 |
| REUΤΕRS/Francοis Lenοir |
Η Άγκυρα έχει βυθιστεί στα γόνατα στη μακροχρόνια αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με την επέκταση του ΝΑΤΟ, υποδηλώνοντας πως η Μόσχα είναι πολύ «μονόπλευρη» στην έκκλησή της για μια συμφωνία ασφαλείας με το δυτικό στρατιωτικό μπλοκ. Η Τουρκία, ωστόσο, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, παρέλειψε να αναφέρει τα κατοχυρωμένα συμφέροντά της στην Ουκρανία μέσω στρατιωτικών συμβάσεων που τροφοδοτούν εντάσεις στα σύνορα της Ρωσίας.
Robert Bridge - strategic-culture.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Μετά τη δημόσια δημοσίευση από τη Μόσχα τον περασμένο μήνα ενός σχεδίου συμφωνίας ασφαλείας Ρωσίας-ΗΠΑ, το οποίο ορίζει ότι οι ΗΠΑ θα «λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν την περαιτέρω επέκταση του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) προς τα ανατολικά και θα αρνηθούν την ένταξη στη Συμμαχία των δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ». Η Τουρκία σχολίασε πως το έγγραφο ενδέχεται να μην είναι αποδεκτό και από τα δύο μέρη.
«Για να γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε πρόταση, θα πρέπει να είναι αποδεκτή και από τις δύο πλευρές. Η Ρωσία έκανε κάποιες προτάσεις. Ίσως όμως το ΝΑΤΟ να αναζητά το ίδιο είδος εγγυήσεων από τη Ρωσία. Αυτό δεν είναι μονόπλευρο ζήτημα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Η παρατήρηση της Άγκυρας παρέχει μια τραγικά μυωπική και επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας. Η πραγματικά «μονόπλευρη» φύση της αντιπαράθεσης περιλαμβάνει το στρατιωτικό μπλοκ των 30 μελών να καταπατά σταθερά τα σύνορα της Ρωσίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά τις διαβεβαιώσεις της Δύσης το 1990 πως το ΝΑΤΟ δε θα προχωρούσε ούτε «μία ίντσα προς τα ανατολικά», σήμερα το μπλοκ εφάπτεται στα ρωσικά σύνορα στις βαλτικές χώρες της Εσθονίας και της Λετονίας, ενώ η ασταθής Ουκρανία ζητά τακτικά ένταξη. Εδώ σημειώνεται η κόκκινη γραμμή που δε θα ξεπεραστεί χωρίς κάποια απάντηση από τη Ρωσία.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θα λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν την περαιτέρω επέκταση του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) προς την Ανατολή και θα αρνηθούν την ένταξη των δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ στη Συμμαχία», αναφέρει το σχέδιο συμφωνίας χωρίς αβεβαιότητα.
Επιπλέον, σε ένα σαφές νεύμα προς την Ουκρανία, το ρωσικό προσχέδιο ορίζει τη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών να μην κατασκευάσουν στρατιωτικές βάσεις σε πρώην σοβιετικά κράτη που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, να μη χρησιμοποιούν την υποδομή τους για την εκτέλεση στρατιωτικής δραστηριότητας· και όχι να αναπτύξουν διμερή στρατιωτική συνεργασία μαζί τους.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η επέκταση του ΝΑΤΟ δε συνέβη μέσα σε ένα κενό, αλλά μάλλον σε συνάρτηση με ορισμένες απερίσκεπτες κινήσεις από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδιαίτερα την αποχώρησή τους από τη Συνθήκη κατά των βαλλιστικών πυραύλων που υπεγράφη το 1972. Το έγγραφο επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στα συστήματα αντιβαλλιστικών πυραύλων (ABM) που χρησιμοποιούνται για την άμυνα περιοχών από πυρηνικά όπλα που πραγματοποιούνται από πυραύλους. Μετά την αποχώρηση του George W. Bush από την ABM το 2001, φαινομενικά από κάποια «απατεωνίστικη απειλή» κατά της Ευρώπης, η Ρωσία αναγκάστηκε να ερευνήσει και να αναπτύξει υπερηχητικά όπλα αδιαπέραστα από οποιοδήποτε σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας.
Αν και η Ρωσία έχει επιτύχει τώρα αυτό που ακόμη και οι δυτικοί παρατηρητές αποκαλούν «ανωτερότητα» όταν πρόκειται για τέτοια όπλα, το να επιτραπεί στο ΝΑΤΟ να ανοίξει franchises στα ρωσικά σύνορα θα αποτελούσε τεράστια πρόκληση για κάθε αμυντική τεχνολογία ανεξάρτητα από την πολυπλοκότητά της. Στην πραγματικότητα, ο μόνος τρόπος να νικηθεί μια απειλή σε τέτοια εγγύτητα θα ήταν προληπτικά, είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε με άλλο τρόπο. Όπως οι στρατιωτικοί ηγέτες λατρεύουν να λένε, «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».
