 |
Την 11η ώρα της 11ης ημέρας του 11ου μήνα του 1918 ξεκίνησε η εφαρμογή της ανακωχής των Συμμάχων με τη Γερμανία, η οποία έδωσε τέλος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από 1.561 ημέρες. Η Συνθήκη Ανακωχής υπογράφηκε στην Κομπιέν της Γαλλίας στις 5 το πρωί σε ένα βαγόνι τρένου, το οποίο επέλεξε ο επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων, στρατάρχης Φερντινάν Φος.
Του Βαγγέλη Χωραφά
Το βαγόνι με τον αριθμό 2419 D, έγινε γνωστό ως το βαγόνι της Κομπιέν και αντιπροσώπευε το τέλος του πολέμου.
Ο Φος τιμήθηκε στη Γαλλία με πολλούς τρόπους. Αντίθετα, όσοι υπέγραψαν την ανακωχή από την πλευρά της Γερμανίας αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα και ο Ματίας Ερτζμπέργκερ δολοφονήθηκε το 1921.
Αργότερα το βαγόνι 2419 D μεταφέρθηκε στο Παρίσι, στην αυλή του Μεγάρου των Απομάχων και το 1927 επέστρεψε στην Κομπιέν, σε ειδικό χώρο στο μουσείο που είχε δημιουργηθεί.
Όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την Γαλλία το 1940 διέταξε να μεταφερθεί το βαγόνι 2419 D από τον χώρο που εκτίθετο, στην αρχική θέση που είχε το 1918. Εκεί υπογράφηκε η Ανακωχή της 22ας Ιουνίου 1940 μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Μόνο που αυτή τη φορά οι ρόλοι είχαν αλλάξει και η Γερμανία ήταν αυτή που υπαγόρευε τους όρους της ανακωχής.
Ο στρατηγός Βίλχελμ Κάιτελ ήταν αυτός που διάβασε τους όρους της ανακωχής, ενώ ο Χίτλερ κάθονταν στη θέση που κάθισε το 1918 ο στρατάρχης Φος.
Ο Χίτλερ διέταξε να μεταφερθεί το βαγόνι 2419 D στη Γερμανία και να εκτεθεί στην αυλή του Καθεδρικού Ναού του Βερολίνου. Αργότερα μετακινήθηκε σε διάφορα σημεία στην Γερμανία και το 1945 καταστράφηκε κοντά στο χωριό Κραβίνκελ. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι το ανατίναξαν τα SS, αλλά δεν αποκλείεται να καταστράφηκε από τυχαίο αεροπορικό βομβαρδισμό των Συμμάχων.
Το 1950 η γαλλική εταιρεία Wagons-Lits η οποία κατασκεύαζε αυτά τα βαγόνια, δώρισε το πανομοιότυπο βαγόνι 2439 D για να αντικαταστήσει το 2419 D. Και αυτό το βαγόνι βρίσκονταν στην Κομπιέν στις 11 Νοεμβρίου 1918 και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Ανακωχής της Κομπιέν.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Το Νοέμβριο 2018 έγιναν στη Γαλλία εορταστικές εκδηλώσεις για την συμπλήρωση ενός αιώνα από το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στα πλαίσια αυτών των εκδηλώσεων, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ επισκέφθηκαν το Βαγόνι της Κομπιέν για να αποτίσουν φόρο τιμής στους στρατιώτες που έπεσαν στον πόλεμο.
Σε κίνηση υψηλού συμβολισμού, οι δύο ηγέτες κρατήθηκαν από το χέρι για να αναδείξουν την ενότητα της σημερινής Ευρώπης. Ήταν η πρώτη φορά που Γάλλοι και Γερμανοί ηγέτες επισκέφθηκαν την Κομπιέν, από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κράτημα από το χέρι ήταν μια επανάληψη της κίνησης που είχαν κάνει το 1984 στο Βερντέν ο Φρανσουά Μιττεράν και ο Χέλμουτ Κολ.
Η Ευρώπη, μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, έχει αλλάξει ριζικά. Μέσα από τις μακροχρόνιες διαδικασίες της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, η ΕΕ σχηματοποιήθηκε σε ένα «μεταμοντέρνο σύστημα», που είναι περισσότερο μετα-εθνικό παρά υπερ-εθνικό. Μια κοινότητα κρατών που θεωρεί ότι ο πόλεμος –μέσα από την τραυματική ευρωπαϊκή εμπειρία των δύο παγκόσμιων πολέμων– αποτελεί αποτυχία της πολιτικής. Οι Ευρωπαίοι τείνουν να αντιλαμβάνονται το δικό τους «μεταμοντέρνο σύστημα» ως μέρος ενός γενικότερου συστήματος, στο οποίο η έννοια του συσχετισμού δυνάμεων πρέπει να αντικατασταθεί από έννοιες όπως η «απόρριψη της ισχύος» και η «αυτο-επιβαλλόμενη συμπεριφορά». Αυτό τους οδηγεί στην απόρριψη του κλασικού raison d’état από την εποχή του Μακιαβέλλι, δηλαδή της αποτελεσματικότητας –άρα, εν πολλοίς, και τη μη ηθική– της λειτουργίας του κράτους, και την αντικατάστασή του κυρίως, από τη συνειδησιακή ηθική στις διεθνείς υποθέσεις.
Ο τρόπος λήψης αποφάσεων στην ΕΕ παράγει διακριτά αποτελέσματα, που επηρεάζουν τις εθνικές ταυτότητες και ιδέες, κυρίως αν αυτές οι αποφάσεις σχετίζονται με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική άμυνας και ασφάλειας. Πρόκειται για διαδικασίες διαμόρφωσης συλλογικής μνήμης βασισμένες σε συμβολισμούς και μύθους που σχετίζονται με το τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη στον κόσμο. Το παρελθόν, δηλαδή το τι έκανε στον κόσμο η Ευρώπη, χρησιμοποιείται μόνο σαν αφανές υπόβαθρο, σαν μια συνιστώσα της συλλογικής μνήμης, που αδυνατίζει με το πέρασμα των χρόνων.
Με τα δεδομένα αυτά, το βαγόνι της Κομπιέν δεν σχετίζεται μόνο με το τι έγινε στο παρελθόν, αλλά σχετίζεται και με το μέλλον, όπως αυτό πρέπει να εμφανίζεται μέσα στα πλαίσια της μεταμοντέρνας Ευρώπης.
---
Του Βαγγέλη Χωραφά
Το βαγόνι με τον αριθμό 2419 D, έγινε γνωστό ως το βαγόνι της Κομπιέν και αντιπροσώπευε το τέλος του πολέμου.
Ο Φος τιμήθηκε στη Γαλλία με πολλούς τρόπους. Αντίθετα, όσοι υπέγραψαν την ανακωχή από την πλευρά της Γερμανίας αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα και ο Ματίας Ερτζμπέργκερ δολοφονήθηκε το 1921.
Αργότερα το βαγόνι 2419 D μεταφέρθηκε στο Παρίσι, στην αυλή του Μεγάρου των Απομάχων και το 1927 επέστρεψε στην Κομπιέν, σε ειδικό χώρο στο μουσείο που είχε δημιουργηθεί.
Όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την Γαλλία το 1940 διέταξε να μεταφερθεί το βαγόνι 2419 D από τον χώρο που εκτίθετο, στην αρχική θέση που είχε το 1918. Εκεί υπογράφηκε η Ανακωχή της 22ας Ιουνίου 1940 μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Μόνο που αυτή τη φορά οι ρόλοι είχαν αλλάξει και η Γερμανία ήταν αυτή που υπαγόρευε τους όρους της ανακωχής.
Ο στρατηγός Βίλχελμ Κάιτελ ήταν αυτός που διάβασε τους όρους της ανακωχής, ενώ ο Χίτλερ κάθονταν στη θέση που κάθισε το 1918 ο στρατάρχης Φος.
Ο Χίτλερ διέταξε να μεταφερθεί το βαγόνι 2419 D στη Γερμανία και να εκτεθεί στην αυλή του Καθεδρικού Ναού του Βερολίνου. Αργότερα μετακινήθηκε σε διάφορα σημεία στην Γερμανία και το 1945 καταστράφηκε κοντά στο χωριό Κραβίνκελ. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι το ανατίναξαν τα SS, αλλά δεν αποκλείεται να καταστράφηκε από τυχαίο αεροπορικό βομβαρδισμό των Συμμάχων.
Το 1950 η γαλλική εταιρεία Wagons-Lits η οποία κατασκεύαζε αυτά τα βαγόνια, δώρισε το πανομοιότυπο βαγόνι 2439 D για να αντικαταστήσει το 2419 D. Και αυτό το βαγόνι βρίσκονταν στην Κομπιέν στις 11 Νοεμβρίου 1918 και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Ανακωχής της Κομπιέν.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Το Νοέμβριο 2018 έγιναν στη Γαλλία εορταστικές εκδηλώσεις για την συμπλήρωση ενός αιώνα από το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στα πλαίσια αυτών των εκδηλώσεων, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ επισκέφθηκαν το Βαγόνι της Κομπιέν για να αποτίσουν φόρο τιμής στους στρατιώτες που έπεσαν στον πόλεμο.
Σε κίνηση υψηλού συμβολισμού, οι δύο ηγέτες κρατήθηκαν από το χέρι για να αναδείξουν την ενότητα της σημερινής Ευρώπης. Ήταν η πρώτη φορά που Γάλλοι και Γερμανοί ηγέτες επισκέφθηκαν την Κομπιέν, από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κράτημα από το χέρι ήταν μια επανάληψη της κίνησης που είχαν κάνει το 1984 στο Βερντέν ο Φρανσουά Μιττεράν και ο Χέλμουτ Κολ.
Η Ευρώπη, μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, έχει αλλάξει ριζικά. Μέσα από τις μακροχρόνιες διαδικασίες της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, η ΕΕ σχηματοποιήθηκε σε ένα «μεταμοντέρνο σύστημα», που είναι περισσότερο μετα-εθνικό παρά υπερ-εθνικό. Μια κοινότητα κρατών που θεωρεί ότι ο πόλεμος –μέσα από την τραυματική ευρωπαϊκή εμπειρία των δύο παγκόσμιων πολέμων– αποτελεί αποτυχία της πολιτικής. Οι Ευρωπαίοι τείνουν να αντιλαμβάνονται το δικό τους «μεταμοντέρνο σύστημα» ως μέρος ενός γενικότερου συστήματος, στο οποίο η έννοια του συσχετισμού δυνάμεων πρέπει να αντικατασταθεί από έννοιες όπως η «απόρριψη της ισχύος» και η «αυτο-επιβαλλόμενη συμπεριφορά». Αυτό τους οδηγεί στην απόρριψη του κλασικού raison d’état από την εποχή του Μακιαβέλλι, δηλαδή της αποτελεσματικότητας –άρα, εν πολλοίς, και τη μη ηθική– της λειτουργίας του κράτους, και την αντικατάστασή του κυρίως, από τη συνειδησιακή ηθική στις διεθνείς υποθέσεις.
Ο τρόπος λήψης αποφάσεων στην ΕΕ παράγει διακριτά αποτελέσματα, που επηρεάζουν τις εθνικές ταυτότητες και ιδέες, κυρίως αν αυτές οι αποφάσεις σχετίζονται με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική άμυνας και ασφάλειας. Πρόκειται για διαδικασίες διαμόρφωσης συλλογικής μνήμης βασισμένες σε συμβολισμούς και μύθους που σχετίζονται με το τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη στον κόσμο. Το παρελθόν, δηλαδή το τι έκανε στον κόσμο η Ευρώπη, χρησιμοποιείται μόνο σαν αφανές υπόβαθρο, σαν μια συνιστώσα της συλλογικής μνήμης, που αδυνατίζει με το πέρασμα των χρόνων.
Με τα δεδομένα αυτά, το βαγόνι της Κομπιέν δεν σχετίζεται μόνο με το τι έγινε στο παρελθόν, αλλά σχετίζεται και με το μέλλον, όπως αυτό πρέπει να εμφανίζεται μέσα στα πλαίσια της μεταμοντέρνας Ευρώπης.
---
O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org, δημοσιεύει καθημερινά πρωτότυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).