Παντελής Σαββίδης
Για να είμαστε ξεκάθαροι. Δεν είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν πως πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ. Ανήκουμε, όμως, στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, δεν μπορούμε να παρεκκλίνουμε από αυτό χωρίς σοβαρές επιπτώσεις στα εθνικά μας θέματα-και στην οικονομία μας- και αναγκαστικά πρέπει να αξιοποιούμε κάθε παράθυρο που παρουσιάζεται εντός αυτού του συστήματος.
Πολλές φορές το παιχνίδι είναι σαν τη γάτα με το ποντίκι.
Αυτό το παιχνίδι δεν το αξιοποιούν καλά οι πολιτικές ηγεσίες. Το παίζουν με όρους δουλικότητας, διότι είναι ευάλωτες στην δυνατότητα ΗΠΑ, Βρυξελλών και Βερολίνου να καθαιρέσουν μια μη αρεστή στις πρωτεύουσες αυτές πολιτική ηγεσία.
Τα παραδείγματα αρκετά τα χρόνια της κρίσης.
Άκουσα ο ίδιος με τα αυτιά μου πρώην πρωθυπουργό να λέει πως ζήτησε από τις ΗΠΑ να του αφήσουν περιθώρια να ελιχθεί σε σχέση με την Ρωσία και του είπαν, όχι. Άρα, η χώρα δεν μπορεί να ασκήσει ούτε καν στοιχειωδώς ευέλικτη πολιτική. Ευθυγραμμίζεται απόλυτα με το πλαίσιο που θέτουν Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες έστω και αν το πλαίσιο αυτό δεν εξυπηρετεί την Ελλάδα. Και για να δικαιολογήσουν αυτήν την αρνητική συμμόρφωσή τους, την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενες, οι ηγεσίες επικαλούνται αρχές διεθνούς ή ευρωπαϊκού δικαίου. Ίσως υπάρχουν και δεσμεύσεις ή εκβιασμοί που έχουν να κάνουν με τα μνημόνια.
Δε θέλω να επιμείνω περισσότερο στο θέμα.
Οι ίδιες αρχές καταπατούνται ή ερμηνεύονται διαφορετικά από ισχυρά κράτη ή κράτη που έχουν άλλη αντίληψη για την σχέση εθνικού συμφέροντος και συμμετοχής τους σε ευρωπαϊκούς ή διεθνείς θεσμούς.
O EastMed δεν ήταν ελληνική επινόηση. Η Ελλάδα δεν παράγει πολιτική. Προσπαθεί να προσαρμοστεί σε πλαίσια που διαμορφώνουν άλλοι. Άνθρωποι που μπορούν να σκεφθούν υπάρχουν αλλά η πολιτική βούληση για εφαρμογή πολιτικής που ξεπερνά τα συνηθισμένα δεν υπάρχει. Γι αυτό και η πολιτεία δεν διαμορφώνει ένα πλαίσιο του τι θέλει τα επόμενα χρόνια να επιτύχει. Είναι της λογικής "προσπαθούμε να διατηρήσουμε τα σημερινά και να προσαρμοστούμε στα μελλούμενα για να μην απωλέσουμε τα σημερινά". Μέχρι εκεί.
Το ότι για να διατηρήσεις τα σημερινά σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς πρέπει να αναπτύξεις μια δυναμική πολιτική για να μη χάσεις αυτά που έχεις δεν περνά από το νου των πολιτικών ηγεσιών.
Αφού υποστεί ήττες η ελληνική πολιτική αρχίζει να κινείται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Λιβύη. Ένα άλλο παράδειγμα η Ρωσική Εξαρχεία στην Αφρική. Ο Υπουργός εξωτερικών ανακάλυψε την Αφρική αφού η χώρα έμεινε πολύ πίσω στην διαμόρφωση πολιτικής με τις αφρικανικές χώρες.
Ο EastMed ήταν παιδί του Νετανιάχου. Αν υποστηρίζονταν γεωπολιτικά θα γινόταν λόγω των επαφών και των διεθνών διασυνδέσεων του Νετανιάχου.
