Του Andrew Korybko - oneworld.press / Παρουσίαση Freepen.gr
Η Ιαπωνία διεκδικεί πολλά από τα νότια νησιά Κουρίλ σε αυτό που περιγράφει ως τη λεγόμενη «διαμάχη των νήσων Κουρίλ», ένα ζήτημα που η Ρωσία δεν αναγνωρίζει επίσημα, καθώς θεωρεί ότι αυτοί οι ισχυρισμοί έρχονται σε αντίθεση με την έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η διαφωνία τους σχετικά με το καθεστώς αυτών των νησιών παραμένει το πιο σοβαρό εμπόδιο για μια ρεαλιστική προσέγγιση μεταξύ αυτών των δύο γειτονικών εθνών. Έχει χρησιμοποιηθεί αριστοτεχνικά από τις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες για να διχάσουν και να κατευθύνουν τη Ρωσία και την Ιαπωνία προς το μεγάλο στρατηγικό όφελος της Αμερικής. Τούτου λεχθέντος, πολλοί Ιάπωνες το θεωρούν ειλικρινά αυτό ως ένα πολύ συγκινητικό ζήτημα για αυτούς στις μέρες μας.
Ο συγγραφέας πρότεινε το Σεπτέμβριο του 2016 οι δύο αυτές χώρες να εξετάσουν αυτό που ονόμασε τον συμβιβασμό «NISEC», ο οποίος αναφέρεται στη δημιουργία μιας «Κοινωνιοοικονομικής Συγκυριαρχίας των Βορείων Νήσων» μεταξύ της Σαχαλίνης, των Νήσων Κουρίλ και του Χοκάιντο. Αυτή η προτεινόμενη δομή θα ισοδυναμούσε ουσιαστικά με μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών, η οποία μπορεί να επιτρέψει στους άλλους να χρησιμοποιήσουν τα νησιά των ομολόγων τους ως πλατφόρμα για εύκολη είσοδο στις αγορές τους. Η πρόθεση είναι να πρωτοστατήσει σε μια νέα περιφερειακή οικονομική κοινότητα που θα φέρει ανάπτυξη στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Ρωσίας.
Παραμένει ασαφές πόσο πολιτικά βιώσιμος θα ήταν αυτός ο συμβιβασμός για την ιαπωνική ηγεσία και το κοινό του οποίου τις αντιλήψεις το Τόκιο θα έπρεπε να διαχειριστεί σωστά σε αυτό το σενάριο, αλλά αυτή η πρόταση θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμεύσει ως αφετηρία για δημιουργική επανέναρξη σχετικών διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, πέρα από αυτό το εμπόδιο, η σημασία του οποίου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμηθεί, υπάρχει ένα πρακτικό επιχείρημα που πρέπει να προβληθεί για το γιατί η Ιαπωνία θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά τη συνολική βελτίωση των σχέσεών της με τη Ρωσία, ανεξάρτητα από το εάν η λεγόμενη «Διαφωνία για τα νησιά Κουρίλ» επιλύθηκε.
Με απλά λόγια, η Ιαπωνία έχει ένα διαρκές γεωστρατηγικό συμφέρον να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δε θα γίνει δυσανάλογα εξαρτημένη από την Κίνα, όπως προέβλεψαν ορισμένοι παρατηρητές, εάν η τρέχουσα τροχιά της να βασίζεται υπερβολικά στη Λαϊκή Δημοκρατία ως το κεντρικό στοιχείο του λεγόμενου «Pivot» της προς την Ασία» παραμένει σε ενεργή πορεία. Η Ρωσία προσπαθεί προληπτικά να αποτρέψει αυτό το σενάριο εμπλέκοντας ενεργά την Ινδία με σκοπό τη συγκρότηση από κοινού ενός νέου Κινήματος των Αδεσμεύτων («Neo-NAM») με στόχο τη δημιουργία ενός τρίτου πόλου επιρροής στην ολοένα και πιο διπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Αυτή είναι μια συμφέρουσα γεωστρατηγική ανάπτυξη από την ιαπωνική προοπτική. Αυτό το νησιωτικό έθνος είναι ένας σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ, γεγονός που εξηγεί γιατί προσχώρησε στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Quad και επίσης πρόσφατα σύναψε ένα στρατιωτικό σύμφωνο επιμελητείας με την Αυστραλία, το δεύτερο στην ιστορία της μετά από αυτό πριν από δεκαετίες με τον Αμερικανό προστάτη της. Είναι προς το συμφέρον της Ιαπωνίας να υποστηρίξει την πολιτική πολλαπλών δεσμεύσεων της Ρωσίας με στόχο τη διαφοροποίηση των ασιατών εταίρων της, αν και δε θα πρέπει να έχει μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τις προθέσεις της Μόσχας. Για να είμαστε απολύτως σαφείς, το Κρεμλίνο δε θα επιδιώξει ποτέ να «περιορίσει» την Κίνα, παρά μόνο «να διαχειριστεί υπεύθυνα» την άνοδό της.
