 |
| Sputnik/Αleksey Νikοlskyi |
Πριν από δεκαπέντε χρόνια στο Μόναχο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συγκλόνισε τη Δύση με μια απότομη επίθεση στις προσπάθειές της να υποτάξει τον κόσμο στη θέλησή της. Η Δύση επέλεξε να μην ακούσει. Καθώς τα σύννεφα του πολέμου συγκεντρώνονται πάνω από την Ευρώπη, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς εάν αυτό ήταν σοφό.
Paul Robinson - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Με Αμερικανούς αξιωματούχους να ενημερώνουν ανώνυμα τους δημοσιογράφους ότι η Ρωσία θα εισβάλει στην Ουκρανία εντός των ημερών, αναρωτιέται κανείς πώς έφτασαν τα πράγματα σε αυτό. Η αισιοδοξία που επικράτησε μετά την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου και της Σοβιετικής Ένωσης πριν από περίπου 30 χρόνια έχει αντικατασταθεί από πολύ πραγματικούς φόβους πολέμου στην Ευρώπη. Κάτι πήγε άσχημα. Τι ακριβώς;
Περίπου στο μέσον μεταξύ του τέλους του Ψυχρού Πολέμου και του σήμερα, ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε μια ομιλία που παρέχει μια εξήγηση και στην οποία οι ιστορικοί μπορεί κάλλιστα να ανατρέξουν σε κάτι σαν σημείο καμπής. Η ομιλία που παραδόθηκε στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Πολιτική Ασφαλείας στις 10 Φεβρουαρίου 2007, πριν από 15 χρόνια την περασμένη εβδομάδα, ερμηνεύτηκε από πολλούς ως κήρυξη πολέμου στη Δύση. Αυτή ήταν μια παρερμηνεία. Ο Πούτιν δεν απείλησε τη Δύση με τίποτα. Αντίθετα, της έδωσε απλώς μια προειδοποίηση – αν συνέχιζε στον ίδιο δρόμο, θα έσπερνε τους σπόρους της δικής του καταστροφής. Ο χρόνος ίσως του απέδειξε ότι έχει δίκιο.
Στην ομιλία του, ο Πούτιν έκανε μια σειρά από συγκεκριμένες καταγγελίες. Πρώτον, αντιτάχθηκε στην ιδέα μιας μονοπολικής τάξης στην οποία μια χώρα, οι ΗΠΑ, έχουν κυριαρχήσει σε όλες τις άλλες. Αυτό το μοντέλο, είπε, «δεν είναι μόνο απαράδεκτο αλλά και αδύνατο στον σημερινό κόσμο». Από τη μια πλευρά, η εξουσία μετατοπιζόταν. Από την άλλη πλευρά, το μονοπολικό μοντέλο δεν παρείχε «καμία ηθική βάση για τον σύγχρονο πολιτισμό».
Δεύτερον, ο Πούτιν παραπονέθηκε για «μια σχεδόν απεριόριστη υπερχρήση βίας –στρατιωτικής δύναμης– στις διεθνείς σχέσεις». Αν και δεν ανέφερε συγκεκριμένα παραδείγματα, είναι πιθανό ότι η αγγλοαμερικανική εισβολή στο Ιράκ ήταν ψηλά στη λίστα του.
Και τρίτον, ο Ρώσος πρόεδρος μίλησε για «μια ολοένα και μεγαλύτερη περιφρόνηση για τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. … Ένα κράτος και, φυσικά, πρώτα και κύρια οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχει ξεπεράσει τα εθνικά του σύνορα με κάθε τρόπο». Το αποτέλεσμα ήταν πως «κανείς δεν αισθάνεται ασφαλής… γιατί κανείς δεν μπορεί να νιώσει ότι το διεθνές δίκαιο είναι σαν ένα πέτρινο τείχος που θα τον προστατεύει».
Αυτές οι καταγγελίες αποτέλεσαν τη βάση του λόγου της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής από τότε, με παρόμοιες δηλώσεις να εμφανίζονται ξανά και ξανά σε ομιλίες και επίσημα έγγραφα. Οποιοσδήποτε πρόσεχε στο Μόναχο πριν από 15 χρόνια δεν θα έπρεπε να εκπλαγεί από τη μετέπειτα ρωσική συμπεριφορά, καθώς ο Πούτιν είχε διατυπώσει πολύ ξεκάθαρα τους στόχους του.
Αυτά περιελάμβαναν το τέλος του μονοπολικού συστήματος και την επιστροφή σε μια παγκόσμια τάξη στο κέντρο της οποίας δε θα βρισκόταν μια μεμονωμένη χώρα αλλά μάλλον τα Ηνωμένα Έθνη. Στο Μόναχο, ο Πούτιν απαίτησε μια επανεξέταση της «αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας ασφάλειας». Αυτό θα σήμαινε ένα σύστημα που θα παρείχε «μια λογική ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων όλων των συμμετεχόντων στον διεθνή διάλογο», η χρήση βίας «θα πρέπει να είναι ένα πραγματικά εξαιρετικό μέτρο» και «ο μόνος μηχανισμός που μπορεί να λάβει αποφάσεις σχετικά με τη χρήση στρατιωτικής δύναμης ως η τελευταία λύση είναι ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών».
