Από: analyst.gr
Ανάλυση
Βασίλης Βιλιάρδος, Οικονομολόγος
Εισαγωγικά, το ισχυρότερο γεωπολιτικό όπλο των Η.Π.Α. (εξαιρουμένου πάντοτε του στρατού και των όπλων), είναι το χρηματοπιστωτικό σύστημα – της Ρωσίας η ενέργεια, της Κίνας η εφοδιαστική αλυσίδα, ενώ χωρών όπως η Τουρκία ή η Λευκορωσία, οι μετανάστες. Δυστυχώς, η ΕΕ δεν έχει κανένα ανάλογο γεωπολιτικό όπλο – αλλά μεγάλο πλούτο που λογικά την τοποθετεί στο στόχαστρο άλλων δυνάμεων. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, μαίνονται κυριολεκτικά οι σιωπηλοί υβριδικοί ή ασύμμετροι πόλεμοι – όπου συχνά δεν καταλαβαίνει κανείς εάν διεξάγεται πόλεμος εναντίον του ή όχι.
Ειδικά όσον αφορά την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, ορισμένοι θεωρούν πως σαμποτάρεται: ότι χρησιμοποιείται δηλαδή ως όπλο από σημαντικούς συμμετέχοντες όπως η Κίνα, με στόχο να βλάψει τις δυτικές οικονομίες για γεωπολιτικούς λόγους – ιδιαίτερα τις Η.Π.Α., λόγω των εμπορικών κυρώσεων που της έχουν επιβάλει, καθώς επίσης των λοιπών θεμάτων που αφορούν την Ταιβάν, τις θαλάσσιες περιοχές της κοκ.
Γενικότερα τώρα οι διακοπές που παρουσιάζει η εφοδιαστική αλυσίδα, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, ανεξάρτητα από το εάν υπονομεύεται, καταρρέει από το βάρος της ή και τα δύο, δεν έχουν επιλυθεί – ενώ δεν είναι σαφές πότε θα επιλυθούν. Τα αποτελέσματα δε αυτών των διακοπών ή αναταραχών φαίνονται στους καταναλωτές στα καταστήματα – με τη μορφή ελλείψεων ή/και υψηλότερων τιμών.
Βέβαια, πρόκειται για ένα θέμα που ελάχιστοι γνωρίζουν εις βάθος – με την έννοια πως οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι, η εφοδιαστική αλυσίδα είναι απλά ένα μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. Εν τούτοις, πρόκειται για τη μισή αλήθεια – αφού η εφοδιαστική αλυσίδα είναι η παγκόσμια οικονομία, όσον αφορά τα πάσης φύσεως αγαθά. Με πολύ απλά λόγια, δεν υπάρχει ούτε ένα προϊόν ή υπηρεσία οποιουδήποτε είδους που να μην φτάνει κάπου, μέσω μίας αλυσίδας εφοδιασμού – ούτε ένα!
Στα πλαίσια αυτά, εάν «σπάσει» η παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, τότε θα «σπάσει» η παγκόσμια οικονομία – κάτι που γίνεται όλο και πιο πιθανόν, αφού οι δυσκολίες που έχουν ανακύψει επιδεινώνονται συνεχώς. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι δε το γεγονός ότι, τα όποια διαρθρωτικά μέτρα θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να εφαρμοσθούν – ορισμένα δεκαετίες.
Εν προκειμένω, οι αιτίες έχουν σχέση με τους μεγάλους χρόνους επίτευξης, όσον αφορά τις εξωτερικές αναθέσεις (onshoring) – όπου ακόμη και εκείνες οι χώρες που έχουν τη δυνατότητα, δυσκολεύονται. Για παράδειγμα, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να μειώσουν την εξάρτηση τους από τις ασιατικές εισαγωγές ημιαγωγών, κατασκευάζοντας δικούς τους – κάτι που όμως θα απαιτούσε τρία έως πέντε έτη για την κατασκευή εργοστασίων, ενώ η απαιτούμενη κλίμακα είναι τεράστια.
