσει την Τουρκία απομονωμένη από τον δυτικό κόσμο. Η σχέση της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο παραμένει σε ασταθές έδαφος αφού η Άγκυρα έχει ακολουθήσει μια στρατιωτικοποιημένη πολιτική στην ανατολική Μεσόγειο, τη Λιβύη και τη Μέση Ανατολή.
Σύμφωνα με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, ο κύριος στόχος της Τουρκίας στην προσέγγιση της Αιγύπτου είναι να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Καΐρου καθώς προσπαθεί να αποκαταστήσει τη σχέση της με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η μεγαλύτερη ανησυχία της Αιγύπτου έγκειται στην στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη αφού το Κάιρο υποστήριξε το Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA), με επικεφαλής τον στρατάρχη Khalifa Haftar, ενάντια στην Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) με έδρα την Τρίπολη. Η Αίγυπτος επέκρινε έντονα την υποστήριξη της Τουρκίας στη ριζοσπαστική ισλαμιστική ομάδα στην περιοχή και ανησυχεί ιδιαίτερα για την ανατολική Λιβύη, που συνορεύει με την Αίγυπτο.
Παρά την αντίθεση στη Λιβύη, η Τουρκία ελπίζει να προχωρήσει στην υπογραφή συμφωνίας θαλάσσιας οριοθέτησης με την Αίγυπτο για να αποκομίσει τα οφέλη του πρόσφατα ανακαλυφθέντος πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Το να πείσει η Αγκυρα το Κάιρο να υπογράψει τη ναυτιλιακή συμφωνία φαίνεται εξωπραγματικό λαμβάνοντας υπόψη το σύντομο χρονικό διάστημα που η αιγυπτιακή κυβέρνηση και η Ελλάδα υπέγραψαν ναυτιλιακή συμφωνία τον Αύγουστο του περασμένου έτους που οριοθέτησε μεταξύ των δύο χωρών μια αποκλειστική οικονομική ζώνη στην ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που περιέχει πλούσια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
«Η θαλάσσια συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας μας στενοχώρησε αφού η σχέση μας με την Αίγυπτο είναι διαφορετική από τις σχέσεις της Αιγύπτου με την Ελλάδα. Αυτό πρέπει να συζητηθεί», δήλωσε ο πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ εξέφρασε την απογοήτευσή του μετά τη συμφωνία Αιγύπτου-Ελλάδας. Η Άγκυρα ελπίζει αυτή τη στιγμή να συγκεντρώσει την υποστήριξη του Καΐρου για τη ναυτιλιακή συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης που υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Άγκυρας και της διεθνώς αναγνωρισμένης GNA. Μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Fayez al-Sarraj τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Ερντογάν και ο επικεφαλής της νέας προσωρινής κυβέρνησης της Λιβύης, πρωθυπουργός Abdul Hamid Dbeibah, συναντήθηκαν τον Απρίλιο στην Άγκυρα και συμφώνησαν να διατηρήσουν τη συμφωνία του 2019. Αυτό έχει εξοργίσει την Ελλάδα και την Κύπρο καθώς η συμφωνία εμποδίζει τη μεταφορά φυσικού αερίου χωρίς τη συγκατάθεση της Άγκυρας. Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης θεωρήθηκε ως αντίθετη κίνηση στη θαλάσσια συμφωνία της Ελλάδας, της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Κύπρου, η οποία αποκλείει την Τουρκία.
Μεταξύ των προσδοκιών της Τουρκίας από τη νέα πολιτική της στην Αίγυπτο είναι να κερδίσει την υποστήριξη του Καΐρου για την αναδιάταξη των σχέσεών της με τη Σαουδική Αραβία. Ο πρόεδρος Ερντογάν άσκησε έντονη κριτική στον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, γνωστό και ως MBS, μετά τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι στο Γενικό Προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το 2018. Ο Ερντογάν εξέφρασε επανειλημμένα την πεποίθησή του πως οι Σαουδάραβες σκόπιμα σχεδίασαν για τη δολοφονία του Κασόγκι στην Τουρκία. Ωστόσο, ο Ερντογάν απέφυγε να κατηγορήσει άμεσα τον MBS.
