Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Οι Η.Π.Α. τα κατάφεραν. Το δημόσιο χρέος τους ξεπέρασε για πρώτη φορά τα 30 τρις $ τον Ιανουάριο του 2022 (γράφημα) – φτάνοντας στα 30.012.386.000.000 $! Φυσικά κάτι τέτοιο δεν θα ήταν σοβαρό, εάν το ΑΕΠ τους ανερχόταν στα 50 τρις $ – κάτι που όμως δεν συμβαίνει, αφού είναι μόλις 21 τρις $. Επομένως το χρέος έχει υπερβεί το 140% του ΑΕΠ τους – οπότε πρόκειται ασφαλώς για κάτι πολύ σοβαρό.
Εξέλιξη του αμερικανικού χρέους
Ιστορικά τώρα η αγορά κρατικών ομολόγων, μέσω των οποίων εξυπηρετείται το αμερικανικό χρέος, επινοήθηκε από τον A. Hamilton, περί το 1790 – όπου εκείνη την εποχή οι νεοσύστατες Η.Π.Α. αντιμετώπιζαν απαιτήσεις από τους πιστωτές τους που είχαν χρηματοδοτήσει τον επαναστατικό πόλεμο. Το Κογκρέσο πρότεινε μία απλή λύση: τη χρεοκοπία. Αυτός είναι άλλωστε ο συνήθης αμερικανικός τρόπος – το ελιξίριο του καπιταλισμού (ανάλυση).
Εν τούτοις, ο Hamilton είχε μία καλύτερη ιδέα – λέγοντας πως η νέα κυβέρνηση έπρεπε να δανεισθεί περισσότερα χρήματα, για να αποπληρώσει τους παλαιούς πιστωτές, όπως ακριβώς συμβαίνει με τις πυραμίδες. Όταν δε το δρομολογούσε, θα θεωρούταν φερέγγυα και θα μπορούσε να δανεισθεί ακόμη περισσότερα χρήματα – για να εξοφλήσει τα προηγούμενα.
Το σχέδιο του τώρα ήταν τόσο επιτυχημένο που η αγορά ομολόγων των Η.Π.Α. γιορτάζει σήμερα την 230η επέτειο της – γεγονός που σημαίνει πως πάνω από δύο αιώνες οι Αμερικανοί δανείζονται νέα χρήματα, για να αποπληρώνουν τα προηγούμενα χρέη τους. Με μία μόνο εξαίρεση, το 1835 – όπου ο πρώτος και μοναδικός πρόεδρος των Η.Π.Α., ο A. Jackson, μηδένισε το δημόσιο χρέος.
Βέβαια, η ιστορία του αμερικανικού χρέους δεν είναι μία ιστορία συνεχούς αύξησης του χρέους – αφού στην ουσία αυξανόταν σε περιόδους πολέμου και αποπληρωνόταν σε περιόδους ειρήνης. Ειδικότερα, το δημόσιο χρέος τους αυξήθηκε στον πόλεμο με το Μεξικό του 1846-1848, στον Εμφύλιο πόλεμο, στον 1ο και 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον πόλεμο της Κορέας, του Βιετνάμ και υπό τον Reagan, για να κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση.
Η μοναδική σημαντική αύξηση του χρέους τους χωρίς πόλεμο πριν το 2000, ήταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 – ενώ μόνο μετά το 2000 έχασαν τον έλεγχο, με το δημόσιο χρέος να αυξάνεται συνεχώς, από όλους τους προέδρους έκτοτε (Bush, Obama, Trump, Biden – γράφημα).
Η διαχρονική άνοδος του χρέους των Η.Π.Α.
Πλέον το δημόσιο χρέος των Η.Π.Α. είναι μη διαχειρίσιμο, χωρίς τη βοήθεια του πληθωρισμού – θυμίζοντας πως ο πληθωρισμός ευνοεί τους οφειλέτες, επειδή μπορούν να εξυπηρετούν τα χρέη τους με την υποτίμηση του νομίσματος, αφού μειώνεται η αξία των χρημάτων. Αντίθετα, ο αποπληθωρισμός αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους (ανάλυση) – αφού αυξάνεται η αξία των χρημάτων, καθιστώντας πιο δύσκολη την αποπληρωμή των χρεών.
