Ali Yıldız* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Επίσης, απαγορεύουν σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους στρατηγικούς τομείς της αεροπορίας, της ενέργειας και της αμυντικής βιομηχανίας να συναλλάσσονται με πρόσωπα στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις. Τέλος, απαγορεύεται η είσοδος σε άτομα που υπόκεινται σε κυρώσεις στις χώρες που έχουν υιοθετήσει τις κυρώσεις. Επιπλέον, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ συμφώνησαν να αυξήσουν τη συνεργασία τους για να στοχεύσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία των Ρωσικών Ελίτ και για τον σκοπό αυτό έχει συσταθεί μια πολυμερής δύναμη.
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα ενταχθεί στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, με τον υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να λέει: «Η Τουρκία δεν έχει καμία πρόθεση να ενταχθεί στις διεθνείς κυρώσεις κατά της Ρωσίας για τον πόλεμό της με την Ουκρανία».
Μπορεί η Τουρκία να είναι καταφύγιο για ρωσικά χρήματα;
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως η Τουρκία προσπαθεί να ενεργήσει ως ουδέτερος παίκτης, κερδίζοντας το σεβασμό και την ακρόαση και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. «Το να παρουσιάζεται ως ουδέτερος παράγοντας ή δίκαιος μεσολαβητής μεταξύ των δύο πλευρών είναι το συνηθισμένο βιβλίο παιχνιδιού της Άγκυρας στην έναρξη σχεδόν κάθε περιφερειακής κρίσης την τελευταία δεκαετία», λέει ο Χασίμ Τεκινές, πρώην Τούρκος διπλωμάτης. Όταν όμως η κρίση κλιμακώνεται, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στοιχηματίζει στη μία πλευρά όπου αναμένει να κερδίσει το πλεονέκτημα, όπως έκανε στις κρίσεις στη Συρία, τη Λιβύη και το Κατάρ. Εάν ο πόλεμος του Πούτιν κατά της Ουκρανίας συνεχιστεί, ο Ερντογάν αναμένεται να εγκαταλείψει την ουδετερότητα και να επιλέξει μία από τις δύο πλευρές.
Η Άγκυρα έχει επίσης μια ιστορία να κερδίζει χρήματα βοηθώντας μια χώρα που αντιμετωπίζει διεθνείς κυρώσεις να τις αποφύγει όπως έκανε στην περίπτωση ΗΠΑ-Ιράν. Μεταξύ 2012 και 2016, η τουρκική κρατική Halkbank βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις και μετέφερε κρυφά 20 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιορισμένα κεφάλαια στην κυβέρνηση του Ιράν.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η Τουρκία έχει ένα παρόμοιο σχέδιο στο μυαλό της και για τη Ρωσία. Ο αρθρογράφος υπέρ του Ερντογάν, Abdulkadir Selvi έγραψε στις 8 Μαρτίου πως ο Ερντογάν πρότεινε στον Πούτιν κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας στις 6 Μαρτίου τη δημιουργία μιας τριμερούς εμπορικής οργάνωσης μεταξύ Ρωσίας, Τουρκίας και Κίνας για το εμπόριο σε χρυσό, ρούβλια, λίρες και γιουάν για να παρακαμφθούν οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία. Επιπλέον, φαίνεται πως οι Ρώσοι ολιγάρχες που αντιμετωπίζουν κυρώσεις από τη Δύση βλέπουν την Τουρκία ως ένα ασφαλές καταφύγιο. Για παράδειγμα, ο Igor Sechin, ένας Ρώσος δισεκατομμυριούχος και ολιγάρχης, φέρεται να είπε στον καπετάνιο του τώρα κατασχεθέντος σούπερ γιοτ του να εγκαταλείψει τις γαλλικές ακτές και να ταξιδέψει στην Τουρκία το συντομότερο δυνατό, αφού του επιβλήθηκαν κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ομοίως, ανέφεραν βρετανικά μέσα ενημέρωσης ότι το σούπερ γιοτ 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ενός άλλου ολιγάρχη, του Ρομάν Αμπράμοβιτς, κατευθύνθηκε προς την Τουρκία για να αποφύγει την κατάσχεση και ότι εντοπίστηκε στα ανοικτά των τουρκικών ακτών τη Δευτέρα. Το ιδιωτικό του τζετ είχε επίσης εντοπιστεί στην Κωνσταντινούπολη πολλές φορές τον περασμένο μήνα.
