Andrew Korybko - oneworld.press / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι εντάσεις αυξήθηκαν πρόσφατα μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν αφού το τελευταίο ξεκίνησε στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα σύνορά τους συνοδευόμενες από σκληρή ρητορική από τους αξιωματούχους του. Αυτό περιλαμβάνει τον λογαριασμό του ανώτατου ηγέτη Khamenei στο Twitter που δημοσιεύει μηνύματα όπως:
«Η ασφάλεια μιας χώρας είναι η θεμελιώδης υποδομή για όλες τις δραστηριότητες προόδου. Όσοι πιστεύουν πως στηριζόμενοι σε άλλους μπορούν να διασφαλίσουν την ασφάλειά τους, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι σύντομα θα τους χτυπήσουν επειδή εμπιστεύτηκαν την ασφάλειά τους σε ξένους».
«Τα ζητήματα που αφορούν τους βορειοδυτικούς γείτονες του Ιράν θα πρέπει να επιλυθούν με σύνεση βασιζόμενοι σε έθνη, μέσω της συνεργασίας των στρατών των γειτονικών χωρών και αποφεύγοντας την παρουσία οποιωνδήποτε ξένων στρατιωτικών δυνάμεων».
«Σε θέματα που αφορούν το βορειοδυτικό Ιράν, οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις ενεργούν με αυθεντία και σοφία. Είναι καλό για τους άλλους να ενεργούν επίσης με σύνεση και να μην επιτρέπουν στην περιοχή να αντιμετωπίσει προβλήματα. Όσοι σκάβουν μια τρύπα για τους αδελφούς τους θα είναι οι πρώτοι που θα πέσουν σε αυτήν».
Οι παρατηρητές γενικά συμφωνούν ότι τέσσερις παράγοντες εξηγούν τις πρόσφατες κινήσεις του Ιράν:
* Η συνεχιζόμενη de facto συμμαχία του Αζερμπαϊτζάν με το ιρανικό αντίπαλο Ισραήλ
* Ο μελλοντικός διάδρομος Zangezur μειώνει τη σημασία του Ιράν για τη διευκόλυνση του εμπορίου Αζερμπαϊτζάν-Τουρκίας
* Η κράτηση από το Αζερμπαϊτζάν των Ιρανών φορτηγατζήδων που διέσχιζαν το πρόσφατα απελευθερωμένο έδαφός του καθ 'οδόν προς την Αρμενία
* Πρόσφατες τριμερείς στρατιωτικές ασκήσεις στο Αζερμπαϊτζάν με το Πακιστάν και την Τουρκία για τις οποίες το Ιράν φοβάται πως στρατιωτικοποιούν την περιοχή
Το κοινό στοιχείο αυτών των παραγόντων είναι ότι το Ιράν ανησυχεί όλο και περισσότερο πως διακυβεύονται τα εθνικά του συμφέροντα για την ασφάλεια. Η Ισλαμική Δημοκρατία βρίσκεται τώρα σε δίλημμα ασφαλείας με το Αζερμπαϊτζάν μετά την έκβαση του περυσινού πολέμου του Καραμπάχ, παρά την πολιτική υποστήριξη του Μπακού κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης.