Τα άλλα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας
Περαιτέρω, υπάρχουν επί πλέον προβλήματα για την ανάκαμψη της εφοδιαστικής αλυσίδας που δεν σχετίζονται άμεσα με τις συγκεκριμένες αλυσίδες, βλάπτοντας όμως τη διαδικασία προσαρμογής και υποκατάστασης τους – όπως η έλλειψη εργατικού δυναμικού σε πολλές χώρες της Δύσης. Η έλλειψη αυτή δεν είναι κυριολεκτική, με την έννοια πως δεν λείπουν δυνητικοί εργαζόμενοι – αφού υπάρχει τόσο ανεργία, όσο και σχετικά χαμηλή απασχόληση.
Η αιτία είναι το ότι, πολλοί εργαζόμενοι προτιμούν να μένουν στο σπίτι τους, λόγω ενός συνδυασμού κρατικών παροχών, ευθυνών για τα παιδιά τους ή χαμηλών αμοιβών εκ μέρους των εργοδοτών – με τους τελευταίους να προσφέρουν χαμηλές αμοιβές, επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν περισσότερα, χωρίς να κινδυνεύσουν να χρεοκοπήσουν. Σήμερα βέβαια ένα μεγάλο μέρος της συγκεκριμένης έλλειψης εργατικού δυναμικού, επικεντρώνεται σε θέσεις εργασίας χαμηλού κόστους – όπως είναι οι σερβιτόροι, οι υπάλληλοι καταστημάτων ή οι βοηθοί γραφείου.
Σύντομα όμως θα υπάρξουν ελλείψεις σε τομείς που απαιτούν υψηλότερα προσόντα, όπως σε μηχανικούς, πιλότους, ιατρικό προσωπικό κλπ. – αν και ήδη υπάρχουν σε χώρες όπως οι Ελλάδα, λόγω του brain drain των μνημονίων. Εν προκειμένω, αδυνατούμε να καταλάβουμε το ότι, υπάρχουν ακόμη Έλληνες που υποστηρίζουν την καταδίκη της χώρας μας στα μνημόνια, χωρίς λόγο και με γεμάτα ταμεία – αφού δεν είναι δυνατόν να μην καταλαβαίνουν την τεράστια καταστροφή που μας προκάλεσαν παντού. Στο δημόσιο χρέος που εκτοξεύθηκε στο 234% του ΑΕΠ μας από 127% παρά το ξεπούλημα, στο κόκκινο ιδιωτικό χρέος που έχει υπερβεί τα 250 δις € από αμελητέο προηγουμένως, στην υποθήκευση των πάντων, στο αγγλικό δίκαιο κοκ. – ενώ μόνο με το brain drain έφυγαν Έλληνες κόστους εκπαίδευσης άνω των 100 δις € και ετησίου ΑΕΠ πάνω από 30 δις €.
Η έλλειψη εργατικού δυναμικού σε άλλες χώρες δεν θα οφείλεται στις χαμηλές αμοιβές αλλά, μεταξύ άλλων, στην υποχρεωτικότητα των εμβολίων – όπως στις Η.Π.Α. όπου, με εντολές της κυβέρνησης Biden, όλοι οι ομοσπονδιακοί εργολάβοι, με τεράστιο εργατικό δυναμικό, θα πρέπει να εμβολιαστούν έως τις 18 Ιανουαρίου του 2022. Εδώ πρόκειται για εργαζομένους που κατανοούν τους κινδύνους τόσο του μη εμβολιασμού, όσο και του εμβολιασμού (παρενέργειες), αλλά έχουν επιλέξει να μην εμβολιασθούν – οπότε, αν και τα αμερικανικά δικαστήρια έχουν μπλοκάρει την υποχρεωτικότητα, αναμένεται ένα τεράστιο κύμα παραιτήσεων και απολύσεων που θα αφορά εργαζομένους υψηλής εξειδίκευσης.
Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ακόμη περισσότερα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα – με σημαντικές πιθανότητες να βυθιστεί ξανά η οικονομία σε ύφεση. Σε άλλες χώρες δε που επιβάλουν ξανά lockdowns, όπως η Ολλανδία, θα προκληθούν ανάλογα προβλήματα – σημειώνοντας πως για τριάντα περίπου έτη ο στόχος της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας ήταν η αποτελεσματικότητα. Εδώ η αποτελεσματικότητα ορίζεται συνήθως ως η εξάλειψη των πλεονασματικών αποθεμάτων που δημιουργούν κόστος, απαιτώντας ταυτόχρονα περισσότερα κεφάλαια και των καθυστερήσεων στις παραδόσεις.
Ο στόχος αυτός είναι σωστός βραχυπρόθεσμα, αλλά οδηγεί σε ένα σύστημα πάρα πολύ εύθραυστο – το οποίο δεν αντέχει τις παραμικρές διακοπές. Αυτή ακριβώς είναι η φύση των πολύπλοκων ή περίπλοκων συστημάτων: το ότι δηλαδή ακόμη και τα πιο μικρά προβλήματα έχουν τεράστιες επιπτώσεις, σε σημείο που να κινδυνεύουν με ολική κατάρρευση – αποτελώντας κατά πολλούς την Αχίλλειο πτέρνα της παγκοσμιοποίησης.
Όπως αναφέραμε δε προηγουμένως, είναι πιθανόν ένα ή περισσότερα μέρη της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπως η Κίνα, να επέλεξαν να διαταράξουν σκόπιμα το σύστημα – χωρίς να έχουν συνειδητοποιήσει πόσο ευάλωτο είναι στην πραγματικότητα ολόκληρο το παγκόσμιο σύστημα και όχι μόνο αυτό του «αντιπάλου» τους.
Άλλωστε ο συνδυασμός σκόπιμων πράξεων και ακούσιων συνεπειών αποτελεί βασικό στοιχείο της ιστορίας, συμπεριλαμβανομένου του ξεσπάσματος του 1ου παγκοσμίου πολέμου – αφού μόλις ξεκινήσει η αλυσιδωτή έκρηξη, είναι πολύ δύσκολο να σταματήσει.
Η λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας
Συνεχίζοντας, εύλογα αναρωτιέται κανείς ποια είναι η «ρίζα» της κατάρρευσης της εφοδιαστικής αλυσίδας – κάτι που είναι αδύνατον να απαντηθεί, αφού πρόκειται για ένα πολύπλοκο, δυναμικό σύστημα τεράστιας κλίμακας, συγκρίσιμο όσον αφορά την πολυπλοκότητα με το κλίμα ως σύστημα. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως η ακριβής αιτία και το αποτέλεσμα δεν μπορούν να υπολογισθούν – αφού η απαιτούμενη επεξεργαστική ισχύς υπερβαίνει τη συνδυασμένη ισχύ κάθε υπολογιστή του πλανήτη.
Εν προκειμένω οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν σε κάποιο βαθμό το πώς λειτουργούν οι εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά λίγοι καταλαβαίνουν πόσο εκτεταμένες, πολύπλοκες και ευάλωτες είναι. Μία συνοπτική περιγραφή είναι το ψωμί που έβαλε στο ράφι ένας υπάλληλος, αφού προηγουμένως το παρέδωσε ένας φούρνος – ενώ εμείς το μεταφέραμε στο σπίτι και το σερβίραμε.
Εδώ πρόκειται για μία επιφανειακή περιγραφή της αλυσίδας εφοδιασμού, από το αρτοποιό στο κατάστημα και από εκεί στο σπίτι – αφού υπάρχει επί πλέον ο οδηγός του φορτηγού που παρέδωσε το ψωμί από το φούρνο στο κατάστημα, η μαγιά, το αλεύρι και το νερό που χρειάστηκε ο φούρνος για την παρασκευή του ψωμιού, οι μηχανισμοί των φούρνων με τα ανταλλακτικά τους, το περιτύλιγμα του ψωμιού, το σιτάρι από το οποίο προήλθε το αλεύρι, ο εξοπλισμός του αγρότη που παρήγαγε το σιτάρι, οι σπόροι κοκ.
