Από: simerini.sigmalive.com - Γιάννος Χαραλαμπίδης
Αφού απέτυχε το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016, οι ΗΠΑ και άλλες με αυτές συμμαχικές χώρες βρίσκονται σε οικονομικό πόλεμο με το Ερντογάν, ο οποίος θεωρεί ότι τον έχουν στο στόχαστρο. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι ο Τούρκος Πρόεδρος αντιλαμβάνεται πως οι ΗΠΑ και άλλοι οργανώνουν ένα οικονομικό σε βάρος του πραξικόπημα, με βασικό εργαλείο, ειδικά το τελευταίο διάστημα, το συνεχές ξεφόρτωμα της τουρκικής λίρας ως αποτέλεσμα βεβαίως των λανθασμένων οικονομικών του επιλογών και δη στο τραπεζικό σύστημα, που αφορά στη μείωση αντί στην αύξηση των επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
- Θα εξαγάγει η Τουρκία την εσωτερική κρίση στο οικόπεδο 10 και πώς αντιμετωπίζεται
- Οι τράπεζες στα κατεχόμενα και η επανενσωμάτωση των Τ/κ στην ΚΔ
- Πώς βλέπουν οι ΗΠΑ την πτώση Ερντογάν
Οικονομικός πόλεμος και ανεξαρτησία…
Η πρακτική των ΗΠΑ είναι ενταγμένη στη στρατηγική λογική της κατατριβής. Επιδιώκουν δηλαδή να προκαλούν συνεχή φθορά με χρονικό ορίζοντα τις προεδρικές εκλογές του 2023, για να φέρουν την πτώση του Τούρκου Προέδρου. Με άλλα λόγια, τον αλώνουν εκ των έσω, ως αποτέλεσμα των αντιδράσεων που προκαλούνται από την κοινή γνώμη ένεκα της κακής οικονομικής κατάστασης και του κόστους που πληρώνει ο τούρκικος λαός αλλά και του πολιτικού κόστους που πληρώνει ο Ερντογάν. Δημόσια, ο Τούρκος Πρόεδρος αναφέρθηκε την περασμένη εβδομάδα σε οικονομικό πόλεμο, που δέχεται η χώρα, και ότι ο ίδιος δίνει τη μάχη σε αυτόν τον πόλεμο για την οικονομική ανεξαρτησία της χώρας του. Είπε, μάλιστα, τις προάλλες τα εξής: «Βλέπουμε τα παιχνίδια που παίζονται με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και με τα επιτόκια. Έχουμε ξεπεράσει κάθε σύγκρουση στην οποία μπήκαμε έντιμα και τηρώντας ισχυρή στάση. Με τη βοήθεια του Αλλάχ και τη στήριξη του έθνους μας, θα βγούμε νικητές από αυτόν τον οικονομικό πόλεμο της ανεξαρτησίας».
Το σλόγκαν της αντιπολίτευσης
Το πολιτικό και οικονομικό παιχνίδι είναι ιδιαιτέρως περίπλοκο και είναι βεβαίως συναφές με τις στρατηγικές κινήσεις του Ερντογάν προς τη Ρωσία, της οποίας οι μυστικές υπηρεσίες ειδοποίησαν τον Τούρκο Πρόεδρο στο ανεπιτυχές πραξικόπημα του 2016. Συνεπώς χρωστά στη Μόσχα την παραμονή του στην εξουσία αλλά και τη βιολογική του ύπαρξη. Η στροφή του προς τη Ρωσία για την αγορά των S-400 δεν θεωρήθηκε μια απλή λιποταξία από το ΝΑΤΟϊκό στρατόπεδο, αλλά ως κερκόπορτα για την είσοδο της Μόσχας σε μια καθαρά αμερικανική αγορά πώλησης εξοπλιστικών συστημάτων. Αυτή ήταν και μία καλή αφορμή για την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας από τις ΗΠΑ, που αφορά στο πάγωμα τραπεζικών λογαριασμών επί προσώπων και επί του ίδιου του κράτους για στρατιωτικά υλικά. Οι εν λόγω κυρώσεις, εάν συνδυαστούν με τις αλχημείες του Ερντογάν εντός της Κεντρικής Τράπεζας, γίνονται αρνητικά εργαλεία, που πλήττουν την αξιοπιστία της τουρκικής οικονομίας. Η προκύπτουσα ανασφάλεια οδηγεί στο ξεφόρτωμα της τουρκικής λίρας διεθνώς και, ταυτόχρονα, στην απαγόρευση από μέρους των ΗΠΑ της συναλλαγής σε δολάρια. Με ανακοίνωσή της την περασμένη Τρίτη, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας ισχυρίστηκε ότι θα παρέμβει «άμεσα» στην αγορά «με πωλήσεις λόγω των μη υγιών διαμορφώσεων των συναλλαγματικών ισοτιμιών». Η διάθεση χρημάτων κυμαίνεται από 300 ώς 500 εκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται για πάγια τακτική συγκράτησης του νομίσματος μέσω