Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Έχουμε ήδη αναφερθεί στις παγκόσμιες γεωπολιτικές εξελίξεις που ασφαλώς έχουν σχέση με αυτά που συμβαίνουν στην Ουκρανία (ανάλυση), στο δολάριο ως πυρηνικό όπλο των Η.Π.Α. (ανάλυση), καθώς επίσης στη χρηματοπιστωτική «Αχίλλειο πτέρνα» της Ρωσίας (ανάλυση) – ενώ οι περισσότεροι θεωρούν πως η απομόνωση της χώρας από το Swift αποτελεί ένα σημαντικό μοχλό πίεσης της, με στόχο να αποσύρει τα στρατεύματα της και να διαπραγματευθεί την ειρήνη.
Ειδικά όσον αφορά το τελευταίο, η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει το CIPS – το «διασυνοριακό σύστημα πληρωμών της Κίνας» για το διεθνές της εμπόριο, που ξεκίνησε το 2015. Το CIPS έχει σήμερα 75 άμεσους συμμετέχοντες και 1.205 έμμεσους – ενώ οι άμεσοι στην Ευρώπη είναι στη Μ. Βρετανία, στη Γερμανία, στην Ελβετία, στη Γαλλία, στο Λουξεμβούργο, στην Ουγγαρία και στη Ρωσία.
Εκτός αυτού διαθέτει το δικό της, το οποίο έχει αναπτύξει μετά την κρίση της Κριμαίας – το «σύστημα μεταφοράς οικονομικών μηνυμάτων» ή SPFS, το οποίο έχει 400 χρήστες και καλύπτει ξένες τράπεζες, από χώρες όπως η Κίνα, η Κούβα, η Λευκορωσία, το Τατζικιστάν και το Καζακστάν. Εν προκειμένω, η Ρωσία ξεκίνησε την αποδολαριοποίηση το 2018 – με αποτέλεσμα το 2021 να κατέχει λιγότερο από 1 δις $ αμερικανικών μετοχών, ενώ μόλις 5,43 δις $ ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου (πηγή: Xinhua).
Για σύγκριση, το Swift χρησιμοποιείται από 11.000 τράπεζες σε 200 χώρες ή περιοχές, συμπεριλαμβανομένων 600 κινεζικών τραπεζών – ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς, όταν το Ιράν αποκόπηκε από το Swift, χάνοντας το 50% των εσόδων του από τις εξαγωγές πετρελαίου, δημιουργήθηκε αργότερα (2019) το Instex (Instrument in Support of Trade Exchanges). Ο στόχος του δε ήταν η διευκόλυνση των συναλλαγών μεταξύ Ευρώπης και Ιράν – χωρίς να παραβιασθούν οι αμερικανικές κυρώσεις στο Swift.
Σε ποιους χρωστούν οι Η.Π.Α. (2019)
Το πρόβλημα βέβαια με το κινεζικό CIPS που θα κάλυπτε τις ανάγκες της Ρωσίας, είναι η απειλή κυρώσεων εκ μέρους των Η.Π.Α. στις τράπεζες της Κίνας που κατέχει ακόμη πολλά ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου (γράφημα 2019) – αν και θα ήταν δίκοπο μαχαίρι, αφού η Κίνα παράγει το 15% του παγκοσμίου ΑΕΠ (οι Η.Π.Α. μόλις το 8%), ενώ η αμερικανική αγορά έχει απόλυτη ανάγκη τα κινεζικά προϊόντα (επίσης ορισμένες πρώτες ύλες, όπως οι σπάνιες γαίες κλπ.).
Δίκοπο μαχαίρι είναι όμως επίσης η αποκοπή της Ρωσίας από το Swift, λόγω της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης – αν και η αληθινή βοήθεια προς την Ουκρανία θα ήταν το σταμάτημα των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας που αποτελούν το 60% των εξαγωγών της. Εν τούτοις, η ΕΕ δεν το τόλμησε – αφήνοντας τις δύο βασικές τράπεζες της Ρωσίας που διαχειρίζονται το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της (Gazprom Bank, Russian Sher bank), εκτός του καθεστώτος κυρώσεων.
Φυσικά σε συνεννόηση με τις Η.Π.Α. που δεν εξαρτώνται από ρωσικές εισαγωγές ενέργειας, αλλά αφενός μεν φοβούνται την άνοδο των τιμών, αφετέρου δεν θέλουν να πιέσουν αδικαιολόγητα τους Ευρωπαίους – γεγονός που σημαίνει πως ο βασικός μοχλός πίεσης της Ρωσίας παραμένει ανέγγιχτος. Φοβούνται εύλογα, επειδή η Ρωσία ήταν το 2020 ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου μετά τις Η.Π.Α. και τη Σαουδική Αραβία, ενώ ο δεύτερος ξηρού φυσικού αερίου (πηγή).
