Γράφει ο Πιέρο Μεσίνα - southfront.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Πρώτα απ' όλα, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τι είναι η Β-Ε σήμερα και πώς λειτουργεί. Το θεσμικό συγκρότημα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης αναπτύχθηκε με τις Συμφωνίες του Ντέιτον του 1995 για να τεθεί τέλος στον τριετή εμφύλιο και εθνοτικό πόλεμο που συγκλόνισε τη χώρα μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
26 χρόνια μετά την υπογραφή, οι συμφωνίες που υπογράφηκαν στο Dayton φαίνονται να είναι ένα ανεπιτυχές πείραμα ενός κοινωνικού και πολιτικού γενετικού μηχανικού. Το να συμφωνήσουν οι τρεις εθνοτικές ομάδες είναι πρακτικά αδύνατο. Το να συνυπάρχουν Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, Σέρβοι και Κροάτες σε ένα θεσμικό κοντέινερ που ελέγχεται εξ αποστάσεως από τη διεθνή κοινότητα. Μια δημοκρατία που ελέγχεται εξ αποστάσεως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη Ρωσία να είναι πάντα κοντά στην υπεράσπιση της σερβικής κοινότητας.
Η Β-Ε είναι σαν τον Κέρβερο, το τρικέφαλο μυθολογικό τέρας. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελείται από δύο εδαφικές οντότητες και μια περιφέρεια που ανήκει και στις δύο οντότητες: Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Περιφέρεια Brčko (αποτελείται από εδάφη και των δύο οντοτήτων που έχουν τις δικές τους διοικητικές αυτονομίες). Η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ήταν στην πραγματικότητα χωρισμένη σε δύο περιοχές, την Κροατο-Μουσουλμανική Ομοσπονδία (51% του εδάφους) και τη Σερβική Δημοκρατία (το υπόλοιπο 49%).
Καθένας από τους δύο τομείς έχει το δικό του σύστημα το οποίο, στην περίπτωση του πρώτου, προβλέπει μια σύνθετη ιεραρχία ρόλων και ευθυνών που αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης καλών σχέσεων συμβίωσης μεταξύ της μουσουλμανικής (βόσνιας) και της κροατικής καθολικής εθνότητας.
Η Β-Ε είναι σαν τον Κέρβερο, το τρικέφαλο μυθολογικό τέρας. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελείται από δύο εδαφικές οντότητες και μια περιφέρεια που ανήκει και στις δύο οντότητες: Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Περιφέρεια Brčko (αποτελείται από εδάφη και των δύο οντοτήτων που έχουν τις δικές τους διοικητικές αυτονομίες). Η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ήταν στην πραγματικότητα χωρισμένη σε δύο περιοχές, την Κροατο-Μουσουλμανική Ομοσπονδία (51% του εδάφους) και τη Σερβική Δημοκρατία (το υπόλοιπο 49%).
Καθένας από τους δύο τομείς έχει το δικό του σύστημα το οποίο, στην περίπτωση του πρώτου, προβλέπει μια σύνθετη ιεραρχία ρόλων και ευθυνών που αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης καλών σχέσεων συμβίωσης μεταξύ της μουσουλμανικής (βόσνιας) και της κροατικής καθολικής εθνότητας.
Αυτή η διοικητική και πολιτική αρχιτεκτονική επαναλαμβάνεται για την κεντρική Προεδρία της δημοκρατίας, στην κορυφή της οποίας βρίσκονται τρία μέλη που εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για να εκπροσωπούν τις τρεις εθνοτικές ομάδες. Τα τρία μέλη εκλέγονται απευθείας από το εκλογικό σώμα και με βάση τα συμφραζόμενα κάθε τέσσερα χρόνια. Καθένα από τα τρία μέλη αντιπροσωπεύει έναν από τους τρεις λαούς: τους Βόσνιους, τους Σέρβους και τους Κροάτες. Κάθε μέλος αναλαμβάνει το αξίωμα του προέδρου εκ περιτροπής για περίοδο οκτώ μηνών. Το Σεράγεβο είναι η πρωτεύουσα της χώρας, ενώ η Μπάνια Λούκα είναι η πρωτεύουσα της Δημοκρατίας Skrspa. Αλλά ο πραγματικός διαιτητής της μοίρας είναι ο Ύπατος Εκπρόσωπος για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η ανώτατη πολιτική αρχή στη χώρα, η οποία είναι υπεύθυνη για τα καθήκοντα ελέγχου, παρακολούθησης και εποπτείας της Συμφωνίας του Ντέιτον. Ο διορισμός του Ύπατου Αρμοστή πραγματοποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συμβουλίου Εφαρμογής της Ειρήνης (PIC) και εγκρίνεται επίσημα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Ο Ύπατος Αρμοστής αποφασίζει ποιος είναι καλός ή κακός, μπορεί να επιβάλει νόμους και να παύσει δικαστές, υπουργούς και βουλευτές. Με λίγα λόγια, μια απόλυτη εξουσία που ασκούνταν πάντα μέσω διπλωματών που απαντούν άμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κύριος Αναπληρωτής Ύπατος Εκπρόσωπος (PDHR) εργάζεται παράλληλα με τον Ύπατο Αρμοστή.
Από το 1995 έως σήμερα, το άτομο που εκπλήρωσε αυτόν τον ρόλο ήταν αξιωματούχος της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, στις περισσότερες περιπτώσεις, αξιωματούχος σταδιοδρομίας των Εξωτερικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. και εγκρίνεται επίσημα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Μίλοραντ Ντόντικ
Τώρα η ρωσική διπλωματία (για άλλη μια φορά) κατεβαίνει παράλληλα με τη Σερβική Δημοκρατία. Από το 2008, το ΝΑΤΟ προσπαθεί να φέρει τη Β-Ε στη σφαίρα επιρροής του. Μια τέτοια απόφαση δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει αποδεκτή από τον Μίλοραντ Ντόντικ, το Σέρβο μέλος της τριμερούς προεδρίας.