Εύλογα λοιπόν οι οφειλέτες μισούν τον αποπληθωρισμό και χαίρονται με τον πληθωρισμό – ο οποίος όμως μειώνει την αγοραστική δύναμη της πλειοψηφίας των μισθωτών και των συνταξιούχων, εξαθλιώνοντας τους. Όπως ακριβώς τα φάρμακα στην ιατρική έχουν παρενέργειες, έτσι και τα αντίστοιχα στην οικονομία – οπότε είναι θέμα επιλογής.
Εκτός από τον πληθωρισμό τώρα και τη χρηματοπιστωτική καταστολή, τα αρνητικά επιτόκια δηλαδή που μειώνουν το κόστος εξυπηρέτησης των χρεωστικών τόκων εις βάρος των καταθετών (ανάλυση), ο μοναδικός άλλος τρόπος αντιμετώπισης του χρέους είναι η χρεοκοπία – κάτι που θα έλεγε κανείς πως δεν έχουν ανάγκη οι Η.Π.Α., αφού το χρέος τους είναι σε δολάρια, οπότε μπορούν να εκτυπώνουν για να εξοφλούν. Αυτό θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της κατοχής ενός κορυφαίου παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος – το οποίο ο G. d’ Estaing χαρακτήρισε ως «υπερβολικό προνόμιο», τη δεκαετία του 1960.
Είναι όμως έτσι; Ασφαλώς, αλλά για όσο χρονικό διάστημα διατηρούν οι Η.Π.Α. την πιστοληπτική τους ικανότητα, όπως είχε καταλάβει σωστά ο Hamilton. Όταν όμως η πιστοληπτική ικανότητα τους τεθεί υπό αμφισβήτηση, καταρρέει το χάρτινο οικοδόμημα – γκρεμίζεται η πυραμίδα του χρέους.
Φυσικά κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει απότομα, αλλά ακολουθεί έναν συγκεκριμένο δρόμο – με αφετηρία τα υψηλότερα επιτόκια, αμέσως μετά την υποτίμηση του νομίσματος, του δολαρίου, και στο τέλος την αγορά ομολόγων, χρέους δηλαδή, μόνο από την κεντρική τράπεζα, από τη Fed. Το τελικό στάδιο είναι ο υπερπληθωρισμός, η πλήρης κατάρρευση του νομίσματος και των ομολόγων – μία διαδικασία που διαρκεί αρκετά χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση, οι Η.Π.Α. έχουν εγκλωβισθεί στη θανατηφόρο παγίδα του χρέους – ενώ η νομισματική πολιτική, η εκτύπωση δηλαδή νέων χρημάτων δεν πρόκειται να τις διασώσει, επειδή η ταχύτητα του χρήματος, ο ρυθμός με τον οποίο αλλάζει χέρια (γράφημα, ανάλυση), έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό. Δεν πρόκειται να βοηθήσει ούτε η δημοσιονομική πολιτική (=περισσότερες κρατικές δαπάνες, χαμηλότεροι φόροι), λόγω του υψηλού δείκτη του χρέους ως προς το ΑΕΠ – με αποτέλεσμα για κάθε ένα δολάριο που δαπανάται, να δημιουργείται λιγότερο από ένα δολάριο ανάπτυξη.
Η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος στις Η.Π.Α. (κίτρινη καμπύλη) σε σχέση με την ποσότητα χρήματος Μ2 (γαλάζια επιφάνεια)
Στο παράδειγμα της Ελλάδας, δαπανήθηκαν περί τα 43 δις €, για να επανέλθει το ΑΕΠ στα τέλη του 2021 στα επίπεδα του 2019 – γεγονός που σημαίνει πως για κάθε ένα ευρώ που δόθηκε, προκλήθηκε ανάπτυξη μηδέν ευρώ. Φυσικά ήταν το αποτέλεσμα των lockdown και γενικότερα της πανδημίας, αλλά μόνο κατά ένα μέρος – θυμίζοντας πως η οικονομία της Ιαπωνίας έχει σχεδόν πάψει να αναπτύσσεται, ενώ το δημόσιο χρέος της αυξάνεται συνεχώς (στο 266% του ΑΕΠ το 2020, πηγή). Το πλεονέκτημα βέβαια της Ιαπωνίας που δεν έχουν οι Η.Π.Α. είναι το εμπορικό τους πλεόνασμα και τα μεγάλα συναλλαγματικά τους αποθέματα – αφού συνεχίζουν να παράγουν ανταγωνιστικά.