Για τον σκοπό αυτό, η Ρωσία προσπαθεί να προσελκύσει περισσότερες διεθνείς επενδύσεις στη γεωστρατηγικά τοποθετημένη, πλούσια σε πόρους, αλλά ελάχιστα κατοικημένη περιοχή της Άπω Ανατολής. Αυτή η πολιτική έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να επιτύχει σημαντικά μερίσματα, παρά τη συμβολική επέκταση της πίστωσης 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από την Ινδία κατά τη διάρκεια της παρουσίας του πρωθυπουργού Μόντι στο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ του 2019 στο Βλαδιβοστόκ ως επίτιμος καλεσμένος του Προέδρου Πούτιν εκείνη την εποχή. Η Ρωσία χρειάζεται επειγόντως να δώσει νέα πνοή σε αυτή την σε μεγάλο βαθμό ετοιμοθάνατη πολιτική για να καταφέρει να γίνει ένας σχετικός ασιατικός παράγοντας όπως φιλοδοξεί να γίνει.
Εδώ είναι όπου η Ιαπωνία μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο εάν η ηγεσία της αποφασίσει να επενδύσει σε αμοιβαία επωφελή έργα εκεί, όπως τα ενεργειακά που ο νέος πρωθυπουργός Kishida δήλωσε τη Δευτέρα πως η χώρα του ενδιαφέρεται να εξερευνήσει. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμη και αν δεν υπάρχει συνθήκη ειρήνης και επίλυση της λεγόμενης «διαμάχης των νήσων Κουρίλ», αν και τα γεωστρατηγικά κίνητρα που σχετίζονται με τη μείωση της λανθάνουσας δυσανάλογης εξάρτησης της Ρωσίας από την Κίνα πρέπει να κοινοποιηθούν ξεκάθαρα στο ιαπωνικό κοινό, ώστε να κατανοήσει τους λόγους πίσω από αυτό, παρά τη μη επίλυση αυτών των δύο προαναφερθέντων ζητημάτων.
Ο ειδικός και προνομιούχος Ινδός στρατηγικός εταίρος της Ρωσίας θα μπορούσε να βοηθήσει να ωθήσει την Ιαπωνία προς αυτή την κατεύθυνση, εάν η ηγεσία της εξακολουθεί να βρίσκεται προ εμποδίου σχετικά με αυτό λόγω της ολοένα και πιο στενής σχέσης αυτών των δύο ασιατικών εθνών. Καμία χώρα εκτός του πρώην σοβιετικού χώρου δεν κατανοεί τη Ρωσία καλύτερα από την Ινδία, η οποία απολαμβάνει σταθερά στενότερες σχέσεις με τη Μόσχα από οποιαδήποτε άλλη εδώ και μισό αιώνα. Η Ινδία οραματίζεται εαυτήν ως ο εταίρος με τον οποίο η Ρωσία ελπίζει να συγκεντρώσει από κοινού το Neo-NAM, ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει τα μεγάλα στρατηγικά κίνητρα πίσω από όλα αυτά στους Ιάπωνες ομολόγους της.
Δεν είναι εγγυημένο ότι θα πετύχει, αλλά μπορεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία που έχει η Ρωσία για την αναβίωση της αποτυχημένης πολιτικής της να προσελκύσει σημαντικές μη κινεζικές ξένες επενδύσεις στην περιοχή της Άπω Ανατολής. Η Ινδία έχει δείξει περισσότερο ενδιαφέρον εκεί από οποιονδήποτε άλλο μέχρι στιγμής και θα μπορούσε ακόμη και να βοηθήσει την Ιαπωνία να ανακαλύψει ενδιαφέρουσες ευκαιρίες για τις εταιρείες της, μεταξύ άλλων μέσω πιθανών κοινών έργων, είτε επικεντρώνονται στην ενεργειακή σφαίρα είτε οτιδήποτε άλλο. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα η Ιαπωνία να παίξει τελικά έναν ρόλο στο θαλάσσιο διάδρομο Vladivostok-Chennai (VCMC) που παρουσίασαν από κοινού η Ρωσία και η Ινδία το 2019.