Το 2021 οι εξαγωγές της Ρωσίας ήταν συνολικά 493,3 δις $ (σε ΑΕΠ μόλις 1,48 τρις $, όταν της Γερμανίας είναι 3,84 τρις $), εκ των οποίων το 59,3% αφορούσε την ενέργεια (πηγή) – ενώ διαθέτει το 6% των παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου και το 20% του φυσικού αερίου. Κύρια αγορά της δε είναι η Ευρώπη – ενώ ο μεγαλύτερος πελάτης για το ρωσικό φυσικό αέριο είναι η Γερμανία, ακολουθούμενη από την Ιταλία και τη Γαλλία.
Λογικά τώρα ο υπουργός εξωτερικών της Ουκρανίας ζήτησε από τη Δύση να επιβάλει εμπάργκο στις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία – αν και θα ήταν αρκετό να συμπεριλάβει στο Swift τις δύο παραπάνω τράπεζες ή, έστω, να μειώσει την κατανάλωση της όπως την εποχή των lockdowns. Την ερώτηση για κυρώσεις στις ρωσικές εξαγωγές υπέβαλαν στον εκπρόσωπο της ΕΕ για εξωτερικές υποθέσεις οι δημοσιογράφοι – ο οποίος απάντησε πως όλα είναι στο τραπέζι.
Ο πρώην επικεφαλής πάντως της κρατικής εταιρίας φυσικού αερίου της Ουκρανίας, της Naftogaz, δήλωσε πως οι Ρώσοι πιστεύουν ότι, οι δυτικές χώρες θα σέρνονται πάντα γονατισμένες πίσω τους, παρακαλώντας τους για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο τους (πηγή) – οπότε πάντοτε θα τους συγχωρούν για ότι κάνουν, όπως στη Γεωργία ή στην Κριμαία.
Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. συνεχίζουν να εισάγουν 540.000 βαρέλια ρωσικό πετρέλαιο καθημερινά – φοβούμενες να μειώσουν τις ποσότητες (πηγή), αφού η ευαισθησία των Αμερικανών στις υψηλές τιμές του πετρελαίου, οι οποίες θα ήταν αναπόφευκτες από ένα εμπάργκο στη Ρωσία, είναι πολύ μεγάλη. Προφανώς οι κυρώσεις στο Ιράν και στη Βενεζουέλα δεν θα είχαν καμία σχέση, με τις αντίστοιχες στη Ρωσία, όσον αφορά την παγκόσμια οικονομία – πόσο μάλλον αφού έχει προηγηθεί η κρίση της πανδημίας.
Δημόσιο χρέος της Ρωσίας ως προς το ΑΕΠ της
Στα πλαίσια αυτά, οι επιπτώσεις για τη ρωσική οικονομία είναι πολύ περιορισμένες, παρά την υποτίμηση του χρέους της χώρας από τις εταιρίες αξιολόγησης σε «σκουπίδια» – αφού είναι χαμηλότερο από το 18% του ΑΕΠ της (γράφημα), με μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα. Όσον αφορά δε το ιδιωτικό χρέος, το 2018 η ιδιοκατοίκηση ήταν στο 89%, κυρίως ως αποτέλεσμα της παράδοσης τίτλων ιδιοκτησίας στους Πολίτες της, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ – οπότε τα ποσοστά των στεγαστικών δανείων είναι χαμηλά. Εκτός αυτού, το χρέος των ρωσικών νοικοκυριών ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μόλις 22% το 2021 – έναντι 79% των Η.Π.Α. και 87% της Μ. Βρετανίας (πηγή).
Η Ρωσία βέβαια κυριαρχεί σε μία ακόμη βιομηχανία, σε αυτήν του πολεμικού εξοπλισμού – όπου, για παράδειγμα, χώρες όπως η Ινδία και το Βιετνάμ, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ρωσικά όπλα. Η Κίνα είναι επίσης σημαντικός πελάτης της (γράφημα) – σύμφωνα με μία αμερικανική έκθεση από το 2021 (πηγή). Επομένως, η κατάσταση δεν είναι καθόλου όπως εμφανίζεται στα δυτικά ΜΜΕ – πόσο μάλλον επειδή οι κυρώσεις είναι στην ουσία συγκρατημένες εκ μέρους της Δύσης, όταν ο Putin φαίνεται αποφασισμένος να επιβάλει τους κανόνες του (ανάλυση).
Συμπερασματικά λοιπόν, όσο ο Putin και ο στρατός εισβολής του έχουν έσοδα από το πετρέλαιο και από το φυσικό αέριο, τα οποία εισρέουν ανεμπόδιστα στα κρατικά ταμεία, η πολεμική επιχείρηση του που μάλλον αποσκοπεί στη διχοτόμηση της Ουκρανίας, έχει πιο πολλές πιθανότητες να πετύχει – ενώ στην ουσία η Δύση έχει αφήσει απροστάτευτη την Ουκρανία, θυμίζοντας πως είχε υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ από το 2008 που ποτέ δεν δρομολογήθηκε, όπως πρόσφατα στην ΕΕ.