των αποθεματικών. Αγόρασε, δηλαδή, τις τουρκικές λίρες που ξεπουλούσαν άλλοι για να σταματήσει την κατρακύλα. Σήμερα, διαθέτει μόνο 46 εκατομμύρια δολάρια σε αποθεματικά και, ως εκ τούτου, δύσκολα μπορεί να σταθεροποιήσει την κατάσταση μακροπρόθεσμα. Η κίνηση της περασμένης εβδομάδας ήταν αναγκαία μεν, αλλά, σύμφωνα με οικονομολόγους, συνιστά ασπιρίνη σε έναν βαριά ασθενή. Μάλιστα, η αντιπολίτευση προκαλεί και χλευάζει τον Ερντογάν προβάλλοντας το σύνθημα, "πού πήγαν τα 126 εκατομμύρια δολάρια", εννοώντας τα χρήματα που έχουν δοθεί για να διασωθεί η λίρα, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα.
Πληθωρισμός και επιτόκια
Ο Ταγίπ Ερντογάν επιμένει στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων προσδοκώντας σε επενδύσεις, και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ως αποτέλεσμα υψηλού ρυθμού ανάπτυξης, ο οποίος μπορεί να φτάσει ώς και 9%. Υπόσχεται μάλιστα ότι τον επόμενο χρόνο θα δώσει, ενόψει εκλογών, αύξηση της τάξης του 20% στον κατώτατο μισθό, καλύπτοντας έτσι 6 εκατομμύρια ψηφοφόρους. Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να ρίξει τον πληθωρισμό, ο οποίος, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, παρότι δύσκολο, μπορεί να εκτοξευτεί ακόμη και στο 30%. Σήμερα ο πληθωρισμός ανέρχεται στο 20% και ο Τούρκος Πρόεδρος αρνείται να αυξήσει τα επιτόκια για να τον περιορίσει. Προσδοκά να το πράξει μέσω της ανάπτυξης. Μέχρι να το πετύχει, οι τιμές ανεβαίνουν και δη στα εισαγόμενα προϊόντα και κυρίως στα πετρελαιοειδή διαρκούντος μάλιστα του χειμώνα, γεγονός που προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις και σε άλλα αγαθά της καθημερινής ζωής των Τούρκων πολιτών.
Λογική των ΗΠΑ και αλλαγή εξουσίας
Προφανώς οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι κρατούν ακόμη στον αναπνευστήρα την Τουρκία και την οικονομία της διότι προσδοκούν να γίνει η αλλαγή στην εξουσία με πιο ομαλό τρόπο. Αναμένουν, δηλαδή, ότι ο Ερντογάν θα χάσει την εξουσία και η νέα Κυβέρνηση θα αναζητήσει στήριξη για ταχεία ανάκαμψη και από τις ΗΠΑ και από την ΕΕ, λόγω της άθλιας οικονομικής κατάστασης στην οποία θα βρίσκεται. Ειδικώς οι Αμερικανοί θέλουν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις με την Άγκυρα και να περιορίσουν, ακόμη και να τερματίσουν, το υφιστάμενο φλερτ με τη Ρωσία. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι εκτεθειμένες στην Τουρκία με ποσό που φτάνει τα 102 δισεκατομμύρια ευρώ και καλύπτει το 71% του συνόλου των ξένων εκτεθειμένων τραπεζών. Υπάρχει λοιπόν σημαντικός λόγος που κράτη μέλη της ΕΕ δεν θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να καταρρέει, αλλά να αλλάζει εξουσία. Είναι πιο ασφαλής οδός. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ, οι οποίες ανησυχούν ότι η δημιουργία μιας χαώδους κατάστασης από την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας ενδέχεται να είναι επικίνδυνη, διότι οι Αμερικανοί θα χάσουν τον πολιτικό έλεγχο της ομαλής αλλαγής φρουράς μέσω εκλογών. Πόσο ομαλή βεβαίως θα είναι αυτή η μετάβαση εξαρτάται μόνο από τους Δυτικούς αλλά και από την ίδια τη στάση του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος από τώρα αντιλαμβάνεται ότι εάν χάσει τις εκλογές μπορεί να έχει ακόμη και την τύχη ή, κατά το ορθότερο, την ατυχία του Μεντερές. Αν δεν καταλήξει δηλαδή στην κρεμάλα, να βρεθεί στη φυλακή. Το ερώτημα σε μια τέτοια περίπτωση είναι πόση δύναμη θα συνεχίσει να έχει ο Ερντογάν και αν θα οδηγήσει τη χώρα σε εμφύλιο, εάν κρίνει σκόπιμο.