Συνεχίζοντας, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Fed of Atlanta, ο ρυθμός ανάπτυξης των Η.Π.Α. το πρώτο τρίμηνο του 2022, σε ετήσια βάση, θα διαμορφωθεί μόλις στο 0,1%, στα όρια του αποπληθωρισμού – σημειώνοντας πως η συγκεκριμένη τράπεζα είναι γνωστή για τις αισιόδοξες προβλέψεις της.
Το αδύναμο ξεκίνημα του 2022 θεωρείται πως οφείλεται στο ότι, ολόκληρη η ανάπτυξη του 4ου τριμήνου του 2021 προήλθε από τη συσσώρευση αποθεμάτων. Δηλαδή, οι εταιρίες αύξησαν τις αγορές και τα αποθέματα τους, αλλά δεν πούλησαν ανάλογες ποσότητες προϊόντων – γεγονός που σημαίνει πως οι πωλήσεις αυτών των προϊόντων στο πρώτο τρίμηνο του 2022, δεν θα προσθέσουν πολλά στο ΑΕΠ, αφού είχαν υπολογισθεί ήδη σε αυτό, όταν αγοράσθηκαν τα προϊόντα.
Εάν βέβαια αυτά τα προϊόντα δεν πουληθούν το πρώτο τρίμηνο, η κατάσταση θα είναι ακόμη χειρότερη – επειδή οι διαχειριστές της εφοδιαστικής αλυσίδας θα ακυρώσουν τις νέες παραγγελίες, περιμένοντας να εξαντληθούν τα αποθέματα και προβαίνοντας ενδεχομένως σε μεγάλες εκπτώσεις.
Με δεδομένο δε το ότι, οι οικονομικές συνέπειες της «Όμικρον» γίνονται τώρα αισθητές, με την άνοδο των ασθενών στα νοσοκομεία, με καραντίνες και με lockdowns, το πρώτο τρίμηνο θα είναι πολύ επιβαρυμένο – κάτι που, σε συνδυασμό με την αλλαγή της νομισματικής πολιτικής της Fed, όσον αφορά την ποσότητα χρήματος και τα επιτόκια, θα προκαλέσει ύφεση. Επομένως ανεργία, άνοδο του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ, αθετήσεις πληρωμών, τραπεζικά προβλήματα κοκ. – με το σπάσιμο της φούσκας του χρηματιστηρίου και των ακινήτων να «καιροφυλαχτεί».
Επίλογος
Συμπερασματικά λοιπόν, στα θεμέλια των Η.Π.Α. «χτυπάει» μία οικονομική ωρολογιακή βόμβα – η ταχύτητα κυκλοφορίας των χρημάτων μειώνεται, το χρέος αυξάνεται και η ανάπτυξη επιβραδύνεται. Η έκρηξη της βόμβας αυτής θα προκληθεί από το κραχ των παγίων περιουσιακών στοιχείων – μετοχών, ακινήτων, ομολόγων κλπ., με μοναδική διέξοδο από την παγίδα του χρέους τον πληθωρισμό.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες για την υπόλοιπη Δύση; Ειδικά για τα υπερχρεωμένα κράτη της Ευρώπης που βιώνουν επί πλέον μία πρωτόγνωρη ενεργειακή καταιγίδα; Για τις χώρες της Ευρωζώνης που δεν διαθέτουν δικό τους νόμισμα, ενώ έχουν εξαντλήσει τόσο τη νομισματική, όσο και τη δημοσιονομική τους πολιτική;
Θα επικρατήσει το σενάριο του στασιμοπληθωρισμού, λόγω των τιμών της ενέργειας, των προβλημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς επίσης των γεωπολιτικών αναταράξεων; Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια τι θα συμβεί και πότε – αλλά μόνο να συμβουλεύσει τους Πολίτες να είναι πολύ προσεκτικοί.
(πηγή πληροφοριών)