Το Αζερμπαϊτζάν αντιλαμβάνεται καθέναν από αυτούς τους τέσσερις παράγοντες με τον ακόλουθο τρόπο:
* Έχει το κυρίαρχο δικαίωμα να συνεργάζεται με όποιον θέλει και αυτό δεν στοχεύει σε καμία τρίτη χώρα
* Το Αζερμπαϊτζάν στοχεύει να τοποθετηθεί στο σταυροδρόμι των εμπορικών οδών Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης της Ευρασίας
* Οι Ιρανοί φορτηγατζήδες πρέπει να συμμορφώνονται με το νόμο του Αζερμπαϊτζάν στα νεοαπελευθερωμένα εδάφη
* Οι πολυμερείς στρατιωτικές ασκήσεις σταθεροποιούνται περιφερειακά, βασίζονται στην ειρήνη και το κυριαρχικό δικαίωμα του Αζερμπαϊτζάν
Από την πλευρά του Ιράν:
* Το Ισραήλ χρησιμοποιεί το Αζερμπαϊτζάν ως εφαλτήριο πληροφοριών για την αποσταθεροποίηση του βόρειου Ιράν
* Το Ιράν δε θέλει ο διάδρομος Zangezur να αντικαταστήσει πλήρως τον ρόλο του βόρειου Ιράν κατά μήκος των εμπορικών οδών Ανατολής-Δύσης
* Το Αζερμπαϊτζάν κρατά αυθαίρετα Ιρανούς φορτηγατζήδες λόγω μηδενικών κινήτρων έναντι της Αρμενίας
* Το Ιράν έπρεπε να έχει κληθεί να συμμετάσχει σε αυτές τις ασκήσεις προκειμένου να το καθησυχάσουν για τις προθέσεις αυτών των χωρών
Σε απάντηση, η απάντηση του Αζερμπαϊτζάν μπορεί να είναι η εξής:
* Το Ιράν είναι παρανοϊκό και πιθανώς παίζει το ισραηλινό χαρτί για αυτοεξυπηρετούμενους εσωτερικούς λόγους
* Δε φταίει το Μπακού που η βόρεια ιρανική οικονομία δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ρόλο της εμπορικής οδού Ανατολής-Δύσης
* Το Ιράν είναι συμπαθές στην Αρμενία και μπορεί να την οπλίζει κρυφά υπό την κάλυψη των κανονικών φορτηγών
* Το Ιράν δεν κλήθηκε επειδή αυτές οι τρεις χώρες δεν το εμπιστεύονται πλήρως για λόγους που φταίει αποκλειστικά το Ιράν.
Η αναμενόμενη ιρανική θέση θα ήταν ότι:
* Το Ισραήλ αποτελεί αξιόπιστη απειλή για το Ιράν και η στενή στρατιωτική συνεργασία του Αζερμπαϊτζάν με αυτό εγείρει σοβαρές υποψίες
* Κανείς δεν προέβλεψε το διάδρομο Zangezur, οπότε το Ιράν δεν είχε χρόνο να προσαρμοστεί σε αυτόν το νέο διάδρομο συνδεσιμότητας
* Το Ιράν ακολουθεί μια περιφερειακά ισορροπημένη πολιτική και υποστήριξε πολιτικά το Αζερμπαϊτζάν παρά τις εσωτερικές πιέσεις
* Οι δεσμοί του Ιράν με αυτούς τους τρεις γείτονες είναι περίπλοκοι και δε φταίει εξ ολοκλήρου για τη δυσπιστία που προέκυψε
Εάν αυτές οι αμοιβαίες υποψίες επιμένουν, αναμένονται οι ακόλουθες εκτεταμένες συνέπειες για την Ευρασία:
* Ο Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου (NSTC) θα καταστεί πολιτικά μη βιώσιμος
* Η ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά εάν το Ιράν πιστεύει ότι η Τουρκία ενθαρρύνει το Αζερμπαϊτζάν
* Το Ιράν ενδέχεται να πυροδοτήσει τους αντι-Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν για να πολεμήσει το Πακιστάν μέσω πληρεξουσίου
* Τα συμπληρωματικά οράματα της Κίνας και της Ρωσίας για την Ευρασιατική ολοκλήρωση θα δυσκολευτούν να εκπληρωθούν
Οι εντάσεις Αζερμπαϊτζάν-Ιράν δεν αναμένεται να υποχωρήσουν για τους ακόλουθους λόγους:
* Και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι ενεργούν στα πλαίσια των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων, επιδιώκοντας τα εθνικά τους συμφέροντα ασφάλειας