Δυστυχώς, όμως, εκεί που οι δυτικές πρωτεύουσες βλέπουν καπνό και καθρέφτες να έρχονται από τη Μόσχα, η Ρωσία βλέπει παραλληλισμούς μεταξύ του αδιεξόδου Ρωσίας-ΝΑΤΟ και της Κρίσης των Πυραυλών της Κούβας του 1962.
«Ξέρεις, θα μπορούσε πολύ πιθανόν να φτάσει σε αυτό το σημείο» είπε ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ryabkov όταν ρωτήθηκε αν τα πράγματα θα μπορούσαν να πάρουν μια τροπή όπως η κουβανική κρίση. «Αν οι σύντροφοι από την άλλη πλευρά δεν καταλάβουν μας και συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν, μπορεί να ξυπνήσουμε κάποια στιγμή για να δούμε κάτι παρόμοιο, αν αυτό υποδηλώνουν οι περαιτέρω εξελίξεις».
«Αυτό θα ήταν μια ολοκληρωτική αποτυχία της διπλωματίας, μια αποτυχία της εξωτερικής πολιτικής», συνέχισε. «Αλλά υπάρχει ακόμη χρόνος για να προσπαθήσουμε να καταλήξουμε σε μια συμφωνία βασισμένη στη λογική».
Επιστροφή στην Τουρκία. Δεν είναι μυστικό ότι η Άγκυρα, η οποία έχει αντισταθμίσει εδώ και καιρό τα στρατιωτικά της στοιχήματα μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, βοηθά στο να υποδαυλίσει τις εντάσεις στο Ντονμπάς πουλώντας συστήματα μάχης drones στο Κίεβο. Αυτή είναι μια βαριά υποσημείωση στη διάλεξη της Άγκυρας για τη Μόσχα, η οποία έμεινε εύκολα έξω από το λογαριασμό των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης.
Η δικαιολογία της Άγκυρας πως αυτή η αεροπορική τεχνολογία «δεν είναι πλέον τουρκικό προϊόν, αλλά ανήκει στη χώρα που την αγοράζει», μοιάζει λίγο με χώρα εξαγωγής ναρκωτικών που ισχυρίζεται ότι δεν είναι υπεύθυνη για τυχόν αρνητικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει το επικίνδυνο λαθρεμπόριο στο εξωτερικό, ακόμη και αν και έχει όλα τα μέσα στη διάθεσή της για να σταματήσει τις εξαγωγές.
Αν και κάθε χώρα έχει την ελευθερία να πουλά στρατιωτικά όπλα στο εξωτερικό, το να εξοπλίζει εν γνώσει της μια χώρα εν μέσω εσωτερικής διαμάχης –και στο ακριβές σημείο σύνδεσης όπου συγκρούονται τα γεωπολιτικά συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας– είναι μια μνημειώδης απερίσκεπτη κίνηση, φορτωμένη με κάθε είδους καταστροφικές δυνατότητες. Οποιεσδήποτε τεχνολογικές παραδόσεις που δίνουν σε μια πλευρά του ουκρανικού εμφυλίου μια αντιληπτή αίσθηση στρατιωτικού πλεονεκτήματος κινδυνεύει, τουλάχιστον, να σπάσει το Πρωτόκολλο του Μινσκ του 2015 που παρείχε μια αδύναμη κατάπαυση του πυρός στην περιοχή.
Με τέτοια σοβαρά ζητήματα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος ομόλογός του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεσμεύτηκαν στις 2 Ιανουαρίου να βελτιώσουν τους δεσμούς τους κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας.
Αφού αντάλλαξαν ευχές για τις γιορτές, οι ηγέτες συνόψισαν τα κύρια αποτελέσματα της διμερούς συνεργασίας και επιβεβαίωσαν την πρόθεσή τους να προωθήσουν περαιτέρω την αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, όπως επιβεβαίωσαν οι δύο πλευρές.
Επίσης, θίχτηκαν διεθνή θέματα, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για την ανάπτυξη νομικών συμφωνιών που «θα εγγυώνται την ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και τις εξελίξεις στην Υπερκαυκασία και ζητήματα που σχετίζονται με τη διαδικασία διευθέτησης της κρίσης σε Συρία και Λιβύη», σύμφωνα με δήλωση του Κρεμλίνου.
