 |
| Ο ιδρυτής του WikiLeaks Τζούλιαν Ασάνζ αποχωρεί από το Δικαστήριο του Westminster στο Λονδίνο, Βρετανία, 13 Ιανουαρίου 2020. - Reuters / Henry Nicholls |
Του Tarik Cyril Amar, ιστορικού από τη Γερμανία στο Πανεπιστήμιο Koç της Κωνσταντινούπολης που εργάζεται για τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη, την ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τον πολιτιστικό Ψυχρό Πόλεμο και την πολιτική της μνήμης - Russia Today - Παρουσίαση Freepen.gr
Καθώς ο Ναβάλνι εκτίει ποινή στη φυλακή, η κόρη του, Ντάρια, παρέλαβε το βραβείο στη θέση του. Προσκλήθηκε επίσης να μιλήσει στο κοινοβούλιο της ΕΕ με μια ομιλία που, όπως εξήγησε σε συνέντευξή της, συντόνισε στενά με τον πατέρα της. Υπό αυτή την έννοια, όχι μόνο απονεμήθηκε βραβείο στον Ναβάλνι αλλά δόθηκε επίσης φωνή ενώπιον της λαϊκής συνέλευσης της ΕΕ. Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου επανέλαβε το αίτημά της για «άμεση απελευθέρωση» του πατέρα της .
Ο Ναβάλνι έλαβε το βραβείο ως αναγνώριση, ουσιαστικά, των αντιπολιτευτικών του δραστηριοτήτων στη Ρωσία και των θυσιών που λέει η ΕΕ πως έχει κάνει για αυτές. Η συναίνεση στη Δύση είναι ότι είναι πολιτικός κρατούμενος, ακόμη κι αν οι ρωσικές αρχές το αρνούνταν πάντα και επιμένουν ότι έχει καταδικαστεί για νόμιμα ποινικά αδικήματα. Επιπλέον, δυτικές κυβερνήσεις, θεσμοί και ειδικοί συμφωνούν πως η ρωσική μυστική υπηρεσία προσπάθησε να δηλητηριάσει τον Ναβάλνι με νευρικό παράγοντα, ενώ, πάλι, οι ρωσικές αρχές αρνούνται οποιαδήποτε ευθύνη και λένε ότι τα αιτήματα για αποδεικτικά στοιχεία έχουν απορριφθεί.
Αυτό που έχει σημασία όταν πρόκειται για το Βραβείο Ζαχάρωφ του αγωνιστή κατά της διαφθοράς δεν είναι αν συμφωνείτε με τη δυτική ή τη ρωσική άποψη για τον Ναβάλνι. Απλώς αφήστε το στην άκρη για μια στιγμή, παρακαλώ. Αυτό που έχει σημασία με αυτό το συγκεκριμένο βραβείο είναι πώς τον βλέπει η Δύση: ως ήρωα που διώκεται άδικα και φυλακίζεται επειδή προσπάθησε να προωθήσει τη δημοκρατία και, ειδικότερα, τη διαφάνεια σχετικά με την πολιτική εξουσία όπου οι αρχές προτιμούν τη μυστικότητα.
Όλα τα παραπάνω, ωστόσο, ισχύουν ξεκάθαρα και για τον ιδρυτή του Wikileaks, τον εξαιρετικό ερευνητή δημοσιογράφο Τζούλιαν Ασάνζ. Ωστόσο, δεν έχει λάβει το βραβείο Ζαχάρωφ. Στην πραγματικότητα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν του έδειξε ούτε την υποστήριξή του ούτε τον σεβασμό του.
Αλλά αν η κόρη του Ναβάλνι μπορούσε να μεταφερθεί από το Στάνφορντ για να μιλήσει στη συνέλευση, σίγουρα δε θα ήταν πολύ δύσκολο να ταξιδέψει με τη σύζυγο του Ασάνζ, Στέλλα Μόρις από το Λονδίνο, για παράδειγμα. Για να μη μιλήσουμε για το γεγονός πως ο πρόεδρος του κοινοβουλίου δε ζητά την απελευθέρωση του Ασάνζ.
Ο Ασάνζ, φυσικά, είναι «δικός μας» κρατούμενος, όχι «δικός τους». Ενώ ο Ναβάλνι περνάει χρόνο σε μια σωφρονιστική αποικία, ο Ασάνζ έχει φυλακιστεί σε μια διαβόητη φυλακή υψίστης ασφαλείας στο Λονδίνο.
