Constantine Atlamazoglou - 19fortyfive.com / Παρουσίαση Freepen.gr
«Η Ουκρανία έχει το δικαίωμα να αποφασίζει τη δική της μελλοντική εξωτερική πολιτική και αναμένουμε ότι θα μπορέσει να το κάνει χωρίς εξωτερική παρέμβαση», συνέχισε ο υπουργός Ώστιν.
Αυτή δεν είναι μόνο η άποψη των Ηνωμένων Πολιτειών. Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ του Ιουνίου 2021, οι σύμμαχοι επανέλαβαν την απόφασή τους πως «η Ουκρανία θα γίνει μέλος της Συμμαχίας με το Σχέδιο Δράσης Μέλους (MAP) ως αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας». Το MAP είναι το κατευθυντήριο έγγραφο για την ένταξη οποιασδήποτε χώρας στο ΝΑΤΟ.
Υπέρ μιας τέτοιας κίνησης φαίνεται να είναι και ο ουκρανικός λαός, με το 64% να εκφράζει την έγκρισή του σε πρόσφατη έρευνα που διεξήγαγε το Ουκρανικό Ινστιτούτο για το Μέλλον (UIF).
Ωστόσο, εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η Ευρώπη θα γίνει πιο ανασφαλής, η Συμμαχία θα αποδυναμωθεί και ο ουκρανικός λαός θα υποφέρει.
Μια σύντομη ανάπαυλα
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το ΝΑΤΟ επεκτάθηκε γρήγορα για να συμπεριλάβει χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που προηγουμένως ήταν μέρος του Συμφώνου της Βαρσοβίας ή της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ρωσία αντιτάχθηκε. «Αυτό είναι το πρώτο σημάδι του τι θα μπορούσε να συμβεί όταν το ΝΑΤΟ φτάσει ακριβώς στα σύνορα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η φλόγα του πολέμου θα μπορούσε να ξεσπάσει σε ολόκληρη την Ευρώπη», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ στη Βοσνία.
Προειδοποιήσεις ήρθαν και από την Αμερική. Σε μια συνέντευξη το 1998, ως απάντηση στην έγκριση της Γερουσίας των ΗΠΑ για έναν περαιτέρω γύρο επέκτασης του ΝΑΤΟ, ο λαμπρός George Kennan εξέφρασε την πεποίθησή του πως «οι Ρώσοι σταδιακά θα αντιδράσουν αρκετά αρνητικά και αυτό θα επηρεάσει τις πολιτικές τους».
«Νομίζω ότι είναι τραγικό λάθος. Δεν υπήρχε κανένας λόγος για αυτό. Κανείς δεν απειλούσε κανέναν άλλο», πρόσθεσε ο Kennan.
Ωστόσο, η Ρωσία ήταν πολύ αποδυναμωμένη για να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να φέρει αντίρρηση. Αυτό άλλαξε το 2008.
One Too Many
Από τότε που ανέλαβε την εξουσία μετά την Επανάσταση των Ρόδων του 2003, ο Πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι φιλοδοξούσε να ενταχθεί η Γεωργία στο ΝΑΤΟ ως μέρος της προσπάθειάς της να στραφεί προς τη Δύση και μακριά από τη Ρωσία.
Η Ρωσία εξέφρασε σθεναρά την αντίθεσή της στο να επιτραπεί στον πρώην εταίρο της να ενταχθεί στη Συμμαχία.
Η επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας «θα εκληφθεί στη Ρωσία ως άμεση απειλή για την ασφάλεια της χώρας μας», προειδοποίησε τότε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Ταυτόχρονα πρόσφερε ένα κλαδί ελιάς και κάλεσε τη Δύση να εξετάσει τις ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλεια.
Τα σχόλια του Πούτιν ήρθαν αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2008, στην οποία ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους πίεσε να επιτραπεί στην Ουκρανία και τη Γεωργία να ξεκινήσουν τη διαδικασία ένταξης. Πέρασαν απαρατήρητα.
Τον Αύγουστο ξέσπασε ο ρωσογεωργιανός πόλεμος με αποτέλεσμα η Γεωργία να χάσει τον έλεγχο της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας. Λίγα χρόνια αργότερα, ένα πολύ παρόμοιο σενάριο θα εκτυλισσόταν.
Georgia έκδοση 2.0
Το 2014, οι διαδηλώσεις του Μαϊντάν στην Ουκρανία οδήγησαν στην ανατροπή του φιλορώσου προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς.
Φοβούμενη πως η Ουκρανία θα μετατοπιστεί προς τα δυτικά μετά τον Γιανουκόβιτς, η Ρωσία δε διακινδύνευε να χάσει τη στρατηγικής σημασίας χερσόνησο της Κριμαίας με το λιμάνι της Σεβαστούπολης, όπου βρίσκεται ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας. Με τη σκόνη του Μαϊντάν ακόμα στον αέρα, η Ρωσία σχεδίασε την προσάρτηση της Κριμαίας.
Επιπλέον, με την υποστήριξη της Ρωσίας, οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη νοτιοανατολική περιοχή του Ντονμπάς της Ουκρανίας κλιμακώθηκαν σύντομα σε ανοιχτή σύγκρουση. Οκτώ χρόνια αργότερα, η περιοχή ελέγχεται από τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές και η Ρωσία έχει συχνά συγκεντρώσει μεγάλους σχηματισμούς στρατευμάτων στα σύνορά της με το Ντονμπάς.
Η κατάσταση στην Ουκρανία μοιάζει με αυτή στη Γεωργία, όπως και η αντίδραση της Ρωσίας.