Αν και το μπλοκ ΗΠΑ-ΕΕ-G7 δεν έχει ακόμη ζητήσει δημόσια από την Τουρκία να συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προειδοποιήσει σθεναρά τις χώρες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη Ρωσία να αποφύγει τις κυρώσεις σε μια τέτοια κίνηση. «Δε θα επιτρέψουμε να προχωρήσει αυτό και δε θα επιτρέψουμε να υπάρξει σωτήρια για τη Ρωσία από αυτές τις οικονομικές κυρώσεις από οποιαδήποτε χώρα, οπουδήποτε στον κόσμο», δήλωσε ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία ζήτησε δημόσια από την Τουρκία να αναστείλει το Mir, ένα ρωσικό σύστημα πληρωμών για ηλεκτρονικές μεταφορές κεφαλαίων που ιδρύθηκε το 2017 από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας και λειτουργεί στην Τουρκία από το 2019.
Ωστόσο, οι ανησυχίες σχετικά με το ότι η Τουρκία βοηθά τη Ρωσία να αποφύγει τις κυρώσεις έχουν αρχίσει να εκφράζονται. Ο συντηρητικός βρετανός πολιτικός Ντέιβιντ Ντέιβις δήλωσε : «Αναφέρεται ότι τα χρήματα των ολιγαρχών πηγαίνουν στο Ισραήλ, την Τουρκία και τα ΗΑΕ. Πρέπει να καταστήσουμε σαφές σε όλες αυτές τις χώρες ότι το να επιτρέψουμε στους ολιγάρχες να αποφύγουν τις κυρώσεις δεν είναι ενέργεια συμμάχου». Μιλώντας στο Voice of America, ο Timothy Ash, αναλυτής αναδυόμενων αγορών της Bluebay Asset Management με έδρα το Λονδίνο, είπε αυξάνονται οι ανησυχίες ότι η Τουρκία βοηθά τους Ρώσους να παρακάμψουν τις κυρώσεις, προσθέτοντας: «Έχει δοθεί κάποια εστίαση στην επανασήμανση των ρωσικών αεροσκαφών ως τουρκικών αεροσκαφών. … [Υπήρξε] κάποια προσοχή των μέσων ενημέρωσης σε πολλούς Ρώσους που προσπαθούν να δημιουργήσουν νέους τραπεζικούς λογαριασμούς στην Τουρκία, πιθανώς για να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν ορισμένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Υπήρξε επίσης ανησυχία ότι οι ρωσικές εταιρείες, οντότητες που προσπαθούν να εξάγουν ή να εμπορεύονται με τη Ρωσία, επαναϊδρύονται ως τουρκικές οντότητες».
Οι μηχανισμοί δέουσας επιμέλειας του τραπεζικού συστήματος της Τουρκίας είναι αδύναμοι
Τον Νοέμβριο του 2021 η Financial Action Task Force, μια διακυβερνητική οργάνωση ανάπτυξης και παρακολούθησης πολιτικής για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, έβαλε την Τουρκία στη γκρίζα λίστα της για τη μη συμμόρφωσή της με πολλές συστάσεις της FATF. Ο πρόεδρος της FATF Marcus Pleyer δήλωσε: «Η Τουρκία πρέπει να δείξει ότι αντιμετωπίζει αποτελεσματικά περίπλοκες υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και να δείξει πως ασκεί διώξεις για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας…και δίνει προτεραιότητα σε υποθέσεις τρομοκρατικών οργανώσεων που έχουν χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ, όπως η ISIL και η Αλ Κάιντα».
Η Τουρκία χρειάζεται απεγνωσμένα ξένο νόμισμα
Σε μια προσπάθεια να προστατεύσει την τουρκική λίρα, η Τουρκία σπατάλησε τα συναλλαγματικά της αποθέματα, με αποτέλεσμα τα καθαρά διεθνή αποθέματα της κεντρικής τράπεζας να φθάσουν στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2002, φθάνοντας τα 8,63 δισεκατομμύρια δολάρια τον Δεκέμβριο του 2021.
Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει την πολιτική αποφασιστικότητα να καταπολεμήσει το παράνομο χρήμα. Αντιθέτως, το καλωσορίζει ανεξαρτήτως πηγής καθώς η Τουρκία χρειάζεται 200 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 ώστε να αποπληρώσει το εξωτερικό της χρέος. Απελπισμένη να προσελκύσει ξένο νόμισμα και να αυξήσει το χρηματικό ποσό στο τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θέσπισε νόμους φορολογικής αμνηστίας το 2008, το 2013, το 2016, το 2018 και το 2019. Η προθεσμία του νόμου του 2019 παρατάθηκε πολλές φορές και θα ισχύει έως τις 30 Ιουνίου 2022. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, παρόμοιο με τους προηγούμενους, τυχόν μη δηλωμένα χρήματα, χρυσός, ξένο νόμισμα, τίτλοι ή άλλα μέσα κεφαλαιαγοράς που διατηρούνται στο εξωτερικό ή στην Τουρκία θα θεωρούνται νόμιμα εάν μεταφερθούν στην Τουρκία ή εάν η φορολογική αρχή ενημερωθεί για την ύπαρξή τους το αργότερο έως τις 30 Ιουνίου 2022. Οι ιδιοκτήτες δε θα υποχρεωθούν να παράσχουν καμία εξήγηση σχετικά με την πηγή του περιουσιακού στοιχείου και δε θα υποβληθούν σε φορολογικό έλεγχο ή τιμωρία σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία που δηλώθηκαν. Αυτή η αμνηστία είναι τόσο ευρεία που δεν καταβάλλεται φόρος για τα περιουσιακά στοιχεία που φέρνουν από το εξωτερικό, ενώ τα χρήματα μπορούν να τα φέρουν ακόμη και σε μια βαλίτσα.
Θεσμική αδυναμία ρυθμιστικών φορέων
Στην Τουρκία, ο Οργανισμός Τραπεζικής Ρύθμισης και Εποπτείας (BDDK) και το Συμβούλιο Έρευνας Οικονομικών Εγκλημάτων (MASAK) είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνοι για τη ρύθμιση και την εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Η MASAK έχει την εξουσία να καταπολεμά το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Ωστόσο, η θεσμική ικανότητα και η ανεξαρτησία αυτών των δύο φορέων έχουν αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της απέχθειας της τουρκικής κυβέρνησης για τη γραφειοκρατία. Η πρόσφατη δήλωση του υπουργού Οικονομικών Νουρετίν Νεμπάτι κατά τη διάρκεια συνάντησης με ξένους επενδυτές δεν αφήνει περιθώρια για περαιτέρω εξηγήσεις ως προς αυτό. Είπε: «Αυτό που δεν μου αρέσει περισσότερο είναι η δυσκολία για τους επενδυτές. Η νομοθεσία και η γραφειοκρατία είναι που το προκαλούν. Ας παλέψουμε μαζί. Θα καταργήσουμε τη γραφειοκρατία, έχουμε τον πρόεδρο μαζί μας. … Θα αλλάξουμε τη νομοθεσία. Κάνουμε γρήγορα βήματα στο πλαίσιο του προεδρικού συστήματος διακυβέρνησης».
Ως συνέπεια όλων αυτών, εκμεταλλευόμενοι τις οικονομικές ευπάθειες και τους χαλαρούς νόμους της Τουρκίας, οι Ρώσοι ολιγάρχες μπορούν εύκολα να βάλουν τα χρήματά τους στο τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα χωρίς να πληρώσουν φόρο ή να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε τιμωρία, βρίσκοντας έναν Τούρκο βοηθό που μπορεί να βασίζεται σε οποιοδήποτε πραγματικό και νομικό πρόσωπο. στην Τουρκία. Ωστόσο, η Τουρκία θα πρέπει να είναι προσεκτική, καθώς η υπόθεση κατάργησης των κυρώσεων στο Ιράν βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη στο ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ.
* Ο Ali Yıldız είναι δικηγόρος με έδρα τις Βρυξέλλες και ιδρυτής της Πρωτοβουλίας The Arrested Lawyers Initiative.