Johanna Ross, πτυχιούχος Ρωσικών Σπουδών και πολιτικός αναλυτής με έδρα
το Εδιμβούργο της Σκωτίας - infobrics.org / Παρουσίαση
Freepen.gr
Η Άλισον ηγήθηκε μιας μελέτης από το Κέντρο Επιστήμης και Διεθνών Υποθέσεων Belfer του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, η οποία διαπίστωσε ότι μεταξύ 16 ιστορικών παραδειγμάτων αναδυόμενης δύναμης που απειλούσε μια κυρίαρχη δύναμη, 12 κατέληξαν σε πόλεμο.
Ωστόσο, τα κριτήρια για το τι καθορίζει τη σημασία οποιασδήποτε δύναμης δεν είναι τόσο απλά όσο ήταν παλιά. Γιατί ο πόλεμος έχει γίνει τόσο πολύπλευρος στον 21ο αιώνα που δεν είναι μόνο οικονομικός και στρατιωτικός. Η Κίνα όντως αποτελεί οικονομική απειλή για τις ΗΠΑ, καθώς απειλεί να ξεπεράσει την Αμερική ως Νο. 1 παγκόσμια οικονομική δύναμη. Ωστόσο, η επιθυμία του Πεκίνου να ανταγωνιστεί σε οικονομικό επίπεδο δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε γεωπολιτική επιρροή. Όπως είδαμε από την αναζωπύρωση της Ρωσίας τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχει γίνει η κύρια απειλή για την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Αν και η σημασία της Ρωσίας υποβαθμίστηκε από τον Πρόεδρο Ομπάμα , το 2014, μόλις ένα χρόνο αργότερα ονομάστηκε ως η Νο. 1 απειλή για τις ΗΠΑ από τον αρχηγό του επιτελείου του στρατού Mark Milley. Ο Milley είχε πει τότε πως «Όσον αφορά την ικανότητα, η Ρωσία είναι η μόνη χώρα στη γη που έχει την ικανότητα να καταστρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής». Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ ακολούθησαν το παράδειγμά τους, με το Ηνωμένο Βασίλειο να δηλώνει ότι η Ρωσία ήταν η μεγαλύτερη απειλή για την ύπαρξή του πέρυσι, χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία ως «εχθρικό κράτος» ενώ η Κίνα ως «εμπορικό ανταγωνιστή». Η ΕΕ έχει επίσης πει πως η Ρωσία προκαλεί «σοβαρή επιδείνωση της ευρωπαϊκής ασφάλειας».
Η ικανότητα όπλων της Ρωσίας ξεπερνά αυτή οποιουδήποτε άλλου έθνους μέχρι σήμερα, και η ικανότητά της να εξαφανίσει δυνητικά τις ΗΠΑ, όπως ανέφερε ο Milley το 2015, σημαίνει πως από την άποψη της στρατιωτικής και γεωστρατηγικής επιρροής αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για τις ΗΠΑ από την Κίνα στο παρόν. Τα πρόσφατα παραδείγματα αποστολής ειρηνευτικών δυνάμεων στο Καζακστάν, ο βασικός ρόλος που έπαιξε στην κρίση της Ουκρανίας με τη σύναψη των συμφωνιών του Μινσκ· η υποστήριξη που δόθηκε στον πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο κατά τη διάρκεια των αναταραχών του 2020· ο κεντρικός ρόλος που διαδραματίζει στις συζητήσεις γύρω από το Ιράν· η βοήθεια που δόθηκε στον Πρόεδρο Άσαντ της Συρίας: παντού όπου οι ΗΠΑ προσπάθησαν να υποστηρίξουν τις έγχρωμες επαναστάσεις ή να διαδώσουν τον φιλελευθερισμό, η Ρωσία ήταν εκεί για να ενισχύσει τις κυβερνήσεις. Ως εκ τούτου, πνίγει τα έργα της Αμερικής δεξιά, αριστερά και στο κέντρο.
Είναι λοιπόν αναπόφευκτος ο πόλεμος; Λοιπόν, σε κάποιο βαθμό, ο πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει και παίζεται με υβριδικό τρόπο την τελευταία δεκαετία. Κυβερνοεπιθέσεις, οικονομικός πόλεμος με τη μορφή κυρώσεων, πόλεμος πληροφοριών, ακόμη και στρατιωτικές συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Συρία. Μια σταδιακή κλιμάκωση των εντάσεων συντελείται εδώ και χρόνια.
Ο κορυφαίος Ρώσος λόγιος, ο αείμνηστος καθηγητής Stephen F Cohen, λίγο πριν από το θάνατό του, ανησυχούσε βαθιά για την κατεύθυνση προς την οποία πήγαιναν τα πράγματα. Στο βιβλίο του «Πόλεμος με τη Ρωσία;» που δημοσιεύτηκε το 2018, εξήγησε γιατί ένιωθε πως ο σημερινός «ψυχρός πόλεμος» ήταν «πιο επικίνδυνος» από τον προηγούμενο. Σε μια συνέντευξη μαζί μου τότε μου εξήγησε ότι η σύγκρουση με τη Ρωσία ήταν μια «πραγματική πιθανότητα», αλλά ότι υπήρχε ακόμη χρόνος να δράσουμε για να την αποφύγουμε. Δυστυχώς, φαίνεται σαν να έχει τελειώσει ο χρόνος. Απίστευτα, ο Κοέν φαινόταν να προβλέπει την τροχιά που έχουν πάρει τα πράγματα. Ρώτησε «Τι θα συμβεί αν – και δεν είναι υποθετικό, καθώς βλέπουμε κινδύνους από τη Συρία στη βόρεια Βαλτική, στην Ουκρανία – τι θα συμβεί αν έχουμε μια κατάσταση παρόμοια με την κουβανική πυραυλική κρίση; Ο Τραμπ δεν έχει εμπιστοσύνη σε αυτή τη χώρα, ο Πούτιν δαιμονοποιείται ευρέως και εκτυλίσσεται στα σύνορα της Ρωσίας… πώς θα αποφύγουμε αυτό που θα μπορούσε να είχε συμβεί στην κουβανική πυραυλική κρίση;».
