Burak Bekdil - gatestoneinstitute.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησης του Ερντογάν έφερε στην πραγματικότητα σχετική ευημερία στους Τούρκους. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε απότομα από 3.688 δολάρια το 2002 σε 11.796 δολάρια το 2012, ενισχύοντας τη δημοτικότητά του. Από το 2013, ωστόσο, ο απερίσκεπτος νεποτισμός, ο αυξανόμενος αυταρχισμός, η διαφθορά και η οικονομική κακοδιαχείριση ενίσχυσαν τα επιτόκια, τον πληθωρισμό και την ανεργία, μειώνοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε περίπου 7.500 δολάρια.
Τον Οκτώβριο, ο επίσημος ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού της Τουρκίας ήταν 19,89%. Αδέξια, μια ανεξάρτητη ομάδα ακαδημαϊκών, η ENAG, μέτρησε τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού για τον μήνα Οκτώβριο στο 49,87%.
Σχεδόν οι μισοί Τούρκοι εργαζόμενοι αμοίβονται με τον κατώτατο μισθό, πράγμα που σημαίνει ότι εκατομμύρια οικογένειες πρέπει να επιβιώσουν με περίπου 233 δολάρια το μήνα.
Στα μέσα του 2017, όταν η τουρκική λίρα διαπραγματευόταν με 3,5 προς ένα δολάριο ΗΠΑ, ο Ερντογάν συμβούλεψε τους Τούρκους να πουλήσουν τα ξένα νομίσματά τους και να επενδύσουν στο εθνικό νόμισμα. Δυστυχώς, από τις αρχές του 2018, η λίρα βρίσκεται σε καθοδική διολίσθηση λόγω των συνεχών γεωπολιτικών εντάσεων με τη Δύση, της διεύρυνσης των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, της συρρίκνωσης των συναλλαγματικών αποθεμάτων και του αυξανόμενου δημόσιου χρέους.
Ο Ερντογάν, ο οποίος υποστηρίζει επιθετικές μειώσεις επιτοκίων, απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών σε περίπου δύο χρόνια. Από το Σεπτέμβριο, ώθησε την κεντρική τράπεζα να κάνει τρεις μειώσεις επιτοκίων, την πιο πρόσφατη στα μέσα Νοεμβρίου. Ίσως ήλπιζε πως τα χαμηλότερα επιτόκια θα ενίσχυαν τις θέσεις εργασίας, τις εξαγωγές και την ανάπτυξη -- ένα θαυματουργό μείγμα οικονομικών προοπτικών που θα του έφερνε ψήφους το 2023.
Τη στιγμή της σύνταξης του άρθρου, η τουρκική λίρα είχε καταρρεύσει σε ιστορικό χαμηλό των 13,88 για το δολάριο ΗΠΑ -- πολύ περισσότερο από αυτό που μόλις ένα μήνα νωρίτερα είχε θεωρηθεί ως ψυχολογικό εμπόδιο των 11 λιρών προς το δολάριο. Μέσα σε τεσσεράμισι χρόνια, αψηφώντας τη συμβουλή του Ερντογάν να επενδύσει στο νόμισμα της Τουρκίας, η αξία του δολαρίου έναντι της λίρας εκτοξεύτηκε από το 3,5 στο 13,88. Μόνο φέτος, η λίρα έχει χάσει πάνω από 42% της αξίας της έναντι του δολαρίου, καθιστώντας την το πιο αδύναμο παγκόσμιο νόμισμα. Στις 23 Νοεμβρίου, καθώς οι αγορές ήταν σε αναταραχή, η Apple διέκοψε τις πωλήσεις σχεδόν όλων των προϊόντων της στην Τουρκία.
Καθώς η λίρα υποχωρεί σε τρελά ιστορικά χαμηλά, οι τοπικοί μισθοί υποτιμώνται επίσης σοβαρά. Σήμερα, με το μηνιαίο μισθό του, ένας Τούρκος κατώτατος μισθός μπορεί να αγοράσει οικονομικά 64 μικρά κουτάκια μπύρας.
Οι Τούρκοι λένε ότι οι προϋπολογισμοί των νοικοκυριών και τα μελλοντικά σχέδια βρίσκονται σε αναταραχή. Οι επιχειρήσεις δεν τα πηγαίνουν καλύτερα. Στα τέλη Αυγούστου 2021, το απόθεμα χρέους του ιδιωτικού τομέα σε ξένο νόμισμα ήταν 174 δισεκατομμύρια δολάρια. Από την αρχή του έτους, αυτό το απόθεμα χρέους, σε όρους λίρας, έχει αυξηθεί πάνω από 42%, θέτοντας ενδεχομένως χιλιάδες εταιρείες σε κίνδυνο χρεοκοπίας.
Οι Τούρκοι, συμπεριλαμβανομένων των άλλοτε πιστών υποστηρικτών του Ερντογάν, είναι θυμωμένοι. Στις 23 Νοεμβρίου, διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη και την πρωτεύουσα, την Άγκυρα, ζήτησαν να σταματήσουν οι πολιτικές που προκάλεσαν την οικονομική διολίσθηση και που οδήγησαν σε πληθωριστικό σπιράλ και την κατάρρευση της λίρας φέτος. Σε μέρη της Κωνσταντινούπολης, καθώς οι διαδηλωτές ξέσπασαν την οργή τους κατά της κυβέρνησης Ερντογάν, η αστυνομία αναγκάστηκε να υψώσει φράγματα.
Η οικονομική αναταραχή αποτελεί μια υπαρξιακή απειλή για την εξουσία του Ερντογάν. Η έρευνα δείχνει πόσο σημαντικά αγαθά είναι το ψωμί και το βούτυρο για τους Τούρκους, όπως πιθανώς για όλους τους ψηφοφόρους. Η δημοσκόπηση της Optimar διαπίστωσε ότι το 63,8% των Τούρκων πιστεύει πως το μεγαλύτερο πρόβλημά τους είναι η οικονομία και η ανεργία. Η Optimar διαπίστωσε επίσης ότι μόνο το 27,8% των Τούρκων πιστεύει πως ο Ερντογάν μπορεί να λύσει τα πιεστικά οικονομικά τους προβλήματα.
Τι μπορεί να κάνει ο Ερντογάν; Δε φαίνεται να έχει πολλές επιλογές. Μπορεί να σταματήσει να αμφισβητεί τις δυνάμεις της αγοράς και να αντιστρέψει την πολιτική του για τα επιτόκια αυξάνοντάς τα, κάτι που στη συνέχεια θα έχει άλλο ένα προεκλογικό κόστος: μια οικονομική επιβράδυνση. Προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τα θησαυροφυλάκια πλούσιων φίλων όπως το Κατάρ για εισπράξεις μετρητών και επενδύσεις. Αυτό θα ήταν τουλάχιστον μια προσωρινή ανακούφιση για μια οικονομία που υφίσταται θεμελιώδεις ανισορροπίες.
Ο Ερντογάν οδεύει γρήγορα στο να γίνει θύμα των δικών του εσφαλμένων υπολογισμών: μιας δραματικά κακοδιαχειριζόμενης οικονομίας και γεωστρατηγικών προκλήσεων που ξεπέρασαν την πολιτική και στρατιωτική ισχύ της Τουρκίας.
Ίσως αυτά τα λάθη να είναι η αρχή του τέλους του άσχημου λαϊκισμού του Ερντογάν -- οι νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του που έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην οικονομία της Τουρκίας καθώς και στη διεθνή απομόνωση της χώρας.