Υπάρχουν και διαφορές μεταξύ των δύο ανδρών. Για παράδειγμα, η καταδίωξη του Ασάνζ συνεπάγεται μια εξαιρετικά ανησυχητική εξωεδαφική εμβέλεια της αμερικανικής νομοθεσίας. Στην περίπτωση του Ναβάλνι, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τη Ρωσία. Ο Ασάνζ βρισκόταν σε διάφορες μορφές κράτησης περισσότερο από τον Ναβάλνι. Όταν η φήμη του Ναβάλνι υπέφερε από τη δική του ηχογράφηση ενός βδελυρού ρατσιστικού κλιπ στο παρελθόν, αυτό ήταν απλώς αλήθεια, ακόμα κι αν οι υποστηρικτές του εξακολουθούν να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ξεκάθαρα αυτό το γεγονός. Όταν η φήμη του Ασάνζ προσβλήθηκε με κατηγορίες για σεξουαλική επίθεση, αυτές αποδείχθηκαν αβάσιμες, τουλάχιστον.
Το πιο σημαντικό ίσως, όμως, είναι πως όσοι τους αρέσει η πολιτική του ενός τείνουν να αντιπαθούν αυτή του άλλου. Για πλήρη αποκάλυψη, για παράδειγμα, νιώθω κάποια συγγένεια με τις αριστερές θέσεις του Ασάνζ, αλλά όχι με το μείγμα εθνικισμού και φιλελευθερισμού του Ναβάλνι. Ωστόσο, πιστεύω επίσης πως και οι δύο – όχι μόνο ένας από αυτούς – πρέπει να απελευθερωθούν. Αυτό που είναι εντυπωσιακό από αυτήν την άποψη είναι ότι η συμπάθεια και η μεροληψία τόσο συχνά υπερισχύουν της δικαιοσύνης: Και για τους δύο άντρες, η απάντησή σας στην ερώτηση εάν πρέπει να απαιτήσετε την απελευθέρωσή τους δεν πρέπει να εξαρτάται από το πώς «αισθάνεστε», αλλά από την προσπάθεια να εφαρμόζετε δίκαια και ισότιμα κριτήρια.
Οπότε, παρακαλώ, αφήστε για λίγο στην άκρη τις συμπάθειές σας. Στη συνέχεια, ας δούμε ξανά τον Ναβάλνι και τον Ασάνζ: Και οι δύο έχουν δημιουργήσει μεγάλους οργανισμούς με γνώσεις στα μέσα ενημέρωσης. Και ενώ ο Ναβάλνι προσπάθησε επίσης να διεκδικήσει πολιτικό αξίωμα (σε αντίθεση με τον Ασάνζ), υπάρχει ουσιαστική αλληλεπικάλυψη στο γεγονός πως και οι δύο οργανώσεις που ίδρυσαν επιδίωξαν ρητά τη διαφάνεια αποκαλύπτοντας ό,τι οι ελίτ θέλουν να κρατήσουν εμπιστευτικό.
Και οι δύο έχουν κατηγορηθεί για ποινικά αδικήματα (απάτη και εξτρεμισμός για τον Ναβάλνι· κατασκοπεία, στην ουσία, για τον Ασάνζ). και οι δύο ισχυρίζονται πως ο πραγματικός λόγος της τιμωρίας τους είναι πολιτικός. Και οι δύο βρήκαν ευρεία υποστήριξη για τους ισχυρισμούς τους από ιδρύματα που συνήθως αναγνωρίζονται ως σημαντικά. Στην περίπτωση του Ναβάλνι, για παράδειγμα, από τη Διεθνή Αμνηστία, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τη Διεθνή Διαφάνεια. Στην περίπτωση του Ασάνζ, μεταξύ πολλών άλλων ατόμων και ιδρυμάτων, η υποστήριξη δόθηκε επίσης από τη Διεθνή Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και από την Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων.