Προφανώς δε ο κατασκευαστής του φούρνου, το εργοστάσιο, έχει τη δική του εφοδιαστική αλυσίδα όσον αφορά το χάλυβα, τους ημιαγωγούς, τα ηλεκτρικά κυκλώματα κλπ. – ενώ ο κάθε κρίκος σε αυτές τις αλυσίδες εφοδιασμού απαιτεί μεταφορά μέσω φορτηγών, τρένων, αεροπλάνων ή πλοίων που έχουν τις δικές τους αλυσίδες εφοδιασμού και την τήρηση ωραρίων. Ολόκληρο τώρα το δίκτυο (αγροκτήματα, εργοστάσια, αρτοποιεία, καταστήματα, μεταφορικά μέσα και καταναλωτές), βασίζεται στην προμήθεια ενέργειας για να συνεχίσει να λειτουργεί – η οποία με τη σειρά της στηρίζεται στη δική της εφοδιαστική αλυσίδα, από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες έως τις ανανεώσιμες πηγές που τροφοδοτούν δίκτυα υψηλής τάσης κλπ.
Συμπερασματικά λοιπόν, όλα τα παραπάνω χρειάζονται για την παραγωγή ενός ψωμιού – οπότε, εάν αναλύσουμε ανάλογα τα υπόλοιπα αγαθά, θα κατανοήσουμε πόσο μεγάλες και πολύπλοκες είναι οι αλυσίδες εφοδιασμού, αφού μόνο για μία πλήρη περιγραφή της αλυσίδας του ψωμιού θα χρειάζονταν αρκετές σελίδες.
Η παγκοσμιοποιημένη εφοδιαστική αλυσίδα
Περαιτέρω, εάν όλοι οι κρίκοι της εφοδιαστικής αλυσίδας και τα πιθανά σημεία συμφόρησης της ήταν εγχώρια, το πρόβλημα θα ήταν σχετικά εύκολα διαχειρίσιμο – κάτι που όμως δεν συμβαίνει, αφού στην πραγματικότητα ελάχιστες αλυσίδες εφοδιασμού είναι καθαρά τοπικές. Η έκταση τους δε κορυφώθηκε με τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 – ενώ αυτό που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει όσο θα έπρεπε είναι το ότι, η διαδικασία που παγκοσμιοποιούταν ήταν η εφοδιαστική αλυσίδα.
Για παράδειγμα, το iPhone σχεδιάσθηκε μεν και έχει την πνευματική του ιδιοκτησία στις Η.Π.Α., ενώ προέρχεται από την Κίνα, αλλά το εξειδικευμένο γυαλί του παράγεται στη Νότια Κορέα, οι ημιαγωγοί του στην Ταιβάν, τα γυροσκόπια στη Γερμανία, η αποθήκευση flash στην Ιαπωνία κοκ. – ενώ η Apple συνεργάζεται με προμηθευτές σε 43 χώρες και σε όλες τις ηπείρους, για την προμήθεια των υλικών και των ανταλλακτικών ενός iPhone. Φυσικά δε ο κάθε προμηθευτής της σε αυτήν την αλυσίδα εφοδιασμού έχει τη δική του – με τα λιμάνια και με τα αεροδρόμια να αποτελούν πρόσθετους κρίκους, με τις εγκαταστάσεις τους, τους γερανούς τους, τις αποθήκες εμπορευματοκιβωτίων, τις λιμενικές αρχές, τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, τους αγωγούς που μεταφέρουν καύσιμα κοκ.
Μπορεί λοιπόν οι αλυσίδες εφοδιασμού να είναι κρυμμένες, αλλά υπάρχουν παντού – αποτελώντας συστήματα αλληλένδετα, πυκνά δικτυωμένα και εξαιρετικά πολύπλοκα. Η Λυδία λίθος δε αυτών των προσπαθειών ήταν η ιδέα της έγκαιρης παράδοσης (Just in Time) – με την έννοια πως εάν ένα εργοστάσιο εγκαθιστά καθίσματα σε μία γραμμή συναρμολόγησης αυτοκινήτων, θα ήταν ιδανικό αυτά τα καθίσματα να φτάνουν την ίδια ημέρα της συναρμολόγησης, ελαχιστοποιώντας το κόστος αποθήκευσης και αποθέματος τους.