Η Άγκυρα και η Μόσχα υπήρξαν αξιόπιστοι εταίροι στο παρελθόν –κυρίως στον αμοιβαίο αγώνα τους εναντίον του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία– και αυτό το πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαίας εταιρικής σχέσης φαίνεται τώρα να είναι, με τις σχέσεις ΝΑΤΟ και Ρωσίας στην πρώτη γραμμή, πιο σημαντικό από ποτέ.
Μετά τη δημόσια δημοσίευση από τη Μόσχα τον περασμένο μήνα ενός σχεδίου συμφωνίας ασφαλείας Ρωσίας-ΗΠΑ, το οποίο ορίζει ότι οι ΗΠΑ θα «λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν την περαιτέρω επέκταση του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) προς τα ανατολικά και θα αρνηθούν την ένταξη στη Συμμαχία των δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ». Η Τουρκία σχολίασε πως το έγγραφο ενδέχεται να μην είναι αποδεκτό και από τα δύο μέρη.
«Για να γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε πρόταση, θα πρέπει να είναι αποδεκτή και από τις δύο πλευρές. Η Ρωσία έκανε κάποιες προτάσεις. Ίσως όμως το ΝΑΤΟ να αναζητά το ίδιο είδος εγγυήσεων από τη Ρωσία. Αυτό δεν είναι μονόπλευρο ζήτημα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Η παρατήρηση της Άγκυρας παρέχει μια τραγικά μυωπική και επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας. Η πραγματικά «μονόπλευρη» φύση της αντιπαράθεσης περιλαμβάνει το στρατιωτικό μπλοκ των 30 μελών να καταπατά σταθερά τα σύνορα της Ρωσίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά τις διαβεβαιώσεις της Δύσης το 1990 πως το ΝΑΤΟ δε θα προχωρούσε ούτε «μία ίντσα προς τα ανατολικά», σήμερα το μπλοκ εφάπτεται στα ρωσικά σύνορα στις βαλτικές χώρες της Εσθονίας και της Λετονίας, ενώ η ασταθής Ουκρανία ζητά τακτικά ένταξη. Εδώ σημειώνεται η κόκκινη γραμμή που δε θα ξεπεραστεί χωρίς κάποια απάντηση από τη Ρωσία.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θα λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν την περαιτέρω επέκταση του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) προς την Ανατολή και θα αρνηθούν την ένταξη των δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ στη Συμμαχία», αναφέρει το σχέδιο συμφωνίας χωρίς αβεβαιότητα.
Επιπλέον, σε ένα σαφές νεύμα προς την Ουκρανία, το ρωσικό προσχέδιο ορίζει τη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών να μην κατασκευάσουν στρατιωτικές βάσεις σε πρώην σοβιετικά κράτη που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, να μη χρησιμοποιούν την υποδομή τους για την εκτέλεση στρατιωτικής δραστηριότητας· και όχι να αναπτύξουν διμερή στρατιωτική συνεργασία μαζί τους.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η επέκταση του ΝΑΤΟ δε συνέβη μέσα σε ένα κενό, αλλά μάλλον σε συνάρτηση με ορισμένες απερίσκεπτες κινήσεις από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδιαίτερα την αποχώρησή τους από τη Συνθήκη κατά των βαλλιστικών πυραύλων που υπεγράφη το 1972. Το έγγραφο επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στα συστήματα αντιβαλλιστικών πυραύλων (ABM) που χρησιμοποιούνται για την άμυνα περιοχών από πυρηνικά όπλα που πραγματοποιούνται από πυραύλους. Μετά την αποχώρηση του George W. Bush από την ABM το 2001, φαινομενικά από κάποια «απατεωνίστικη απειλή» κατά της Ευρώπης, η Ρωσία αναγκάστηκε να ερευνήσει και να αναπτύξει υπερηχητικά όπλα αδιαπέραστα από οποιοδήποτε σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας.
Αν και η Ρωσία έχει επιτύχει τώρα αυτό που ακόμη και οι δυτικοί παρατηρητές αποκαλούν «ανωτερότητα» όταν πρόκειται για τέτοια όπλα, το να επιτραπεί στο ΝΑΤΟ να ανοίξει franchises στα ρωσικά σύνορα θα αποτελούσε τεράστια πρόκληση για κάθε αμυντική τεχνολογία ανεξάρτητα από την πολυπλοκότητά της. Στην πραγματικότητα, ο μόνος τρόπος να νικηθεί μια απειλή σε τέτοια εγγύτητα θα ήταν προληπτικά, είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε με άλλο τρόπο. Όπως οι στρατιωτικοί ηγέτες λατρεύουν να λένε, «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».