Μόλις ο Νετανιάχου αποχώρησε, ο EastMed έμεινε χωρίς πατρική φροντίδα και άρχισε να υποχωρεί. Ο πρώτος που έριξε χαριστική βολή εναντίον του ήταν ο Έλληνας ΥΠΕΞ με εκείνες τις οικολογικές δηλώσεις του περί βλαπτικών, του περιβάλλοντος, γεωτρήσεις. Τη φοβία τους να διαμορφώσουν πολιτική την αποδίδουν στην οικολογική ευαισθησία τους.
Όλα συγκλίνουν στο ότι οικονομικά ο EastMed ήταν ασύμφορος. Μπορεί να ήταν. Αλλά, υπάρχουν και περιπτώσεις που τα κράτη, ιδίως οι μεγάλες δυνάμεις προκρίνουν τους γεωπολιτικούς λόγους αντί των οικονομικών. Θυμάμαι μια αντίστοιχη δήλωση του Κλίντον όταν επρόκειτο να κατασκευαστεί ένας αγωγός στην Τουρκία που θα κατέληγε στο Τσεϊχάν. Είχε πει "μπορεί οικονομικά να είναι ασύμφορος, μας ενδιαφέρει, όμως, γεωπολιτικά".
Οι δυνάμεις, λοιπόν, που θα υποστήριζαν γεωπολιτικά τον αγωγό δεν υπάρχουν.
Ίσως, να συνέφερε την Ευρώπη ένας εναλλακτικός αγωγός ενεργειακού ανεφοδιασμού της. Η υλοποίηση, όμως, του αγωγού περιείχε γεωπολιτικούς κινδύνους τους οποίους η ανύπαρκτη στρατιωτικά και γεωπολιτικά Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει. Προϋποθέτει, δηλαδή, ρήξη με την Τουρκία στις απαιτήσεις της στην παράνομη ανακήρυξη της “Γαλάζιας Πατρίδας”.
Άρα, ο πατέρας του EastMed εξέλιπε, η ωφελούμενη Ε.Ε. δεν έχει την διάθεση να αναλάβει τις ευθύνες της και οι δευτερεύοντες παίκτες, όπως η κυβέρνηση στην Αθήνα είναι οικολόγοι.
Περιμέναμε, λοιπόν, από τις ΗΠΑ να αναλάβουν τα πάντα. Ποιοι περιμέναμε; Ο λαός, αφού η κυβέρνηση δήλωσε πως δεν ενδιαφέρεται για εξορύξεις που θα μολύνουν το περιβάλλον. Μπορεί οι ΗΠΑ να υποχώρησαν, αν και εξ αρχής είχαν επιφυλάξεις, για να ικανοποιήσουν τον Ερντογάν. Αλλά όταν οι κύριοι παράγοντες που ενδιαφέρονται για τον αγωγό υποχωρούν ή δεν υπάρχουν μπορούμε να ρίξουμε όλες τις ευθύνες στην Ουάσιγκτον;
Όχι ότι μπορεί να εμπιστευτεί κανείς τους Αμερικανούς. Αλλά να περιμένουμε να τα κάνουν όλα οι άλλοι για μας δεν είναι δείγμα υγιούς και δυναμικής κοινωνίας.
Τι χάσαμε από την ακύρωση του EastMed ως αγωγού;
Οικονομικά τίποτε. Η Ελλάδα θα γινόταν χώρα διέλευσης. Μπορεί οι εναλλακτικές λύσεις για να προωθηθεί το φυσικό αέριο από τις ίδιες περιοχές στην Ευρώπη να είναι συμφερότερες από άποψη οικονομίας.
Εκείνο που ενδεχομένως να σκεφθεί κανείς ότι χάσαμε είναι η διαδικασία -όχι ο αγωγός- EastMed και ο εξαναγκασμός της Τουρκίας να αποδεχθεί τετελεσμένα σε σχέση με την ελληνική ΑΟΖ που θα της επιβάλλονταν από ισχυρές δυνάμεις για να προχωρήσει ο αγωγός.
