 |
| Ρόιτερς |
του Μάικλ Ρούμπιν - nationalinterest.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ένα σχέδιο. Δεκαοκτώ χρόνια στην κυριαρχία του, μετέτρεψε την Τουρκία στο εσωτερικό και στην παγκόσμια σκηνή. Η φιλοδοξία του Ερντογάν είναι μεγαλύτερη από το να αναβιώσει απλώς την οθωμανική κληρονομιά της Τουρκίας και να κάνει την Τουρκία περιφερειακό παίκτη. Αντίθετα, επιδιώκει να αναδιαμορφώσει τη φιλελεύθερη τάξη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Ερντογάν δεν το κρατά μυστικό. Το σύνθημά του «Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους Πέντε» είναι η απόρριψη της εξουσίας που κατέχουν τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο Σάμι Κοέν, ο οποίος για έξι δεκαετίες παρακολουθεί την Τουρκία σε μια στήλη της Milliyet, έγραψε ότι «η προτεραιότητα του Ερντογάν είναι η δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας τάξης».
Για να γίνει αυτό, ο Ερντογάν κάνει αυτό που νομίζει, απορρίπτει τη διπλωματία, πυροβολεί πρώτος και υπολογίζει στη δυτική αδράνεια για να ξεφύγει. Αμφισβητεί, για παράδειγμα, τη νομιμότητα της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 που καθορίζει τα σύνορα της Τουρκίας. Οι φίλοι του δημοσιεύουν χάρτες που ενσωματώνουν το έδαφος των γειτόνων σε μια μεγάλη Τουρκία. Αυτές είναι κρυστάλλινες μπάλες: Ενώ ο Ερντογάν δικαιολογούσε την τουρκική επέμβαση στη Συρία ως αντιτρομοκρατική, οι δυνάμεις του στη συνέχεια καθάρισαν εθνοτικά τις κουρδικές συνοικίες, άνοιξαν τουρκικά ταχυδρομεία και μάλιστα εξέδωσαν τουρκικές ταυτότητες σε όσους βρίσκονταν υπό την κατοχή της.
Το ίδιο ισχύει και για το Ιράκ. Ο Ερντογάν όχι μόνο έχει αναστήσει τις από αιώνες διεκδικήσεις για τη Μοσούλη και το πλούσιο σε πετρέλαιο Κιρκούκ, αλλά έχει αναπτύξει 1.150 στρατιώτες στο ιρακινό έδαφος. Οι εισβολές είναι συχνές, οι αποσύρσεις είναι σπάνιες.
Η πολεμική της Τουρκίας θέτει το Αιγαίο και τη Μεσόγειο στα όρια. Οι τουρκικές δυνάμεις απειλούν τα ελληνικά νησιά και διεκδικούν αποκλειστικές οικονομικές ζώνες στη Μεσόγειο. Καθώς η κατοχή της Τουρκίας στη βόρεια Κύπρο πλησιάζει μισό αιώνα, ο Ερντογάν τεμαχίζει το status quo: Μετακόμισε στα Βαρόσα αψηφώντας τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και μετέτρεψε το κατεχόμενο αεροδρόμιο του Λευκονοίκου σε βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών που βάζει την ανατολική Μεσόγειο και μεγάλο μέρος της Βόρειας Αφρικής στο στόχαστρό του. Ισλαμιστές άποικοι ξεπέρασαν πληθυσμιακά τις τουρκοκυπριακές κοινότητες.
Τα drones και η τζιχάντ προωθούν τώρα την ατζέντα του. Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι πληρεξούσιες πολιτοφυλακές που στρατολογήθηκαν στη Συρία έσωσαν τον ισλαμιστή ηγέτη της Λιβύης από μια επίθεση με την υποστήριξη της Αιγύπτου. Η τουρκική αεροπορική δύναμη και οι ίδιοι τζιχαντιστές υποστήριξαν μια αιφνιδιαστική επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στο κατοικημένο από Αρμένιους, Ναγκόρνο Καραμπάχ στην εκατοστή επέτειο της προηγούμενης οθωμανικής εισβολής στην Αρμενία. Ο Ερντογάν κατέλαβε σχολεία που ανήκαν στον αντίπαλο του, Φετουλάχ Γκιουλέν και τα μετέτρεψε σε θερμοκοιτίδες για πιο ριζοσπαστικούς ιδεολόγους.
Οι βάσεις στο Κατάρ και τη Σομαλία καθιστούν την Τουρκία πραγματική περιφερειακή δύναμη. Τόσο ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Abiy Ahmed όσο και ο πρόεδρος της Σομαλίας Mohamed Farmaajo αναζητούν τώρα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη για την αντιμετώπιση της εγχώριας αντιπολίτευσης. Ο Ερντογάν παίζει μπάλα με αντάλλαγμα εμπορικά συμβόλαια. Αυτό που ο Ερντογάν δε θέλει να κάνει επίσημα - για παράδειγμα, να ξεπλύνει χρήματα για τη Χαμάς - θα αναθέσει υπεργολαβία στη SADAT, έναν ισλαμιστή ιδιωτικό στρατιωτικό εργολάβο.
Για πάρα πολύ καιρό, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει βαθμονομήσει την πολιτική του για την Τουρκία σε ευχολόγια. Ωστόσο, η άρνηση της πραγματικότητας είναι επικίνδυνη. Η Τουρκία άλλαξε. Έχοντας κυβερνήσει για σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Ερντογάν δημιούργησε έναν νέο στρατό στην εικόνα του. Το να πιστεύει κανείς πως η Τουρκία θα επιστρέψει στο status quo ante μετά τον θάνατο του Ερντογάν είναι αφελές: Έχει επίσης υπαγορεύσει σε περισσότερα από τριάντα εκατομμύρια μαθητές από τότε που έγινε πρωθυπουργός.
Η Τουρκία δεν είναι σύμμαχος και δε θα γίνει ποτέ ξανά. Είναι καιρός να ελέγξουμε τη δύναμη που επιδιώκει να ασκήσει στην παγκόσμια σκηνή, διπλωματικά, οικονομικά και, όταν οι πληρεξούσιοί της λειτουργούν εκτός των αναγνωρισμένων συνόρων της Τουρκίας, και στρατιωτικά.