Ωστόσο, εδώ είναι το λυπηρό γεγονός. Είτε υπάρχει ένας «νέος Ψυχρός Πόλεμος» είτε όχι, πάρα πολλοί, σε Ανατολή και Δύση, δεν μπορούν να σταματήσουν να σκέφτονται με σωστά ή λάθος μοτίβα όπως το βλέπω από την πλευρά μου. Η κόρη του Ναβάλνι και, μαζί και μέσω αυτής, ο πατέρας της έχασαν μια υπέροχη ευκαιρία να δείξουν αλληλεγγύη, μην αναφέροντας τον Τζούλιαν Ασάνζ κατά τη διάρκεια αυτής της ομιλίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Αυτός ο θεσμός έχει χάσει την αξιοπιστία του να μιλάει για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία επειδή δε δίνει τουλάχιστον την ίδια προσοχή στην περίπτωση του ιδρυτή του Wikileaks: Ένας άνθρωπος που βασανίζεται, στην ουσία, αργά αργά μέχρι θανάτου επειδή υπερασπίζεται αυτές τις αξίες. Μια φυλακή στην Ευρώπη, από δύο πυλώνες της Δύσης, τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία.
Και μην κοροϊδεύετε τον εαυτό σας: θα ήταν τόσο βολικό να φωνάξετε "Whataboutism" τώρα, έτσι δεν είναι; Πώς τολμάει κάποιος να εφαρμόσει τα ίδια πρότυπα στους Ρώσους και σε εμάς; Ακολουθούν νέα για εσάς: Είναι μόνο "whataboutism" όταν συγκρίνετε το ασύγκριτο. Ωστόσο, αυτό είναι το θέμα με τον Ασάνζ και τον Ναβάλνι.
Παρά τις διαφορές, πρόκειται για συγκρίσιμες περιπτώσεις. Αν κάποιος τους είχε γράψει το σενάριο για ένα μυθιστόρημα χειρόγραφο ή για το Netflix, οι αναλογίες πιθανότατα θα απορρίπτονταν ως πολύ απίθανες.
Μπορεί να είναι αντιδιαισθητικό να το πούμε αυτό για έναν αγνωστικιστή που βοήθησε στην κατασκευή της σοβιετικής H-bomb, αλλά ο φυσικός, ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντιφρονών Αντρέι Ζαχάρωφ έφτασε τόσο κοντά στην κοσμική αγιότητα όσο οποιοσδήποτε τον περασμένο αιώνα. Υπάρχει ένας καλός λόγος που ένα βραβείο φέρει το όνομά του. Ο Ζαχάρωφ, μόλις βρήκε τις πεποιθήσεις του, ήταν ανένδοτος και κρυστάλλινος απέναντί τους. Η αλήθεια ήταν ίσως η μοναδική του υψηλότερη αξία.
Αυτά είχε να πει με την ευκαιρία της παραλαβής του Νόμπελ Ειρήνης το 1975, όταν στη θέση του ταξίδεψε στο Όσλο η σύζυγός του Έλενα Μπόνερ: «Θα ήθελα να τελειώσω την ομιλία μου εκφράζοντας την ελπίδα σε μια τελική νίκη των αρχών του, την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το καλύτερο σημάδι πως μια τέτοια ελπίδα μπορεί να γίνει πραγματικότητα θα ήταν μια γενική πολιτική αμνηστία σε όλο τον κόσμο, απελευθέρωση όλων των κρατουμένων συνείδησης παντού. Ο αγώνας για μια γενική πολιτική αμνηστία είναι ο αγώνας για το μέλλον της ανθρωπότητας».
«Σε όλο τον κόσμο… Από όλους τους κρατούμενους συνείδησης παντού».
Λέγεται από έναν άνθρωπο που θα μπορούσε εύκολα να κοιτάξει μόνο την αδικία που υπέστη ο ίδιος και οι φίλοι του, στο μέρος του κόσμου και υπό το είδος του καθεστώτος του, τότε της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως ο Ζαχάρωφ είχε το ηθικό περιθώριο και την ειλικρίνεια να εκλιπαρεί για όλους εξίσου.
Αφήστε το να βυθιστεί και προσπαθήστε να το ανασύρετε. Ειδικά αν κάθεστε σε μια επιτροπή που απονέμει ένα βραβείο στο όνομά του.
Όσοι στην ΕΕ –και αλλού– υποβαθμίζουν το όνομα του Ζαχάρωφ οπλίζοντάς το για να κυνηγούν μόνο τη μία, δηλαδή την άλλη πλευρά, και δείχνουν αλληλεγγύη μόνο σε ένα είδος κρατουμένων, δηλαδή σε αυτούς της άλλης πλευράς, θα πρέπει να χαμηλώσουν το κεφάλι τους από ντροπή. Θα τους είχε λυπηθεί. Ομολογώ ότι το συναίσθημά μου είναι πιο κοντά στην αποστροφή.