Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Οι περισσότεροι κεντρικοί τραπεζίτες μας διαβεβαιώνουν πως ο σημερινός πληθωρισμός είναι παροδικός – με εξαίρεση τον Αμερικανό που έχει αρχίσει ήδη να αναρωτιέται, εάν πράγματι ισχύει αυτή η θεώρηση. Παροδικός βέβαια σημαίνει πως κάποια στιγμή θα εξαφανισθεί από μόνος του – όταν πάψουν να υφίστανται οι αιτίες που τον προκαλούν (ανάλυση). Τι θα συμβεί όμως εάν δεν το κάνει; Εάν δεν είναι παροδικός ή προσωρινός, αλλά μόνιμος (ανάλυση);
Διαθέτουν πράγματι οι κεντρικές τράπεζες τα «εργαλεία» για να τον αντιμετωπίσουν, όπως ισχυρίζονται; Εάν ναι, ποια είναι αυτά τα εργαλεία; Έχουν οι κεντρικές τράπεζες τη βούληση για να τα χρησιμοποιήσουν; Εάν ναι, θα τους το επιτρέψουν οι κυβερνήσεις;
Απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα, θα ξεκινήσουμε από το ότι, η παροδικότητα ή μη του πληθωρισμού θα εξαρτηθεί τελικά από το εάν τεθεί σε λειτουργία το σπιράλ «μισθών-τιμών-μισθών» (ανάλυση), όπως συμβαίνει ήδη στις Η.Π.Α. – στις οποίες ο πληθωρισμός έχει υπερβεί το 6%, με το δομικό πληθωρισμό, χωρίς τις ευμετάβλητες τιμές δηλαδή όπως της ενέργειας και των τροφίμων, να είναι της τάξης του 4%.
Στην περίπτωση τώρα που ο πληθωρισμός συνεχίσει να αυξάνεται, το βασικό εργαλείο των κεντρικών τραπεζών είναι η απότομη αύξηση των βασικών επιτοκίων – αφού το δεύτερο «εργαλείο», η «αναρρόφηση» της υπερβάλλουσας ρευστότητας, η μείωση των ποσοτήτων των χρημάτων δηλαδή, με τα οποία έχουν πλημμυρίσει τον πλανήτη (γράφημα), είναι μία δύσκολη και μακροπρόθεσμη διαδικασία. Πολύ περισσότερο όταν μετά την πανδημία η ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της ρευστότητας εκ μέρους τους, συνδυάσθηκε με τα θηριώδη δημοσιονομικά μέτρα των κρατών – πολλαπλασιάζοντας την ποσότητα των χρημάτων.
Εξέλιξη Ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών
Δεν φτάνει βέβαια να αυξήσουν μόνο τα επιτόκια, απότομα όπως αναφέραμε, αλλά πρέπει να τα διατηρήσουν υψηλά για αρκετά χρόνια – ακόμη και αν αυτή η αύξηση προκαλέσει μία βαθιά και οδυνηρή ύφεση, όπως συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Όσον αφορά το «μέγεθος» της απαιτούμενης αύξησης των επιτοκίων, ο κανόνας του Taylor συνιστά να αυξάνονται τα επιτόκια μιάμιση φορά περισσότερο από τον πληθωρισμό.
Δηλαδή, εάν ο πληθωρισμός αυξηθεί κατά 3%, από το 2% στο 5%, τότε τα βασικά επιτόκια πρέπει να αυξηθούν κατά 4,5 ποσοστιαίες μονάδες – όπου, εάν εδώ προσθέσουμε μία γραμμή βάσης 2% για το στόχο του πληθωρισμού της ΕΚΤ και 1% για το μακροπρόθεσμο πραγματικό επιτόκιο, ο κανόνας συνιστά επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας στο 7,5%.
Εάν τώρα ο πληθωρισμός επιταχυνθεί περαιτέρω, πριν προλάβουν οι κεντρικές τράπεζες να αντιδράσουν, τότε η καταπολέμηση του θα μπορούσε να απαιτήσει επιτόκια της τάξης του 15% – κατά το παράδειγμα των Η.Π.Α. τη δεκαετία του 1980, όπου όμως το δημόσιο χρέος τους ήταν μόλις στο 25% του ΑΕΠ, με το ιδιωτικό επίσης σε χαμηλά επίπεδα.
