 |
| Φωτογραφία: The Cradle |
Matthew Ehret - Τhe Cradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Εκεί που μόλις πριν από μια δεκαετία το μονοπολικό όραμα του «νέου αμερικανικού αιώνα» βασίλευε αδιαμφισβήτητο, μέχρι το 2013 η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) είχε αρχίσει να ζωντανεύει και οι μεγαλύτερες εκκαθαρίσεις της βαθιάς πολιτείας της Κίνας που έχουν καταγραφεί ξεκίνησαν υπό την παρακολούθηση του Xi Jinping. Αυτή η τελευταία καταστολή κέρδισε ακόμη και την οργή της αμερικανικής κοινότητας πληροφοριών, με το γεράκι του πολέμου Τζον Μπόλτον να διαμαρτύρεται ότι ο αυταρχισμός του Σι έκανε σχεδόν αδύνατη τη δουλειά της CIA να διατηρεί τους κατασκόπους της στην Κίνα.
Αυτό το νέο λειτουργικό σύστημα, που συνδέεται στενά με την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση της Ρωσίας, έχει αναπτυχθεί με άλματα και όρια. Σήμερα, ένα νέο πολυπολικό μέλλον έχει αναδειχθεί που σχεδιάζει να προσφέρει πραγματικά μακροπρόθεσμη ανάπτυξη για όλους εκείνους που επιλέγουν να παίξουν σύμφωνα με τους κανόνες του.
Ένας από αυτούς τους οπαδούς θα είναι η Συρία, η οποία επανεμφανίζεται στο παγκόσμιο προσκήνιο αφού αμύνθηκε ως εκ θαύματος απέναντι σε μια δεκαετή στρατιωτική επίθεση που ξεκίνησε από τους παλιούς μονοπολικούς παίκτες.
Φυσικά, ο πόνος και η καταστροφή του πολέμου είναι ακόμη βαθιά αισθητές. Οι παράνομες κυρώσεις των ΗΠΑ συνεχίζουν να μαστίζουν τις πεινασμένες μάζες, εμποδίζουν την ανοικοδόμηση βασικών υποδομών και την πρόσβαση σε πόσιμο νερό και ακρωτηριάζουν σχολεία, νοσοκομεία, επιχειρήσεις και μέσα διαβίωσης.
Το BRI και το νέο μέλλον της Συρίας
Στις 5 Νοεμβρίου, ο Πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping μίλησε με τον Πρόεδρο της Συρίας Bashar Al-Assad, λέγοντας ότι «χαιρετίζουμε τη συμμετοχή της συριακής πλευράς στην Πρωτοβουλία Belt and Road και Global Development Initiative» και κάλεσε για ανασυγκρότηση, ανάπτυξη και υπεράσπιση της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας.
Η συζήτηση ήρθε στον απόηχο της περιοδείας του Κινέζου υπουργού Εξωτερικών Wang Yi στη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική τον Ιούλιο του 2021, κατά τη διάρκεια της οποίας συνάντησε τον επικεφαλής του Αραβικού Συνδέσμου για να συζητήσουν για την επιστροφή της Συρίας στο μαντρί.
Στο τέλος αυτής της περιοδείας – που συνέπεσε με την επανεκλογή του Άσαντ – η Κίνα είχε υπογράψει μια πρόταση τεσσάρων σημείων για την επίλυση της πολύπλευρης κρίσης της Συρίας με επίκεντρο την ανοικοδόμηση μεγάλης κλίμακας, τον τερματισμό των παράνομων κυρώσεων και τον σεβασμό της κυριαρχίας της Συρίας.
Η Συρία, με τη σειρά της, επιβεβαίωσε εκ νέου την υποστήριξή της για την εδαφική ακεραιότητα της Κίνας ενόψει των αυτονομιστικών κινημάτων που υποστηρίζονται από τη Δύση στο Xinjiang, το Θιβέτ, την Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ.