Ο επικεφαλής του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Σαουδικής Αραβίας πέρυσι ζήτησε μποϊκοτάζ των τουρκικών προϊόντων, ενώ οι δύο χώρες λογόκριναν ορισμένες από τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες της άλλης, το Ριάντ κατηγόρησε επίσης την Τουρκία για υποστήριξη πολιτικών ισλαμιστικών ομάδων. Υπάρχουν επιπλέον βαθιές εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Τουρκίας που απορρέουν από την υποστήριξη της Τουρκίας στην GNA της Λιβύης κατά του LNA που υποστηρίζεται από τα ΗΑΕ. Η κυβέρνηση Ερντογάν έσπευσε να βοηθήσει το Κατάρ σε μια διαμάχη στον Κόλπο κατά τη διάρκεια ενός εμπάργκο που επιβλήθηκε κυρίως από τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία το Μάιο του 2017. Μετά από χρόνια έντασης, ο Ερντογάν, σε μια αιφνιδιαστική κίνηση, φιλοξένησε τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας των ΗΑΕ Σεΐχη Ταχνούν μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχγιάν τον τελευταίο μήνα. Μετά τη συνάντηση, ο Ερντογάν επιβεβαίωσε ότι συζήτησαν πιθανές επενδύσεις των ΗΑΕ στην Τουρκία.
Διακεκριμένοι Τούρκοι δημοσιογράφοι, συμπεριλαμβανομένου του Memduh Bayraktaroğlu, συμπέραναν ότι με την επιδείνωση της υγείας του Ερντογάν, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, θα καταστεί κυρίαρχος σε θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Ο Ακάρ επαίνεσε την κυβέρνηση Σίσι για την τήρηση των ορίων υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας στην προσφορά της Αιγύπτου για εξερεύνηση υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο το Μάρτιο του τρέχοντος έτους. «Έχουμε πολλές κοινές ιστορικές και πολιτιστικές αξίες με την Αίγυπτο. Όταν τεθούν σε χρήση, πιστεύουμε ότι ενδέχεται να υπάρξουν διαφορετικές εξελίξεις τις επόμενες ημέρες», δήλωσε ο Ακάρ κατά τη διάρκεια της τακτικής άσκησης Blue Homeland-2021.
Η Τουρκία έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την επιχειρηματική της αγορά στη Μέση Ανατολή από την Αραβική Άνοιξη και η δημοτικότητα του Ερντογάν έχει μειωθεί στον αραβικό κόσμο λόγω της υποστήριξης της Τουρκίας σε ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες στο Ιράκ, τη Συρία, τη Λιβύη και πολλά άλλα μέρη του ισλαμικού κόσμου. Το πρόσφατο αραβικό άνοιγμα της Τουρκίας δεν σχεδιάστηκε από αυταρχικούς Τούρκους ή Άραβες ηγέτες. Η πρωτοβουλία εξομάλυνσης προέρχεται κυρίως από Τούρκους και Άραβες επιχειρηματίες, καθώς ο κορονοϊός δεν έχει επηρεάσει σοβαρά αυτές τις χώρες. Παρά τις πολιτικές εντάσεις, η Τουρκία και η Αίγυπτος συνέχισαν τις εμπορικές σχέσεις, με την Τουρκία να αποτελεί τον πέμπτο μεγαλύτερο εξαγωγέα στην Αίγυπτο τον τελευταίο χρόνο.
Ο Ερντογάν δεν είναι πιθανό να πετύχει να δημιουργήσει στενούς δεσμούς με τον Αιγύπτιο ηγέτη el-Sisi ούτε με τον MBS της Σαουδικής Αραβίας μετά την σκληρή κριτική που του ασκούσε. Ο Ερντογάν δεν έχει πλέον ισχυρή οικονομία που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί αυτήν των βασικών αραβικών κρατών των ΗΠΑ-της Αιγύπτου, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας-αφού η τουρκική λίρα έχει χάσει το 50% της αξίας της έναντι του δολαρίου ΗΠΑ από το 2018 και το έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου αυξήθηκε κατά 180 τοις εκατό. Οι εξαγωγές της Τουρκίας μειώθηκαν κατά 17,8 % τον τελευταίο χρόνο και οι αραβικές χώρες παραμένουν βασική εξαγωγική αγορά για την Άγκυρα.
Παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας να μειώσει τις εντάσεις με την Αίγυπτο, όσο ο Ερντογάν παραμένει στην εξουσία, η Τουρκία δε θα καταφέρει να αποκαταστήσει πλήρως τη σχέση της με το Κάιρο και τα βασικά αραβικά κράτη, αφού συνεχίζει την υποστήριξή του στην Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλες ριζοσπαστικές ομάδες στον αραβικό κόσμο.