* Το προϋπάρχον και μερικώς επιλυμένο δίλημμα ασφαλείας τους αναβίωσε λόγω πρόσφατων γεγονότων
* Και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι η άλλη προσπαθεί να τους πιέσει και να επιβάλει παραχωρήσεις που θα οδηγήσουν σε απώλεια ειδικού βάρους
* Εξωτερικοί παίκτες όπως το Ισραήλ και οι ΗΠΑ μπορεί να επιδιώξουν να πυροδοτήσουν τη φλόγα της δυσπιστίας για σκοπούς διαίρει και βασίλευε
Δεν υπάρχει ρεαλιστική λύση σε αυτές τις εντάσεις διότι:
* Οι ενέργειές τους είναι συνεπείς με τη γεωπολιτική τους ταυτότητα και την περιφερειακή προοπτική των ηγεσιών τους
* Οι εντάσεις και η αμοιβαία δυσπιστία έχουν οδηγηθεί σε σημείο βρασμού εδώ και λίγο καιρό και αναμένεται να ξεχυθούν τελικά
* Κάθε πλευρά έχει ανάγκη να φανεί δυνατή για το εγχώριο κοινό της και να μη συμβιβαστεί σε οποιοδήποτε θέμα αυτήν την στιγμή
* Αυτές οι εντάσεις είναι κυρίως διαχειρίσιμες αφού καμία πλευρά δε θέλει πόλεμο καθώς δε θα επιτύχει τους στόχους τους
Για να επεκταθώ στο τελευταίο σημείο, αυτό συμβαίνει επειδή:
* Οι επίσημες εχθροπραξίες θα ενισχύσουν την αρνητική αντίληψη κάθε πλευράς για την άλλη
* Μια σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν-Ιράν πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα η Τουρκία και ενδεχομένως ακόμη και το Ισραήλ να υποστηρίξουν άμεσα το Μπακού
* Η απειλή ενός ευρύτερου πολέμου είναι αντιφατική με τα συμφέροντα όλων των περιφερειακών ενδιαφερομένων, εκτός από τα ισραηλινά
* Το Αζερμπαϊτζάν θα διπλασιάσει μόνο τις πολιτικές για τις οποίες ανησυχεί το Ιράν μετά το τέλος του ενδεχόμενου πολέμου
Υποθέτοντας μια απεριόριστα παρατεταμένη περίοδο περιφερειακών εντάσεων, οι ακόλουθες λύσεις είναι δυνατές:
* Το NSTC μπορεί να γίνει πιο πολυτροπικό μέσω της διακασπικής συνδεσιμότητας για να αποκόψει το Αζερμπαϊτζάν
* Το όραμα της Κίνας W-CPEC+ μπορεί να αντικατασταθεί από τον «Περσικό διάδρομο» για να ληφθούν υπόψη οι ιρανικο-πακιστανικές εντάσεις
* Το Ιράν παραγκωνίζεται ως επί το πλείστον από την Αστάνα όπως είναι και μπορεί ακόμη και να βγει από τη Συρία στο προσεχές μέλλον
* Η Κίνα μπορεί ταυτόχρονα να διαχειρίζεται συμπληρωματικούς διαδρόμους Ανατολής-Δύσης μέσω του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν
Εν τω μεταξύ, θα ήταν καλύτερο αν:
* Υπεύθυνοι περιφερειακοί φορείς όπως η Κίνα και η Ρωσία επιβεβαιώσουν τις ελπίδες τους ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν οι εντάσεις
* Ανεύθυνοι φορείς όπως το Ισραήλ και οι ΗΠΑ αποφεύγουν να πυροδοτήσουν τις φλόγες με διχαστική ρητορική
* Αζέροι και Ιρανοί αξιωματούχοι χαμηλώσουν τη ρητορική τους
* Και οι δύο πλευρές διεκδικήσουν ανεπίσημα τη νίκη για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους και στη συνέχεια αποφύγουν την επιδείνωση των εντάσεων
Συνολικά, είναι σαφές ότι οι εντάσεις Αζερμπαϊτζάν-Ιράν θα έχουν εκτεταμένες συνέπειες για την Ευρασία, αν και ελπίζουμε πως θα παραμείνουν διαχειρίσιμες αποκλείοντας το απίθανο σενάριο ενός πολέμου από λάθος υπολογισμό. Τα προβλήματά τους αποδεικνύουν ότι η κοινή αιτία της ευρασιατικής ολοκλήρωσης είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί παρά να συζητηθεί.