Το ενδιαφέρον της Κίνας για την ανάπτυξη της Δυτικής Ασίας έγινε γνωστό για πρώτη φορά το 2017 όταν ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Geng Shuang δήλωσε:
«Πάρα πολλοί άνθρωποι στη Μέση Ανατολή υποφέρουν από τα βάναυσα χέρια τρομοκρατών. Υποστηρίζουμε τις περιφερειακές χώρες στη διαμόρφωση συνέργειας, την εδραίωση της ορμής της αντιτρομοκρατίας και την προσπάθεια αποκατάστασης της περιφερειακής σταθερότητας και τάξης. Υποστηρίζουμε τις χώρες της περιοχής στην εξερεύνηση μιας αναπτυξιακής πορείας προσαρμοσμένης στις εθνικές τους συνθήκες και είμαστε έτοιμοι να μοιραστούμε την εμπειρία διακυβέρνησης και να οικοδομήσουμε από κοινού τη Ζώνη και τον Δρόμο και να προωθήσουμε την ειρήνη και τη σταθερότητα μέσω κοινής ανάπτυξης».
Το 2018, η Κίνα πρόσφερε 28 δισεκατομμύρια δολάρια σε αναπτυξιακή βοήθεια στη Συρία ενώ ταυτόχρονα συντόνιζε την ενσωμάτωση του Ιράκ στο BRI, που επισημοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019 όταν ο τότε πρωθυπουργός Adil Abdul Mahdi παρουσίασε το πρόγραμμα πετρελαίου Κίνας-Ιράκ για ανασυγκρότηση και την ευρύτερη ένταξη του Ιράκ στο το πλαίσιο BRI.
Γεγονότα που συντονίστηκαν από ξένα συμφέροντα δεν επέτρεψαν αυτή τη δυναμική για πολύ. Μαζικές διαδηλώσεις σύντομα ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Αμπντούλ Μαχντί και, μαζί της, την πρωτοβουλία «πετρέλαιο για την ανασυγκρότηση». Ενώ τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε αναβίωση αυτής της πρωτοβουλίας από το Ιράκ σε αποσπασματική μορφή, όπου η πρόοδος ήταν αργή.
Αντίθετα, η 25ετής Συμφωνία Συνολικής Στρατηγικής Συνεργασίας που συνήφθη μεταξύ Κίνας και Ιράν τον Μάρτιο του 2021 έχει γίνει η κύρια πύλη για την επέκταση των έργων υποδομής και συνδεσιμότητας του Πεκίνου στη Δυτική Ασία.
Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Ιράν-Ιράκ Shalamcheh-Basra βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη, φέρνοντας τα δύο γειτονικά κράτη σε ισότιμη συνεργασία και ανοίγοντας προοπτικές για μεγαλύτερους σιδηροδρομικούς και ενεργειακούς διαδρόμους που εκτείνονται από το Ιράν μέσω του Ιράκ και στη Συρία, ως νότιο κλάδο του BRI.
Τον Απρίλιο του 2019, η Συρία προσκλήθηκε να παραστεί στην πρώτη επίσημη σύνοδο κορυφής του BRI στο Πεκίνο, όπου ο Πρόεδρος Άσαντ δήλωσε:
«Έχουμε προτείνει περίπου έξι έργα στην κινεζική κυβέρνηση σύμφωνα με τη μεθοδολογία Belt and Road και περιμένουμε να ακούσουμε ποιο έργο, ή έργα, θα είναι σύμφωνα με τη σκέψη τους… Νομίζω ότι όταν αναπτυχθεί αυτή η υποδομή, με τον καιρό, ο Δρόμος του Μεταξιού (Πρωτοβουλία Belt and Road) που περνά από τη Συρία γίνεται προδιαγεγραμμένος, γιατί δεν είναι ένας δρόμος που χαράζεις μόνο σε έναν χάρτη».
Ποια είναι, λοιπόν, συγκεκριμένα αυτά τα έργα;
Η Κίνα και η Συρία κρατούν τα χαρτιά τους κοντά στο στήθος τους όσον αφορά τις λεπτομέρειες προς το παρόν. Αλλά δεν είναι αδύνατο να κάνουμε κάποιες μορφωμένες εικασίες σχετικά με τη λίστα επιθυμιών του Άσαντ επανεξετάζοντας το προηγούμενο στρατηγικό όραμά του για τη Συρία.
Συγκεκριμένα, αυτή θα ήταν η Στρατηγική των Πέντε Θαλασσών που είχε υποστηρίξει ο Άσαντ από το 2004 έως το 2011, η οποία εξαφανίστηκε από το οπτικό πεδίο μόλις η Συρία έγινε στόχος καταστροφής.