Οι εντάσεις αυξάνονται από τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους. Ο Ντόντικ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ανασυγκροτήσει τον Σερβοβοσνιακό στρατό και με τη μεταβίβαση των αποκλειστικών εξουσιών του Σεράγεβο στη Δημοκρατία Σέρπσκα (RS), μία από τις δύο οντότητες –η κατά πλειοψηφία σερβική– που αποτελούν τη χώρα.
Σε έκθεση για τον ΟΗΕ, ο Ύπατος Εκπρόσωπος για τη Β-Ε, Γερμανός διπλωμάτης Κρίστιαν Σμιτ προειδοποίησε πως η Βοσνία κινδυνεύει από νέες συγκρούσεις και διαιρέσεις. Η πιθανότητα ενός νέου πολέμου παραμένει, προς το παρόν, μόνο στα χαρτιά. Πράγματι, θα είναι πολύ δύσκολο να επουλωθεί το θεσμικό χάσμα μεταξύ του κεντρικού κράτους και των σερβοβοσνιακών αρχών.
Στα τέλη του Ιουλίου 2021, λίγες μέρες πριν από τη λήξη της θητείας του, ο προκάτοχος του Schmidt, Valentin Inzko (στην εξουσία από το 2009 έως το 2021), είχε επιβάλει μια τροποποίηση στον ποινικό κώδικα της Βοσνίας που απαγόρευε την άρνηση της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα και την εξύψωση των εγκληματιών πολέμου. Από τότε, ο Ντόντικ και το κόμμα του έχουν υψώσει τα οδοφράγματα. Πρώτα μποϊκοτάροντας κρατικούς θεσμούς και μετά ανακοινώνοντας τη δημιουργία στη Μπάνια Λούκα –την de facto πρωτεύουσα της RS– πολλών παράλληλων δομών, αφαιρώντας έτσι από το Σεράγεβο πολλές από τις ήδη λίγες αποκλειστικές εξουσίες του κεντρικού κράτους. Συγκεκριμένα, ο Ντόντικ θέλει να μεταφέρει την υπηρεσία ναρκωτικών στην RS και να αναδιαμορφώσει τα φορολογικά και δικαστικά συστήματα σε τοπικό επίπεδο. Τέλος, ένας άλλος νόμος θα ήθελε να αποσύρει τους Σερβοβόσνιους από τον κεντρικό στρατό και να ανασυνθέσει αυτόν της Δημοκρατίας Σέρπσκα. Επιπλέον, στα τέλη Οκτωβρίου, η αστυνομία της Δημοκρατίας Σέρπσκα διοργάνωσε δύο διαφορετικές ασκήσεις των ειδικών δυνάμεων για την πρόληψη της τρομοκρατίας, μία εκ των οποίων στο βουνό Jahorina, κοντά στην πρωτεύουσα Σεράγεβο.
Υπογραφή της Συμφωνίας του Ντέιτον
Η κρίση που διέρχεται η Βοσνία δεν έρχεται από το πουθενά. Είναι το αποτέλεσμα χρόνιων αντικρουόμενων εθνικιστικών πολιτικών που δεν εξαλείφθηκαν με τις Συμφωνίες του Ντέιτον.
Οι ευθύνες της διεθνούς κοινότητας στο βοσνιακό τέλμα έχουν βαθιές ρίζες. Οι ίδιες ειρηνευτικές συμφωνίες που προωθούσε η αμερικανική διπλωματία λειτούργησαν μόνο ως κατάπαυση του πυρός, χωρίς να εγγυώνται την οικοδόμηση ενός λειτουργικού κράτους.
Έτσι, έχει προκύψει η σημερινή κατάσταση, με τη σερβική συνιστώσα της Β-Ε να στοχεύει στη δημιουργία του δικού της στρατού και να ζητά την ακύρωση του ρόλου του Ύπατου Εκπροσώπου. Ένα αίτημα που υποστηρίζεται από τη ρωσική κυβέρνηση.
Προς το παρόν η μάχη είναι μόνο διπλωματική. Για τη Γερμανίδα Υπουργό Εξωτερικών Annalena Baerbock, «η κατάσταση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι ανησυχητική, οι προσπάθειες για απόσχιση είναι απαράδεκτες. Για μένα, αυτό σημαίνει ότι το υπάρχον καθεστώς κυρώσεων θα πρέπει τώρα να χρησιμοποιηθεί και κατά του κ. Dodik». Μια πολιτική θέση που στέλνεται πίσω από τη Ρωσία. Ο πρεσβευτής Chizhov ισχυρίζεται ότι δεν ανησυχεί για τις κινήσεις του Milorad Dodik: «Η Ρωσία ανησυχεί εξίσου με όσα συμβαίνουν στο Κοσσυφοπέδιο και γύρω από αυτό. Στη Βοσνία, τουλάχιστον δεν πολεμούν, ενώ στο Κοσσυφοπέδιο η κατάσταση είναι πραγματικά επισφαλής». Μια ισορροπία που έχει καταστεί επισφαλής, προσθέτει ο Chizhov, επειδή υπάρχουν ξένες επιρροές που προσπαθούν «να αλλάξουν τη φύση της ισορροπίας του Dayton, προχωρώντας προς μια πιο ενοποιημένη δομή κρατικής εξουσίας, που θα άνοιγε το δρόμο για την ένταξη της Βοσνίας στο ΝΑΤΟ».