Αυτό το διαπεριφερειακό έργο θαλάσσιας συνδεσιμότητας δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί με τίποτα άλλο εκτός από τις αποστολές ενέργειας, λόγω των οικονομικών συνεπειών των ασυντόνιστων προσπαθειών της διεθνούς κοινότητας για τον περιορισμό του COVID-19, αλλά και οι δύο Μεγάλες Δυνάμεις φαίνεται ότι σκοπεύουν να δώσουν προτεραιότητα στην ανάπτυξή του στο προσεχές μέλλον. Θα ήταν αμοιβαία επωφελές εάν η Ιαπωνία, η Δημοκρατία της Κορέας και η ASEAN (με τον στρατηγικό βιετναμέζο εταίρο της Ρωσίας ως κεντρικό στοιχείο) συμμετάσχουν στο VCMC, λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο διέλευσης της διαδρομής από τις χώρες τους.
Η ρωσική Άπω Ανατολή δε διαθέτει το εργατικό δυναμικό που απαιτείται για να μετατρέψει αυτήν την περιοχή σε παραγωγική δύναμη, αλλά το υπερκαλύπτει με τον πλούτο των πόρων της που θα μπορούσαν να επιθυμούν μια πληθώρα επενδυτών από την Ανατολική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Επιπλέον, το Βλαδιβοστόκ χρησιμεύει ως τερματικός σταθμός του Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου (TSR) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από επιχειρηματίες της περιοχής για να εξάγουν τα προϊόντα τους (είτε παράγονται στις χώρες τους είτε παράγονται ή ακόμα και μερικώς συναρμολογούνται στη ρωσική Άπω Ανατολή) στην πολύ πιο πυκνοκατοικημένη ευρωπαϊκή μερίδα της Ρωσίας και ακόμη και μέχρι την τεράστια αγορά της ΕΕ.
Επιπλέον, ενώ η αμοιβαία οικονομική, χρηματοοικονομική και επενδυτική συνεργασία είναι καθαρά απολιτική και δεν συμβαίνει εις βάρος οποιουδήποτε τρίτου μέρους όπως η Κίνα, αυτοί οι ξένοι επενδυτές όπως η Ινδία και ειδικά η Ιαπωνία μπορεί να χαίρονται να έχουν τις εταιρείες τους που δραστηριοποιούνται ακριβώς κατά μήκος των βόρειων συνόρων της Λαϊκής Δημοκρατίας. Αυτό δεν αποτελεί απολύτως καμία απολύτως απειλή για την Κίνα, αλλά η οπτική θα μπορούσε να περιστρέφεται από τα μέσα ενημέρωσης τους με τρόπους που τονίζουν την εθνική τους εμπιστοσύνη και το κύρος τους για εγχώριους πολιτικούς λόγους.
Είναι προς τα μακροπρόθεσμα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας καθώς και της Ιαπωνίας και του κοινού Ινδού εταίρου τους να διαφοροποιήσουν τους οικονομικούς φορείς στην περιοχή της Άπω Ανατολής, κάτι που πιθανότατα θα επιδιώξει να μεταφέρει ο Λαβρόφ κατά το προγραμματισμένο ανοιξιάτικο ταξίδι του σε αυτό το νησιωτικό έθνος. Το Νέο Δελχί μπορεί να βοηθήσει να ωθήσει το Τόκιο προς την κατεύθυνση της κατανόησης αυτού, εάν η ηγεσία του εξακολουθεί να βρίσκεται πίσω από το φράχτη για σημαντικές επενδύσεις σε αυτό το κοντινό τμήμα της υπερηπείρου χωρίς πρώτα να υπογράψει μια συνθήκη ειρήνης με τη Μόσχα και να επιλύσει τη λεγόμενη «διαμάχη των νήσων Κουρίλ». Ως εκ τούτου, οι παρατηρητές θα πρέπει να δώσουν σοβαρή προσοχή σε αυτήν την επικείμενη επίσκεψη.