Πηγή: Ινστιτούτο Schiller
Η στρατηγική Five Seas, εν συντομία
Η στρατηγική Five Seas περιλαμβάνει την κατασκευή σιδηροδρομικών, δρόμων και ενεργειακών δικτύων που συνδέουν τα υδάτινα συστήματα της Μεσογείου, του Περσικού Κόλπου, της Μαύρης Θάλασσας, της Ερυθράς Θάλασσας και της Κασπίας Θάλασσας με τη Συρία. Το έργο χρησιμεύει ως ένας λογικός κόμβος που ενώνει τα διαφορετικά έθνη του παγκόσμιου νησιού του Mackinder πίσω από ένα πρόγραμμα εναρμόνισης, ολοκλήρωσης και βιομηχανικής συνεργασίας που θα ωφεληθεί.
Σε μια συνέντευξη του 2009, ο Πρόεδρος Άσαντ περιέγραψε με πάθος αυτό το έργο:
«Μόλις ενσωματωθεί ο οικονομικός χώρος μεταξύ Συρίας, Τουρκίας, Ιράκ και Ιράν, θα συνδέουμε τη Μεσόγειο, την Κασπία, τη Μαύρη Θάλασσα και τον [Περσικό] Κόλπο. . . δεν είμαστε σημαντικοί μόνο στη Μέση Ανατολή. . . Μόλις συνδέσουμε αυτές τις τέσσερις θάλασσες, γινόμαστε η αναπόφευκτη διασταύρωση όλου του κόσμου σε επενδύσεις, μεταφορές και πολλά άλλα».
Αυτά δεν ήταν κενά λόγια. Μέχρι το 2011, ο Άσαντ είχε ηγηθεί αντιπροσωπειών και είχε υπογράψει συμφωνίες με την Τουρκία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν, το Ιράκ και τον Λίβανο για την έναρξη των έργων Five Seas. Αυτό έγινε σε μια εποχή που ο Πρόεδρος της Λιβύης Καντάφι βρισκόταν σε καλό δρόμο για την κατασκευή του Μεγάλου Ανθρωπογενούς Ποταμού (Great Man-Made River), του μεγαλύτερου υδάτινου έργου στην ιστορία μαζί με έναν συνασπισμό εθνών που περιλάμβανε το Σουδάν, την Αιθιοπία και την Αίγυπτο.
Οι πραγματικοί λόγοι για τη δολοφονία του Καντάφι, η διάλυση του Σουδάν το 2009 και οι τρέχουσες προσπάθειες για αλλαγή καθεστώτος στην Αιθιοπία υπό την αιγίδα των ΗΠΑ δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς την κατανόηση αυτού του ισχυρού στρατηγικού παραδείγματος που άλλαζε το παιχνίδι που ο ίδιος και άλλοι πρωτοστάτησαν.
Η ανάγκη για μυστικότητα
Η μυστικότητα της κινεζικής-δυτικής ασιατικής διπλωματίας στον αναδυόμενο κόσμο μετά την αλλαγή του καθεστώτος που αναδύεται τώρα πρέπει να γίνει κατανοητή ως προφανής αναγκαιότητα.
Την τελευταία δεκαετία, κάθε φορά που ένα έθνος της Δυτικής Ασίας ή της Αφρικής ανακοινώνει δημόσια ένα πρόγραμμα συμβατό με το BRI, το ίδιο έθνος σύρθηκε αμέσως σε διαφορετικούς βαθμούς ξένης δολιοφθοράς. Ούτε ο Άσαντ ούτε οι Κινέζοι έχουν καμία πρόθεση να επαναλάβουν αυτή την τάση αυτή τη κομβική στιγμή.
Αμέσως μετά τη συνάντηση των αρχηγών συριακών και τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών στη Βαγδάτη στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο Άσαντ φέρεται να είπε σε λιβανέζικη αντιπροσωπεία ότι «πολλά αραβικά και μη κράτη επικοινωνούν μαζί μας, αλλά μας ζητούν να το κρατήσουμε μυστικό».
Η φύση αυτής της μυστικής διπλωματίας έγινε σύντομα σαφής, όταν ο Αραβικός Σύνδεσμος έκανε την ανακοίνωσή του στις 23 Νοεμβρίου για την επανεισδοχή της Συρίας στο μαντρί.