Αν και πολλοί έχουν επισημάνει την έλλειψη ιδεολογικής σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, όπως έχω γράψει προηγουμένως , υπάρχουν έντονες διαφορές στις βασικές αξίες του φιλελευθερισμού και του συντηρητισμού που συνιστούν ιδεολογικό χάσμα. Ο Stephen Cohen το διευκρίνισε επίσης κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας. Επισήμανε πως οι ιδεολογικές πτυχές είναι «προφανώς» χαρακτηριστικό του τρέχοντος «ψυχρού πολέμου»: «Η Ρωσία του Πούτιν», όπως την αποκαλούν, κατηγορείται ότι είναι ιδεολογικά προπύργιο αντιδραστικής, αντιμοντέρνας, αντι-πολιτικά-ορθής σκέψης και χρησιμοποιώντας αυτό το υποτιθέμενο ιδεολογικό πανό για να προσελκύσει συμμάχους σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης».
Ένας λόγος για τον οποίο ένιωθε πως τα πράγματα χειροτέρευαν πιο δραματικά απ' ό,τι κατά τη διάρκεια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου ήταν ότι πολλοί από τους μηχανισμούς συνεργασίας που δημιουργήθηκαν από τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον τότε - πολιτιστικές ανταλλαγές για συμφωνίες ελέγχου των όπλων και πυρηνικές συμφωνίες - «τεμαχίζονται», όπως το έθεσε.
Ο Κοέν ανέφερε την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν στο Μόναχο το 2007 ως την κομβική στιγμή που άλλαξε για πάντα την πορεία της σύγχρονης ιστορίας. Γιατί τότε ήταν που ο Πούτιν ανακοίνωσε πως δε θα υπήρχαν άλλες παραχωρήσεις στη Δύση. Ο μελετητής περιέγραψε το «σοκ» των ΗΠΑ από αυτή την αμφισβήτηση της αμερικανικής κυρίαρχης εξουσίας. Πίστευε ότι με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Αμερική ήταν ικανοποιημένη πως είχε κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο και ότι οι φιλελεύθερες αξίες της έπρεπε να επικρατήσουν. Ο Κοέν είπε:
«Νομίζω ότι ήταν ένα σοκ καθώς εκτυλίχθηκε αυτό από τον Πούτιν στην Ουάσιγκτον, ότι αυτό δεν είναι αυτό που υποτίθεται πως είναι, αυτό είναι ανατρεπτικό ή ασυμβίβαστο με τον τρόπο με τον οποίο η αμερικανική πολιτική, οικονομική ελίτ των μέσων ενημέρωσης βλέπει τον νόμιμο ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών και οπότε αρχίζει να εμφανίζεται μια δαιμονοποίηση του Πούτιν».
Αν λοιπόν πάρουμε την υπόθεση του Κοέν, τότε το σοκ και η δυσπιστία για την επανεμφάνιση της Ρωσίας έχει μετατραπεί τώρα σε μια πλήρη προπαγανδιστική εκστρατεία και δαιμονοποίηση της Ρωσίας και του ηγέτη της. Το πρόβλημα τώρα, είναι πως αντί να ανατραπούν τα πράγματα και να σημειωθεί αποκλιμάκωση, η κατάσταση έχει γίνει πιο θερμή. Στην πραγματικότητα, μπορούμε ίσως να ευχαριστήσουμε τον Τραμπ που καθυστέρησε κάπως την κλιμάκωση, καθώς υπό την ηγεσία του οι σχέσεις δεν επιδεινώθηκαν τόσο γρήγορα όσο υπό την τρέχουσα ηγεσία των Δημοκρατικών.
Προσωπικά, φοβάμαι πως έχουμε ξεπεράσει το στάδιο της συζήτησης. Είναι σχεδόν αδύνατο να ανατρέψουμε τα πράγματα τώρα. Η Δύση έχει σπρώξει τη Ρωσία σε μια γωνία, ιδεολογικά, οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά τα τελευταία χρόνια. Οι ΗΠΑ είναι μια φθίνουσα δύναμη, και παρόλο που αρνούνται να το αποδεχθούν, η ηγεμονία τους θα συνεχίσει να αντιμετωπίζεται από τη Ρωσία και την Κίνα. Το να πιστεύει κανείς ότι η στρατιωτική σύγκρουση (κάποιου χαρακτήρα) μπορεί να αποφευχθεί είναι ευσεβής πόθος - η Παγίδα του Θουκυδίδη υποδηλώνει το αντίθετο. Ο χειρότερος εφιάλτης των ΗΠΑ έχει συμβεί: η Ρωσία αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Τώρα είναι μια υπολογίσιμη δύναμη και δεν πάει πουθενά.