Δυστυχώς, όμως, εκεί που οι δυτικές πρωτεύουσες βλέπουν καπνό και καθρέφτες να έρχονται από τη Μόσχα, η Ρωσία βλέπει παραλληλισμούς μεταξύ του αδιεξόδου Ρωσίας-ΝΑΤΟ και της Κρίσης των Πυραυλών της Κούβας του 1962.
«Ξέρεις, θα μπορούσε πολύ πιθανόν να φτάσει σε αυτό το σημείο» είπε ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ryabkov όταν ρωτήθηκε αν τα πράγματα θα μπορούσαν να πάρουν μια τροπή όπως η κουβανική κρίση. «Αν οι σύντροφοι από την άλλη πλευρά δεν καταλάβουν μας και συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν, μπορεί να ξυπνήσουμε κάποια στιγμή για να δούμε κάτι παρόμοιο, αν αυτό υποδηλώνουν οι περαιτέρω εξελίξεις».
«Αυτό θα ήταν μια ολοκληρωτική αποτυχία της διπλωματίας, μια αποτυχία της εξωτερικής πολιτικής», συνέχισε. «Αλλά υπάρχει ακόμη χρόνος για να προσπαθήσουμε να καταλήξουμε σε μια συμφωνία βασισμένη στη λογική».
Επιστροφή στην Τουρκία. Δεν είναι μυστικό ότι η Άγκυρα, η οποία έχει αντισταθμίσει εδώ και καιρό τα στρατιωτικά της στοιχήματα μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, βοηθά στο να υποδαυλίσει τις εντάσεις στο Ντονμπάς πουλώντας συστήματα μάχης drones στο Κίεβο. Αυτή είναι μια βαριά υποσημείωση στη διάλεξη της Άγκυρας για τη Μόσχα, η οποία έμεινε εύκολα έξω από το λογαριασμό των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης.
Η δικαιολογία της Άγκυρας πως αυτή η αεροπορική τεχνολογία «δεν είναι πλέον τουρκικό προϊόν, αλλά ανήκει στη χώρα που την αγοράζει», μοιάζει λίγο με χώρα εξαγωγής ναρκωτικών που ισχυρίζεται ότι δεν είναι υπεύθυνη για τυχόν αρνητικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει το επικίνδυνο λαθρεμπόριο στο εξωτερικό, ακόμη και αν και έχει όλα τα μέσα στη διάθεσή της για να σταματήσει τις εξαγωγές.
Αν και κάθε χώρα έχει την ελευθερία να πουλά στρατιωτικά όπλα στο εξωτερικό, το να εξοπλίζει εν γνώσει της μια χώρα εν μέσω εσωτερικής διαμάχης –και στο ακριβές σημείο σύνδεσης όπου συγκρούονται τα γεωπολιτικά συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας– είναι μια μνημειώδης απερίσκεπτη κίνηση, φορτωμένη με κάθε είδους καταστροφικές δυνατότητες. Οποιεσδήποτε τεχνολογικές παραδόσεις που δίνουν σε μια πλευρά του ουκρανικού εμφυλίου μια αντιληπτή αίσθηση στρατιωτικού πλεονεκτήματος κινδυνεύει, τουλάχιστον, να σπάσει το Πρωτόκολλο του Μινσκ του 2015 που παρείχε μια αδύναμη κατάπαυση του πυρός στην περιοχή.
Με τέτοια σοβαρά ζητήματα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος ομόλογός του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεσμεύτηκαν στις 2 Ιανουαρίου να βελτιώσουν τους δεσμούς τους κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας.
Αφού αντάλλαξαν ευχές για τις γιορτές, οι ηγέτες συνόψισαν τα κύρια αποτελέσματα της διμερούς συνεργασίας και επιβεβαίωσαν την πρόθεσή τους να προωθήσουν περαιτέρω την αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, όπως επιβεβαίωσαν οι δύο πλευρές.
Επίσης, θίχτηκαν διεθνή θέματα, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για την ανάπτυξη νομικών συμφωνιών που «θα εγγυώνται την ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και τις εξελίξεις στην Υπερκαυκασία και ζητήματα που σχετίζονται με τη διαδικασία διευθέτησης της κρίσης σε Συρία και Λιβύη», σύμφωνα με δήλωση του Κρεμλίνου.
Η Άγκυρα και η Μόσχα υπήρξαν αξιόπιστοι εταίροι στο παρελθόν –κυρίως στον αμοιβαίο αγώνα τους εναντίον του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία– και αυτό το πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαίας εταιρικής σχέσης φαίνεται τώρα να είναι, με τις σχέσεις ΝΑΤΟ και Ρωσίας στην πρώτη γραμμή, πιο σημαντικό από ποτέ.