Παρεμπιπτόντως, με τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη να προβλέπεται στο 4,9% το Νοέμβριο και με το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ στο 0%, τα πραγματικά επιτόκια, δηλαδή το ονομαστικό 0% μείον τον πληθωρισμό, είναι ήδη στο -4,9%. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως χάνεται το 4,9% της αγοραστικής αξίας των χρημάτων, όταν δανείζονται με 0% – ενώ σε χώρες όπως η Ελλάδα που οι επενδυτές εισπράττουν 1,2% για τα δεκαετή ομόλογα της, χάνουν 3,7% και όταν τα επενδύουν σε γερμανικά ομόλογα, με αρνητικό επιτόκιο 0,39%, χάνουν 5,29%. Εύλογα λοιπόν όλοι αναφέρονται σε σημαντικές στρεβλώσεις – οι οποίες δεν είναι δυνατόν να διατηρηθούν ως έχουν.
Συνεχίζοντας, θα αύξαναν οι κεντρικές τράπεζες τα βασικά επιτόκια τους; Έχουν δηλαδή τη βούληση να το κάνουν, όπως προαναφέραμε; Εάν το έκαναν, θα έλεγχαν τα υψηλά επιτόκια τον πληθωρισμό στη σημερινή οικονομία; Εδώ υπεισέρχονται πολλοί λόγοι ανησυχίας – αφού η άνοδος των επιτοκίων θα είχε σημαντικότατες συνέπειες στην οικονομία.
Ειδικότερα, θα προκαλούσε ύφεση που θα αύξανε τη σχέση χρέους προς ΑΕΠ των κρατών, με τεράστιους κινδύνους για τις υπερχρεωμένες χώρες, θα καθιστούσε δύσκολη την εξυπηρέτηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών, αφού θα αυξάνονταν οι τόκοι, με αποτέλεσμα μαζικές χρεοκοπίες, θα οδηγούσε στο σπάσιμο της τεράστιας φούσκας των χρηματιστηρίων, στην πτώση των τιμών των ακινήτων που είναι ήδη υπερβολικά υψηλές, σε τραπεζικά προβλήματα που πάντοτε συνοδεύουν το σπάσιμο των παραπάνω φουσκών κοκ.
Αυτός ο κίνδυνος πάντως υπήρχε λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας που, όσον αφορά την οικονομία, λειτούργησε ως ο «από μηχανής θεός» – αφού είχαν ήδη εμφανισθεί προβλήματα στην αμερικανική αγορά των repos το Φθινόπωρο του 2019, αντίστοιχα της εποχής της Lehman Brothers, ενώ το Φεβρουάριο του 2020 είχε ξεκινήσει ένα μεγάλο χρηματιστηριακό κραχ (ανάλυση).
Η συγκεκριμένη κατάρρευση λοιπόν αποφεύχθηκε με τη βοήθεια της πανδημίας, όπου τόσο οι κεντρικές τράπεζες, όσο και τα κράτη, βρήκαν δικαιολογία για την περαιτέρω αύξηση της ρευστότητας, για την άνοδο των χρεών τους και για τη συνέχιση της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων – χωρίς όμως να επιλυθεί το πρόβλημα, αφού στην ουσία μεταφέρθηκε επαυξημένο στο μέλλον, όπως άλλωστε η κρίση του 2008.
Η πανδημία τώρα λειτουργεί επί πλέον ως καταλύτης, όσον αφορά τον πληθωρισμό – αφού οι άνθρωποι μένουν στα σπίτια τους φοβούμενοι, μειώνουν την κατανάλωση τους κοκ. Από την άλλη πλευρά όμως, κλιμακώνει τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας που μειώνουν την προσφορά – με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι τιμές, λόγω του ότι είναι χαμηλότερη από τη ζήτηση, πόσο μάλλον με τα ενεργειακά προβλήματα που υπάρχουν (ανάλυση)
Σε κάθε περίπτωση, ο πληθωρισμός είναι εγκλωβισμένος στην παγίδα του χρέους, αφού δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με το εργαλείο της αύξησης των επιτοκίων – ενώ παραδόξως μόνο η διατήρηση της πανδημίας μπορεί σε κάποιο βαθμό να τον αναχαιτίσει, ιδίως όμως να προστατεύσει την οικονομία από το απότομο σπάσιμο των τεράστιων φουσκών που έχουν δημιουργηθεί, από τη μη συμβατική πολιτική των κεντρικών τραπεζών με αφετηρία το 2008. Έτσι η νέα μετάλλαξη «Όμικρον» εμφανίσθηκε στην κατάλληλη στιγμή, πάντοτε από την πλευρά της Οικονομίας – αν και μόνο εάν συνοδευθεί από lockdowns θα έχει αποτέλεσμα (τα lockdowns μόνο των μη εμβολιασμένων που έχουν επιβληθεί, μάλλον δεν είναι αρκετά). .