Μετά τα σχόλια του υπουργού Ώστιν σχετικά με την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Αντρέι Ρουντένκο είπε ότι «αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικά επικίνδυνο βήμα που θα ανάγκαζε τη Ρωσία να αντιδράσει ανάλογα».
Δεδομένης της εμπειρίας του παρελθόντος, οι ρωσικές δηλώσεις θα πρέπει να ληφθούν υπόψη — αλλά δε λαμβάνονται.
Τα πάντα αφορούν την αλληλοκατανόηση
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική τείνει να αγνοεί ή να υποτιμά τα συμφέροντα των αντιπάλων της —ακόμα κι αν είναι ξεκάθαρα— ως εκδηλώσεις μιας εποχής διεθνών σχέσεων στην οποία η realpolitik κυριαρχούσε.
Αντίθετα, μέσω της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης, οι ΗΠΑ υπερασπίζονται το ελεύθερο εμπόριο, τους δημοκρατικούς θεσμούς, τις ανοιχτές κοινωνίες και καταδικάζουν τη βία μεταξύ των εθνών.
Η Ρωσία είναι μια πελατειακή πλουτοκρατία που επικεντρώνεται γύρω από τον πρόεδρο. Οι εκλογές της είναι αμφίβολες και οι θεσμοί της στοχεύουν στη διατήρηση της διακυβέρνησης του Πούτιν. Αυτό δε σημαίνει ότι ο Ρώσος πρόεδρος δεν είναι δημοφιλής: τα ποσοστά αποδοχής του, ακόμη και όπως αναφέρουν ανεξάρτητες πηγές, θα ζήλευε οποιοσδήποτε δυτικός ηγέτης. Ωστόσο, η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων εξακολουθεί να θεωρείται από τη ρωσική κυβέρνηση ως θανάσιμη απειλή για το πολιτικό και οικονομικό status quo της χώρας.
Ο δρόμος προς το μέλος του ΝΑΤΟ
Η προαγωγή απαιτεί από μια υποψήφια χώρα να αναλάβει πολιτικές, νομικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που την φέρνουν πιο κοντά στα δυτικά συστήματα. Η Ρωσία φοβάται ότι εάν οι γείτονές της υιοθετήσουν τη φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων, το δικό της πολιτικό σύστημα θα υπονομευτεί. Μέσα από αυτό το πρίσμα, θεωρεί τις Έγχρωμες Επαναστάσεις, όπως αυτές στη Γεωργία το 2013 και στην Ουκρανία το 2004, ως δυτικές υβριδικές απόπειρες κοινωνικής και πολιτικής μηχανικής. Οι διαδηλώσεις στο Μαϊντάν του 2014 θεωρήθηκαν επίσης από τη Ρωσία ως ενορχηστρωμένες από τη Δύση. Στην προσέγγιση αυτή δόθηκε αξιοπιστία από τη φωνητική υποστήριξη της κυβέρνησης των ΗΠΑ στους διαδηλωτές.
Μια ανάγκη για χώρο
Η Ουκρανία, όπως και η Γεωργία, συνορεύει με τη Ρωσία και ήταν συστατική δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης.
Είναι κυρίως ένας επίπεδος ανοιχτός χώρος. Σε συνδυασμό με τη Λευκορωσία, παρείχε στη Ρωσία μια ευρεία ζώνη ασφαλείας στα δυτικά της. Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να σημαίνει στρατεύματα και εγκαταστάσεις πυραύλων των ΗΠΑ ακριβώς στα σύνορα της Ρωσίας. Η αποτροπή αυτού είναι ζωτικής σημασίας ρωσικό συμφέρον.
Από την άλλη πλευρά, η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δε θα προσφέρει πρόσθετα οφέλη ασφαλείας στις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους. Εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, μια ρωσική επίθεση εναντίον της θα πυροδοτούσε το Άρθρο 5 της Συμμαχίας. Η αποτυχία επίκλησης του Άρθρου 5 σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν το τέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά ακόμα κι αν το ΝΑΤΟ επικαλεστεί το Άρθρο 5, το ιστορικό της Συμμαχίας είναι ανάμεικτο και ποτέ δε δοκιμάστηκε ενάντια σε μια υπερδύναμη.
Ωστόσο, ο Πούτιν δε θα περιμένει να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και να περάσει την «κόκκινη γραμμή» του. Εάν οι διαδικασίες προσχώρησης προχωρήσουν, θα επιτεθεί προληπτικά. Σε εκείνο το σημείο, η Ουκρανία δε θα καλύπτεται από την αμυντική ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Είναι αμφίβολο ότι τα δυτικά έθνη θα σπεύσουν να υπερασπιστούν μια μη συμμαχική χώρα που δε συνδέεται με τα ζωτικά τους συμφέροντα. Αυτό θα αφήσει εκτεθειμένη την Ουκρανία.
Ο υπουργός Ώστιν έχει δίκιο: Η Ουκρανία έχει το δικαίωμα να αποφασίζει τη δική της μελλοντική εξωτερική πολιτική. Αλλά το να προσποιείται ότι μπορεί να το κάνει σε ένα γεωστρατηγικό κενό είναι ανόητο και θα οδηγήσει μόνο σε βάσανα.
Για χάρη όλων των εμπλεκομένων και ιδιαίτερα του ουκρανικού λαού, δεν πρέπει να επιτραπεί στην Ουκρανία να προχωρήσει στις φιλοδοξίες της στο ΝΑΤΟ.