Πρώην ορκισμένοι εχθροί του Μπασάρ Άσαντ, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, έχουν δείξει την προθυμία τους να αποδεχτούν την ταπείνωσή τους, να αναγνωρίσουν τη νομιμότητα του Άσαντ και να προσαρμοστούν στις νέες δυνάμεις Κίνα και Ρωσία. Σε αντίθεση με δεκαετίες αγγλοαμερικανικών υποσχέσεων που αντιμετωπίζουν τους Άραβες συμμετέχοντες σαν προσωρινά συμφέροντα μιας χρήσης, η συμμαχία Κίνας-Ρωσίας περιέχει απτά, μετρήσιμα οφέλη, όπως ασφάλεια και ανάπτυξη για όλους τους συμμετέχοντες.
Πολυπολικότητα εναντίον «διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες»
Ενώ οι ΗΠΑ σπατάλησαν την περασμένη δεκαετία επιβάλλοντας κυρώσεις και τιμωρίες σε έθνη, θεσμούς και άτομα που δεν αποδέχονταν την παγκόσμια ηγεμονία τους, η Κίνα στρατολογούσε υπομονετικά κράτη της Δυτικής Ασίας και της Αφρικής στο BRI: 17 αραβικά έθνη και 46 αφρικανικά έθνη συμμετέχουν σήμερα.
Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, δέχεται επίσης τις τιμωρίες της Ουάσιγκτον και έχει αρχίσει να βλέπει την Κίνα ως ένα πιθανό μέσο για ένα πιο ανεξάρτητο μέλλον – ένα μέλλον που συνοδεύεται από τους οικονομικούς πόρους για να μετριάσει τα τρέχοντα οικονομικά δεινά της χώρας και τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις.
Η Τουρκία, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία είχαν κάποτε παράσχει τεράστια υποστήριξη στις επιχειρήσεις του ISIS και της Αλ Κάιντα στο Ιράκ, τη Συρία και το Αφγανιστάν, κυρίως μέσω της αγοράς πετρελαίου που ελέγχεται από το ISIS και της προμήθειας εξτρεμιστών μαχητών, λαθραία χρηματοδότηση και μεταφορές όπλων. Αυτή η υποστήριξη έχει ολοένα και περισσότερο στερέψει, αφήνοντας το ISIS με πολύ λίγα για να εργαστεί έξω από αυτά που παρέχει η CIA .
Παρά το γεγονός ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν επιβεβαίωσε εκ νέου τη στρατιωτική υποστήριξη τον Οκτώβριο στις Συριακές Αμυντικές Δυνάμεις υπό την ηγεσία των Κούρδων (SDF) που κατέχουν τη βορειοανατολική Συρία, το χέρι των Κούρδων έχει επίσης υπερπαιχτεί. Πολλοί αναγνωρίζουν επιτέλους ότι οι Κούρδοι εξαπατήθηκαν να υπηρετήσουν ως αντισυμμορία απέναντι στο ISIS (κάτι που έχουμε σημειώσει ευθύς εξαρχής με τη δημιουργία των SDF στη Freepen.gr) και ότι οι υποσχέσεις για ένα κουρδικό κράτος έχουν αποδειχθεί τόσο απατηλές όσο το όνειρο της ανατροπής του Άσαντ.
Ο Ερντογάν μπορεί να προσπάθησε να περπατήσει και στους δύο κόσμους για αρκετό καιρό, αλλά γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι η μόνη ευκαιρία της Τουρκίας για επιβίωση ανήκει στη ρωσική στρατιωτική συνεργασία και στο BRI της Κίνας (που διασχίζει την Τουρκία με τη μορφή του Μεσαίου Διαδρόμου), που απαιτούν υπεράσπιση της κυριαρχίας της Συρίας.
Καθώς αυτή η νέα πραγματικότητα ξημερώνει στη Δυτική Ασία, και καθώς η παλιά μονοπολική τάξη συνεχίζει να στρέφεται προς μια συστημική κατάρρευση ιστορικών διαστάσεων, υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε πως η περιοχή, ή ένα σημαντικό κομμάτι της, είναι ήδη κλειδωμένη και υπολογίζει την ανάπτυξη και την έκρηξη της συνδεσιμότητας που πλησιάζει.