Λέγεται μερικές φορές πως ο Πούτιν είναι ένας ιδεολογικά ευέλικτος πραγματιστής, πρόθυμος να αλλάξει τη δημόσια θέση του σύμφωνα με αυτό που ταιριάζει στους πρακτικούς του στόχους κάθε δεδομένη στιγμή. Μάλιστα, όσον αφορά τις διεθνείς υποθέσεις, υπήρξε εξαιρετικά συνεπής διαχρονικά. Τα βασικά περιγράμματα που διατυπώθηκαν στην ομιλία του Μονάχου δεν έχουν αλλάξει και μπορούν να φανούν, για παράδειγμα, στην πρόσφατη κοινή δήλωση του Πούτιν με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Αυτό περιλαμβάνει μια έκκληση «να προστατέψουμε τη διεθνή αρχιτεκτονική που καθοδηγείται από τα Ηνωμένα Έθνη και τη διεθνή τάξη πραγμάτων που βασίζεται στη νομοθεσία, [και] να επιδιώξουμε την πραγματική πολυπολικότητα με τα Ηνωμένα Έθνη και το Συμβούλιο Ασφαλείας τους να διαδραματίζουν κεντρικό και συντονιστικό ρόλο».
Το αίτημα στο Μόναχο για μια νέα «παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας» είναι επίσης το πρωταρχικό στοιχείο της πρόσφατης διπλωματικής επίθεσης της Ρωσίας, με τη Μόσχα να επιμένει πως η Ουκρανία δεν είναι το κύριο μέλημά της. Μάλλον επιθυμεί μια πλήρη αναμόρφωση του τρόπου με τον οποίο διέπεται η διεθνής ασφάλεια. Οι Ρώσοι σχολιαστές έχουν απορρίψει κάπως τους ισχυρισμούς της Δύσης ότι η χώρα είναι έτοιμη να εισβάλει στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας πως η Δύση χάνει εντελώς την ουσία.
Υπό το πρίσμα όλων αυτών, αξίζει να σημειωθεί τι θα σήμαινε στην πραγματικότητα μια ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τα τελευταία 15 χρόνια, από την ομιλία του Μονάχου, οι Ρώσοι αξιωματούχοι είναι ενάντια στη μονομερή χρήση βίας και απαιτούν ένα σύστημα ασφαλείας με επίκεντρο τον ΟΗΕ, βασισμένο στο διεθνές δίκαιο. Αν ξυπνούσαμε μια μέρα και ανακαλύπταμε ότι τα ρωσικά τανκς κυλούσαν προς το Κίεβο χωρίς καμία δικαιολογία, θα ισοδυναμούσε με πλήρη εγκατάλειψη 15 χρόνων επιχειρηματολογίας καθώς και άρνηση ολόκληρης της νομικής/ηθικής θέσης που οικοδομήθηκε από τη Ρωσική Ομοσπονδία εκείνη την περίοδο, μια θέση που ενισχύθηκε μόλις αυτόν τον μήνα στη δήλωση Πούτιν/Σι.
Θα ήταν επίσης πολύ περίεργο. Γιατί δύσκολα μπορείς να πετύχεις τον στόχο ενός πολυπολικού κόσμου που βασίζεται στις αρχές της υπεροχής του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου μέσω μιας μαζικής παραβίασης αυτών των ίδιων αρχών. Θα ήταν εξαιρετικά αυτοκαταστροφικό. Επομένως, οφείλεται κάποιος σκεπτικισμός σχετικά με την υποτιθέμενη «επικείμενη» ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Δεν είναι αδύνατο, αλλά πρέπει να αναρωτηθεί κανείς γιατί, μετά από τόσα χρόνια συνέπειας, ο Πούτιν θα άλλαζε ξαφνικά τη θέση του με τόσο δραστικό τρόπο.
Όσο για τη Δύση, ανατρέχοντας στα αυτοκαταστροφικά της λάθη τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει τον Πούτιν κάτι σαν προφήτη. Αλλά αν ναι, πρόκειται για έναν προφήτη με τη μορφή της πριγκίπισσας Κασσάνδρας που ήταν μοιραίο να έχει πάντα δίκιο αλλά ποτέ δεν την πίστευαν. Αντί να λάβουν υπόψη την προειδοποίηση του Πούτιν, οι δυτικοί ηγέτες προχώρησαν και μετά, ανατρέποντας τον συνταγματάρχη Καντάφι στη Λιβύη, βοηθώντας αντάρτες στη Συρία, επιχειρώντας (και αποτυγχάνοντας) αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα, πολεμώντας και χάνοντας κατά των Ταλιμπάν, επιβάλλοντας κυρώσεις στο Ιράν, υποστηρίζοντας την επανάσταση στην Ουκρανία και ούτω καθεξής. Δεν έχει βγει καλά. Δεν μπορούμε να πούμε πως δεν προειδοποιηθήκαμε.