Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο
Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην
Ευρωβουλευτής
Για τον λόγο αυτόν άλλωστε ζήτησε από τον Μπάιντεν συγκεκριμένες νομικές δεσμεύσεις και εγγυήσεις ασφάλειας θέτοντας ταυτόχρονα τις ρωσικές κόκκινες γραμμές (www.bbc.com 20/12/2021).
Είναι λοιπόν προφανές ότι διανύουμε μια κρίσιμη φάση στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση καθώς η Μόσχα θεωρεί πλέον ότι απειλείται η ασφάλειά της. Άλλωστε μετά την εκλογή Μπάιντεν οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας είναι ιδιαίτερα τεταμένες.
Όπως έχουμε επισημάνει και από τη στήλη αυτή (Political 23/1/2021 σελ. 11) η ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν σηματοδότησε το πέρασμα των ΗΠΑ σε μια νέα εποχή κατά την οποία η πληγωμένη αμερικανική υπερδύναμη επιχειρεί την δυναμική της επαναφορά στη διεθνή σκηνή. Έτσι στο πεδίο των εξωτερικών σχέσεων ο Μπάιντεν με το σλόγκαν του «America is back» (Toronto Star 21/1/2021) ακολουθεί την κλασσική αντίληψη του Δημοκρατικού Κόμματος που στηρίζει την επανάκαμψη των ΗΠΑ στο ρόλο του διεθνούς χωροφύλακα υπό το πρόσχημα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά την υφήλιο, γεγονός βέβαια που πέραν των άλλων εξυπηρετεί και τα συμφέροντα του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος των ΗΠΑ για αύξηση των πωλήσεων όπλων.
Η αντιρωσική στόχευση των ΗΠΑ έγινε έκδηλη πέραν των άλλων και στις συναντήσεις του Τζο Μπάιντεν στην Ευρώπη τον Ιούνιο του 2021 αρχής γενομένης στις 11 Ιουνίου με την Σύνοδο Κορυφής των G7 στην Κορνουάλη της Αγγλίας και εν συνεχεία με τη Σύνοδο των ηγετών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες στις 14 Ιουνίου και τη συνάντηση κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ στις 15 Ιουνίου επίσης στις Βρυξέλλες.
Το κύριο συμπέρασμα από τη συνάντηση των 30 ηγετών των χωρών του ΝΑΤΟ ήταν ότι μαζί με το «America is back» του Τζο Μπάιντεν είχαμε και το «cold war is back». Το ΝΑΤΟ υπό την σκληρή αμερικανική καθοδήγηση ξεκίνησε να εντείνει την ψυχροπολεμική του πολιτική με έντονη αντιρωσική και αντικινεζική ρητορία.
Με στρατιωτικές δαπάνες λίγο πάνω από το 1 τρις δολάρια ετησίως το ΝΑΤΟ τους τελευταίους μήνες εντείνει τη διοργάνωση σημαντικών στρατιωτικών ασκήσεων κατά μήκος των ρωσικών συνόρων τόσο στις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ όπως στη Λιθουανία (www.lrt.lt 12/10/2021) όσο και στην Ουκρανία (www.reuters.com 20/9/2021) αλλά και στην Μαύρη Θάλασσα (www.amna.gr 15/11/2021).
Ενόψει λοιπόν της έντασης η οποία χτυπάει πλέον κόκκινο και καθώς η ευρωπαϊκή ήπειρος μπαίνει ξανά στη φάση ενός νέου ψυχρού πολέμου είναι προφανές ότι απαιτείται άμεση αποκλιμάκωση της στρατικοποίησης και ενίσχυση του διαλόγου για τη διαμόρφωση συνθηκών διεθνούς πολιτικής ύφεσης και ειρήνης.
Η πρόσφατη πρωτοβουλία της ρωσικής πλευράς η οποία στις 17 Δεκεμβρίου 2021 δημοσιοποίησε τόσο το σχέδιο Συνθήκης ΗΠΑ-Ρωσίας για τις εγγυήσεις ασφάλειας όσο και το σχέδιο Συμφωνίας Ρωσίας-χωρών του ΝΑΤΟ για τη διασφάλιση της ασφάλειας της Ρωσίας και των χωρών του ΝΑΤΟ παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς έχει ως στόχο την εμπέδωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, την ενίσχυση του διαλόγου και την αποκλιμάκωση της έντασης.
Μάλιστα σε μια φάση που η πανδημία λάβωσε την οικονομία όλων των χωρών είναι προς όφελος της ΕΕ, των ΗΠΑ και της Ρωσίας η διάθεση κονδυλίων για την ενίσχυση της οικονομίας και τον περιορισμό της ανεργίας παρά για την δρομολόγηση μιας αλόγιστης κούρσας εξοπλισμών ΗΠΑ, Ρωσίας αλλά και των άλλων χωρών του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον η Δύση θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τις ευαισθησίες της ρωσικής πλευράς σε σχέση με τα ζητήματα ασφάλειας καθώς είναι προφανές ότι η Ρωσία, όπως και κάθε άλλη χώρα στην υφήλιο, δεν μπορεί να ανεχθεί την στρατιωτική της περικύκλωση. Πολύ δε περισσότερο την εγκατάσταση οπλικών συστημάτων και πυραύλων των χωρών του ΝΑΤΟ σε απόσταση αναπνοής από την ίδια τη Μόσχα και τις άλλες μεγάλες ρωσικές πόλεις.
Προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι από την πρώτη στιγμή οι ρωσικές προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι εξαιρετικά σαφείς και μάλιστα είναι διατυπωμένες σε κείμενο διεθνούς Συνθήκης οκτώ άρθρων και διεθνούς Συμφωνίας εννέα άρθρων αντίστοιχα προκειμένου να μην υπάρχει καμία αμφιβολία ως προς το ακριβές τους περιεχόμενο.
Έτσι σε αντίθεση με την διπλωματία κυρίως της ΕΕ η οποία δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στην «εποικοδομητική ασάφεια», η Μόσχα με σαφή νομικό τρόπο θέτει τις δικές της κόκκινες γραμμές σε σχέση με την μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ με ιδιαίτερη έμφαση στην περίπτωση της Ουκρανίας (www.ft.com 17/12/2021).
Επιπλέον η προτεινόμενη από ρωσικής πλευράς διεθνής Συνθήκη Ρωσίας-ΗΠΑ αφορά τις πτήσεις βομβαρδιστικών εξοπλισμένων με συμβατικά ή πυρηνικά όπλα, τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς, τα πυρηνικά, την μη εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ που δεν είναι ήδη μέλη του ΝΑΤΟ κλπ.
Το μπαλάκι πλέον είναι στο τερέν της Δύσης καθώς οι ΗΠΑ και οι υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ θα πρέπει να θέσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τις δικές τους προτάσεις.
Γιατί το να υπάρχει απλά και μόνο ένας δίαυλος επαφής μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας είναι μεν μια σημαντική εξέλιξη πλην όμως δεν αρκεί.
Σε κάθε περίπτωση η κοινή γνώμη της Ευρώπης παρακολουθεί με εξαιρετικό ενδιαφέρον τις αμερικανορωσικές διαπραγματεύσεις καθώς οι λαοί της Ευρώπης δεν θέλουν σε καμιά περίπτωση να ξαναδούν να παίζεται το κακοστημένο παιχνίδι του ψυχρού πολέμου.