Η ομοφωνία για το κεκτημένο
Εκ των πραγμάτων, τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας μεταφέρονται στα κατεχόμενα, αφού υπάρχει πλήρης οικονομική εξάρτηση και δη τραπεζική και νομισματική. Το οικονομικό ζήτημα συνδέεται με τη λύση του Κυπριακού υπό την έννοια ότι θα υπάρχει μία οικονομία και μία Κεντρική Τράπεζα που θα υπάγεται στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επί του παρόντος στα κατεχόμενα δεν εφαρμόζεται το κεκτημένο επειδή υπάρχει κατοχή και δεν μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία εντάχθηκε ως ενιαίο κράτος, ολόκληρη δηλαδή στην ΕΕ, να ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 10, το κεκτημένο μπορεί να εφαρμοστεί στα κατεχόμενα μόνο ομοφώνως. Δηλαδή κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό είναι ένα διπλωματικό και νομικό όπλο για το νόμιμο κράτος και μια πρόκληση για τους Τουρκοκυπρίους προκειμένου να αποφασίσουν εάν θέλουν να επανενσωματωθούν στην Κυπριακή Δημοκρατία και στην ΕΕ.
Ευρώ και τράπεζες στα κατεχόμενα
Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή του ευρώ στο βόρειο τμήμα της Κύπρου είναι ο έλεγχος του τραπεζικού συστήματος και η απαγκίστρωσή του από την Τουρκία. Σήμερα, οι Τουρκοκύπριοι διαμαρτύρονται ότι περνούν δύσκολα λόγω της τουρκικής οικονομικής κρίσης. Μία ορθολογιστική πρόταση επαναπροσέγγισης και προσπάθειας επανέναρξης των συνομιλιών στη σωστή βάση θα ήταν η εξής: Να επιστρέψουν οι Τουρκοκύπριοι στους αρμόδιους θεσμούς της ΕΕ και να δώσουν στοιχεία για τις τράπεζες στα κατεχόμενα και πώς αυτές θα βελτιωθούν και θα γίνουν αξιόπιστες καθότι σήμερα αποτελούν παραρτήματα των τουρκικών τραπεζών ξεπλύματος βρόμικου χρήματος. Δεν μπορεί αλλιώς να προχωρήσει η διαδικασία της οικονομικής και τραπεζικής επανένωσης. Ερώτημα: Θέλουν ή όχι οι Τουρκοκύπριοι να προχωρήσουν; Οι θεσμοί μέσα στους οποίους θα πρέπει να εργαστούν είναι αυτοί της ΕΕ και εκείνοι της Κυπριακής Δημοκρατίας διότι δεν υπάρχει άλλο κράτος υποκείμενο διεθνούς δικαίου και μέλος της ΕΕ. Το ψευδοκράτος και οι θεσμοί του δεν αναγνωρίζονται. Συνεπώς, μόνο μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας μπορεί να προχωρήσει η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος στα κατεχόμενα.
Πρόταση για κοινά οφέλη από ενέργεια
Πέραν τούτου, η οικονομία είναι συναφής με την εκμετάλλευση ή όχι του φυσικού αερίου. Στην παρούσα φάση, η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε όπως δώσει αδειοδότηση για εκμετάλλευση πιθανών ποσοτήτων φυσικού αερίου στο οικόπεδο 5, το οποίο η Τουρκία θεωρεί ότι εμπίπτει στη δική της υφαλοκρηπίδα. Σύντομα, δε, θα αρχίσουν οι έρευνες στο οικόπεδο 10. Η Άγκυρα επιμένει ότι δεν θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε στην εκμετάλλευση ή ακόμη και σε νέες έρευνες. Ενδέχεται, δηλαδή, ο Ερντογάν να επιλέξει την εξαγωγή των εσωτερικών του προβλημάτων μέσω κρίσης εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Η εμπλοκή της «ExxonMobil», μιας εταιρείας αμερικανικών συμφερόντων, ενδεχομένως να αποτελέσει έστω και μερικώς ασπίδα και μία μορφή αποτροπής έναντι της κρίσης. Εξαρτάται πώς θα βολεύει τον Ερντογάν η κατάσταση.