Ο EastMed ως διαδικασία ήταν και είναι κάτι ευρύτερο του αγωγού. Περιλάμβανε τον αγωγό αλλά δεν ήταν μόνο ο αγωγός. Είναι η διαδικασία σύγκλισης και συνεργασίας χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, στην οποία συμμετέχουν Ελλάδα και Κύπρος, να συνδιαμορφώσουν μια ομάδα χωρών που θα συνεργασθεί οικονομικά, ίσως πολιτικά, και αργότερα και γεωπολιτικά, ως αντιστάθμισμα της τουρκικής αξίωσης να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη και να συνδιαλέγεται με τις χώρες αυτές με όρους υποταγής.
Στη διαδικασία αυτή ad hoc θα συμμετείχαν και οι ΗΠΑ, ή η Γαλλία, ή η Ιταλία.
Αυτή η διαδικασία όχι, μόνο, δεν ακυρώνεται με την ατυχή επιστολή του State Department αλλά έχει πάρει και τη μορφή νόμου στις ΗΠΑ. Θα συνεχισθεί και υποστηρίζεται και απο τα δύο μεγάλα κόμματα στις ΗΠΑ.
Όπως διαβεβαιώνει ο Έντυ Ζεμενίδης στην εκπομπή "Ο Καφές της Κυριακής" της διαδικτυακής τηλεόρασης Ανιχνεύσεις web tv αυτή η διαδικασία είναι ενεργή και οι Ελληνοαμερικανοί πιέζουν να συμμετάσχει ο αμερικανός ΥΠΕΞ στην συνάντηση 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ + ΗΠΑ).
Η άλλη απώλεια απο την υποχώρηση της ιδέας του EastMed ήταν η πίεση να αποδεχθεί η Τουρκία ΑΟΖ που προβλέπονται απο το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της θάλασσας. Ούτε και αυτό έχει χαθεί ως δυνατότητα.
Διότι οι ΗΠΑ δήλωσαν πως υποστηρίζουν την διαδικασία ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας με Αίγυπτο, μια διαδικασία που υπεγράφη στις 14 Οκτωβρίου 2021 και τα σχετικά ρεπορτάζ ανέφεραν και τα εξής:
"Η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία θα περιλαμβάνει σαφή αναφορά στην ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων των δύο χωρών, η οποία συνδέεται ευθέως με την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και τις θαλάσσιες ζώνες τους, που έχουν οριστεί με βάση τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982".
Δηλαδή, το καλώδιο θα περάσει απο περιοχές που θα περνούσε και ο αγωγός και θα τεθεί και πάλι θέμα του ποιος δικαιούται τι στην διαδρομή αυτή.
Όλα αυτά, όμως, προϋποθέτουν ενεργό και δυναμική εξωτερική πολιτική. Δεν μπορούμε να τα περιμένουμε όλα από τους άλλους.
Ακόμη και το πως θα ενταχθεί η Τουρκία, αν ενταχθεί, στο διαμορφούμενο σύστημα ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο εξαρτάται και από εμάς. Και αν οι ΗΠΑ έχουν άλλη άποψη να διαφωνήσουμε με τις ΗΠΑ.
Συμφέρει τα κόμματα να έρθουν σε συνεννόηση για κοινή εξωτερική πολιτική. Σήμερα μπορεί να υποστηρίξουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αύριο, όμως μπορεί να υπάρχει μια άλλη κυβέρνηση.
Εκείνο το οποίο πρέπει να εξαλείψουν από την πολιτική ζωή της χώρας είναι η δυνατότητα ξένων δυνάμεων να αλλάζουν κυβερνήσεις σαν πουκάμισα. Και αυτό, μόνο με μια κοινή θέση σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας μπορούν να το πετύχουν. Εμπρός, λοιπόν, ήρθε η ώρα.