Το ίδιο ισχύει και για κάθε άλλο εξάρτημα τους που είναι εγκατεστημένο στη γραμμή συναρμολόγησης – κάτι τρομακτικό μεν για τα logistics που απαιτούνται, αλλά διαχειρίσιμο με το σύγχρονο λογισμικό, με αποτέλεσμα να μειώνεται σε μεγάλο βαθμό το κόστος παραγωγής. Στα πλαίσια αυτά, η επανάσταση της εφοδιαστικής αλυσίδας στις αρχές του 1990 αφορούσε τη μείωση του κόστους που μεταβιβάσθηκε στους καταναλωτές με τη μορφή των χαμηλότερων τιμών – επεξηγώντας το «θάνατο» του πληθωρισμού.
Το μεγάλο πρόβλημα βέβαια φαίνεται καθαρά: το σύστημα είναι εξαιρετικά εύθραυστο, οπότε όταν υπάρξει κάποιο σοβαρό εμπόδιο, όπως η πρόσφατη κατάρρευση, τότε γίνονται όλα μαζί και ταυτόχρονα χειρότερα. Για παράδειγμα, μία παράδοση που δεν έγινε μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο ολόκληρης της γραμμής συναρμολόγησης, εκτοξεύοντας το κόστος παραγωγής – ένα πλοίο που καθυστέρησε σε άδεια ράφια ή μία διακοπή ρεύματος σε κάθε είδους βλάβες.
Πόσο μάλλον όταν συμβούν πολλά μαζί – όπως η πανδημία σήμερα, οι εμπορικοί πόλεμοι, η αποσύνδεση της Κίνας από τις Η.Π.Α., η ενεργειακή κρίση, οι ελλείψεις τραπεζικών εξασφαλίσεων, οι φούσκες κοκ. Στην ουσία λοιπόν έχει ξεσπάσει η τέλεια καταιγίδα – η οποία δεν είναι ακόμη ορατή σε όλο το τρομακτικό της μέγεθος.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, οι καθυστερήσεις στην εισροή βασικών προϊόντων και πρώτων υλών στην Κίνα, είχαν ως αποτέλεσμα τις καθυστερήσεις στην παραγωγή της για τις εξαγωγές – ενώ οι ελλείψεις ενέργειας οδήγησαν σε περαιτέρω διακοπή της παραγωγής χάλυβα, των εξορύξεων και άλλων βασικών βιομηχανιών.
Στη συνέχεια, προκλήθηκαν καθυστερήσεις στα λιμάνια της Ευρώπης ή των Η.Π.Α. που καθυστέρησαν την παράδοση εξαρτημάτων και άλλων προϊόντων – ενώ οι ελλείψεις ημιαγωγών σταμάτησαν την παραγωγή ηλεκτρονικών ειδών, συσκευών, αυτοκινήτων και άλλων διαρκών καταναλωτικών αγαθών που βασίζονται σε αυτοματοποιημένες εφαρμογές.
Εύλογα λοιπόν συμπεραίνει κανείς πως όταν οι αλυσίδες εφοδιασμού καταρρέουν, τότε καταρρέει ολόκληρη η οικονομία – ενώ όταν καταρρεύσει η οικονομία, τότε αργά ή γρήγορα καταρρέει η κοινωνία. Το δε κόστος της κοινωνικής αναταραχής είναι υψηλότερο από οποιαδήποτε πιθανή εξοικονόμηση πόρων, από υποτιθέμενες αποτελεσματικές αλυσίδες εφοδιασμού – ενώ ήταν λανθασμένη η διάγνωση του «θανάτου» του πληθωρισμού, ο οποίος επιστρέφει δριμύτερος, απειλώντας ακόμη περισσότερο τις ανθρώπινες κοινωνίες.
(πληροφορίες, πηγή)