Το αέριο και το χείριστο σενάριο…
Ούτως ή άλλως η στρατηγική λέει ότι θα πρέπει να εργάζεσαι επί τη βάσει του χειρότερου σεναρίου και να ενεργείς με τρόπον ώστε να εκθέτεις τον επιτιθέμενο αν είναι δυνατόν προτού καν εκδηλώσει την επίθεσή του. Επειδή δεν έχουμε ναυτικό και αξιόπιστες δυνάμεις αποτροπής, λογικό είναι να προχωρήσουμε από τώρα σε αποτρεπτικές κινήσεις. Εντός ολίγων ημερών συνέρχεται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο πλαίσιο του οποίου, όπως ελέχθη, θα κατατεθούν και προτάσεις για την περίπτωση λήψης μέτρων σε βάρος της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ανεξαρτήτως του τι θα εισηγηθεί η Επιτροπή, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να υποβάλει πρόταση επί του θέματος και δη της οικονομικής, νομισματικής και ενεργειακής επανενσωμάτωσης των Τουρκοκυπρίων στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι κράτος μέλος της ΕΕ αλλά και του ΟΗΕ. Εάν, λοιπόν, οι Τουρκοκύπριοι επιθυμούν τη σύσταση κοινής επιτροπής που θα τους επιτρέπει τη συμμετοχή στην εκμετάλλευση και στα οφέλη του φυσικού αερίου, όσα τους αναλογούν, έχουν επιλογή: Την επιστροφή τους στους θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως την είχε προ ολίγων μηνών προτείνει ο Πρόεδρος. Η όποια Επιτροπή μπορεί να γίνει μόνο μέσα σε αυτούς τους θεσμούς, δηλαδή του νόμιμου κράτους. Δεν μπορούν να έχουν συμμετοχή στα οφέλη χωρίς σεβασμό και αναγνώριση του νόμιμου κράτους όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου καθορίζει ρητώς. Το ίδιο ισχύει κατ’ αναλογίαν και για την Τουρκία. Δηλαδή, θα έχει τα οφέλη που της αναλογούν όταν αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος - μέλος της ΕΕ, με την οποία θα πρέπει να καθορίσει ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Οποιαδήποτε άλλη ενέργεια θα πρέπει να θεωρηθεί ως παραβίαση των αρχών και αξιών της ΕΕ καθώς και του κεκτημένου, στο οποίο έχει ενσωματωθεί και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, το οποίο, όμως, θα μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι δεν έχει υπογράψει η Άγκυρα, άρα δεν δεσμεύεται. Το μεγαλύτερο τμήμα του διεθνούς δικαίου της θάλασσας περιλαμβάνει το εθνικό δίκαιο, το οποίο αποδέχεται και επί του οποίου δεσμεύεται η Τουρκία, η οποία, ταυτοχρόνως, στη Μαύρη Θάλασσα και άλλου εκτείνει την ΑΟΖ της στα 200 ναυτικά μίλια.
Αποτροπή κρίσεων…
Η πρόταση προς την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους πρέπει να σταλεί στον ΟΗΕ και στην ΕΕ. Ως προς την ΕΕ θα πρέπει να καθίσταται σαφές ότι η όποια νέα παράβαση και παραβίαση από την Τουρκία των κυριαρχικών και ειδικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο αμέσως επόμενο διάστημα θα πρέπει να συνοδεύεται από την επιβολή στρατιωτικού εμπάργκο, που θα περιλαμβάνει και στοιχεία από τις ανάλογες κυρώσεις τις οποίες επέβαλαν οι ΗΠΑ για τους S-400. Έτσι η Τουρκία τίθεται εκ των πραγμάτων προ των ευθυνών της και αντιμετωπίζει το πρόβλημα των κυρώσεων, εκτός κι αν θελήσει την οδό του οφέλους που περνά μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας και της επανέναρξης των συνομιλιών με βάση την επίλυση του Κυπριακού, η οποία θα στηρίζεται στις αρχές και αξίες της δημοκρατίας και της ΕΕ και όχι στους κανόνες των τουρκικών τανκς. Υπάρχουν επιλογές για να σπάσουν τα αδιέξοδα, αλλά ταυτοχρόνως και για να αποτραπούν κρίσεις. Οι ηγεσίες μας δεν μας έχουν συνηθίσει σε τέτοιες ευφάνταστες πολιτικές. Προσδοκούμε στις εκπλήξεις…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων