Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις - infobrics.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Την περασμένη Παρασκευή η Αργεντινή ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να επαναλάβουν τις πτήσεις με ενδιάμεσους σταθμούς στο Río Gallegos (Αργεντινή) - διακόπηκαν μονομερώς τον Μάρτιο του 2020 λόγω της πανδημίας. Ευνοούσαν την επικοινωνία με το αρχιπέλαγος των Μαλβίνων και επέτρεψαν στους συγγενείς εκείνων που πέθαναν στον πόλεμο των Φώκλαντ το 1982 να επισκεφθούν τους τάφους των Αργεντινών στρατιωτών στο νεκροταφείο του Δαρβίνου. Πριν από λίγες εβδομάδες, ο πρεσβευτής της Αργεντινής στη Βραζιλία, Daniel Scioli, εξέφρασε επίσης την «ανησυχία» του στο Υπουργείο Εξωτερικών του Βραζιλιάνου Προέδρου Jair Bolsonaro για τη σημαντική αύξηση των «στρατιωτικών πτήσεων από το Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ βραζιλιάνικου εδάφους και Μαλβίνων Νήσων».
Η κυβέρνηση της Βραζιλίας υποστηρίζει επίσημα τις διεκδικήσεις του Μπουένος Άιρες για την επικράτεια του νησιού, αλλά αυτή η χειρονομία φαίνεται να είναι ένα είδος σήματος προς το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι άνευ προηγουμένου: ακόμη και η βραζιλιάνικη στρατιωτική δικτατορία, την οποία θαυμάζει ο Μπολσονάρο, υποστήριξε την Αργεντινή.
Στις 5 Ιανουαρίου, το Υπουργείο Εξωτερικών της Αργεντινής εξέδωσε μια δήλωση επιβεβαιώνοντας πως οι Μαλβίνες «καταλήφθηκαν παράνομα» στις 3 Ιανουαρίου 1833 από βρετανικές δυνάμεις που «έδιωξαν τις αρχές της Αργεντινής που ήταν νόμιμα εγκατεστημένες εκεί». Στις 12 Φεβρουαρίου σημειώθηκε επίσης ένα περιστατικό όταν η Αργεντινή κατήγγειλε το πέρασμα ενός αμερικανικού πυρηνοκίνητου υποβρυχίου - του USS Greeneville - στη θάλασσα του Νότιου Ατλαντικού, κοντά στα Φώκλαντ έχοντας την υποστήριξη ενός βρετανικού αεροπλάνου.
Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες στα νησιά είναι η αλιεία, ο τουρισμός και η εκτροφή προβάτων. Η εξερεύνηση πετρελαίου, με άδεια από την κυβέρνηση του αρχιπελάγους, παραμένει αμφιλεγόμενη ως αποτέλεσμα θαλάσσιων διαφορών με την Αργεντινή. Τα Φώκλαντ, με βάση τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, διεκδικούν μια αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) που εκτείνεται σε 370 χιλιόμετρα (200 ναυτικά μίλια) από τις παράκτιες γραμμές βάσης τους - επικαλύπτεται με την ΑΟΖ της ίδιας της Αργεντινής. Η κυβέρνηση των νησιών είναι μια αυτοδιοικούμενη Βρετανική Υπερπόντια Επικράτεια, με Κυβερνήτη που διορίζεται από τη Βρετανική Βασίλισσα.
Το 1982 υπήρξε ένας αδήλωτος πόλεμος δέκα εβδομάδων μεταξύ Λονδίνου και Μπουένος Άιρες για τα νησιά. Τελείωσε με την παράδοση της Αργεντινής. Την εποχή εκείνη, η στρατιωτική κυβέρνηση της Βραζιλίας επέτρεψε στα αεροπλάνα της Αργεντινής να ανεφοδιαστούν με καύσιμα στο έδαφός της και, παρόλο που η Βραζιλία εκείνη την εποχή διοικούνταν από ένα στρατιωτικό αντικομμουνιστικό καθεστώς, βοήθησε ακόμη και τις σοβιετικές επιχειρήσεις υποστήριξης για την Αργεντινή κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.
Τόσο το Μπουένος Άιρες όσο και το Λονδίνο διεκδικούν την κυριαρχία των Φώκλαντ. Η τελευταία το κάνει με βάση τη συνεχή βρετανική διοίκηση του αρχιπελάγους από το 1833, ενώ το Μπουένος Άιρες ισχυρίζεται ότι απέκτησε τα νησιά από την Ισπανία όταν η Αργεντινή πέτυχε την ανεξαρτησία της (το 1816). Το 1833, η Αγγλία έστειλε δύο πολεμικά πλοία στις Μαλβίνες. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται από την Αργεντινή ως σφετερισμός, ενώ οι Βρετανοί το βλέπουν ως επαναβεβαίωση της κυριαρχίας. Ωστόσο, τα στρατεύματα εγκατέλειψαν την περιοχή χωρίς επίσημη κυβέρνηση.
Τον εικοστό αιώνα, οι Μαλβίνες αντιμετώπισαν σημαντική μείωση του πληθυσμού, με πολλούς νέους κατοίκους να αναζητούν ευκαιρίες εργασίας στο εξωτερικό. Και, τα τελευταία χρόνια, η μείωση του πληθυσμού μειώθηκε κυρίως χάρη στους μετανάστες από το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και από την Αγία Ελένη και τη Χιλή.
Η επίσημη και κυρίαρχη γλώσσα στο αρχιπέλαγος είναι τα αγγλικά, αλλά χρησιμοποιούνται και τα ισπανικά και οι γκαούτσο της Νότιας Αμερικής (κάποτε η πλειοψηφία) έχουν επίσης επηρεάσει την τοπική διάλεκτο και τον πολιτισμό.
Το Φεβρουάριο, ο Πρόεδρος της Αργεντινής Alberto Fernández ξεκίνησε μια διεθνή περιοδεία στη Ρωσία, την Κίνα και τα Μπαρμπάντος. Στη Ρωσία, ο Fernández εξέφρασε την επιθυμία της Αργεντινής να ενταχθεί στην ομάδα BRICS και έλαβε υποστήριξη από τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Μέρες αργότερα, στην Κίνα, το ίδιο θέμα συζητήθηκε με τον Πρόεδρο Xi Jinping, ο οποίος σηματοδότησε επίσης μια ευνοϊκή θέση σχετικά με την είσοδο της Αργεντινής στο μπλοκ. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο δρόμος για πιθανή ένταξη στους BRICS ήταν η Ρωσία και η Κίνα και όχι η γειτονική Βραζιλία. Αυτό είναι ένα ακόμη μήνυμα επιδείνωσης των διμερών σχέσεων Βραζιλίας-Αργεντινής, και το θέμα των Μαλβινών παίζει επίσης ρόλο σε αυτήν την κατάσταση.
Θα ήταν λάθος να εντάσσουμε το ζήτημα των Φώκλαντ στον αργεντίνικο εθνικισμό ή μια απλή διαμάχη για τα δικαιώματα αλιείας. Το ζήτημα των Μαλβινών είναι μέρος της γεωπολιτικής του δυτικού τμήματος του Νότιου Ατλαντικού. Μόνο δύο περιφερειακοί παίκτες καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των ακτών του Ατλαντικού της ηπείρου: η Βραζιλία και η Αργεντινή. Εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο ελέγχουν μια αλυσίδα νησιών που βρίσκονται στο κέντρο του Νότιου Ατλαντικού Ωκεανού (μεταξύ Αμερικής και Αφρικής), και αυτές οι δύο δυνάμεις ασκούν επίσης ναυτικό έλεγχο σε αυτήν τη ζώνη. Έτσι, το «θέμα των Μαλβίνων» είναι στην πραγματικότητα μέρος μιας μεγαλύτερης διαμάχης για έναν τεράστιο ωκεανό γεμάτο πόρους. Τα νησιά Φώκλαντ έχουν επίσης μεγάλη γεωστρατηγική σημασία λόγω της σύνδεσης που δημιουργούν με την Ανταρκτική. Επιπλέον, τα στενά του Μαγγελάνου και τα κανάλια Beagle και Drake επιτρέπουν τη διαωκεάνια επικοινωνία Ατλαντικού-Ειρηνικού και είναι απαραίτητα για την παρακολούθηση του παγκόσμιου εμπορίου.
Ο πόλεμος των Φώκλαντ είναι ένα είδος γεωπολιτικού τραύματος στη Νότια Αμερική, με το Νότιο Ατλαντικό να ελέγχεται κυρίως από το Λονδίνο, που είναι ο τοπικός ηγεμόνας εκεί - ελέγχει την πρόσβαση στην Ανταρκτική και τον Ινδικό Ωκεανό. Τα νησιά Σάντουιτς, καθώς και τα νησιά της Αγίας Ελένης, του Γκουτς, της Νότιας Γεωργίας και άλλα κυβερνώνται από τη βασίλισσα Ελισάβετ. Με την ανεξαρτησία της Βραζιλίας, τα νησιά Martim Vaz και το γειτονικό Trindade έγιναν βραζιλιάνικα. Το 1890, οι Βρετανοί κατέλαβαν το Τριντό, αλλά το εγκατέλειψαν μετά από διμερή συμφωνία με τη μεσολάβηση της Πορτογαλίας. Η επιστροφή του Τριντό στη Βραζιλία με διπλωματικά μέσα απέφυγε το σοβαρό πρόβλημα, αλλά αυτό δε συνέβη με τις Μαλβίνες.
Ο πόλεμος των Φώκλαντ του 1982 βραχυκύκλωσε το Δόγμα Μονρό και το «Δόγμα Εθνικής Ασφάλειας» της Βραζιλίας. Η ίδια η έννοια του «Μπλε Αμαζονίου», της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Βραζιλίας, αναπτύχθηκε εν μέρει από αυτά τα γεγονότα και αντηχούν ακόμη και σήμερα. Για παράδειγμα, το 2019, ο Βραζιλιάνος συνταγματάρχης Leandro Freitas Ribeiro υποστήριξε (στη διατριβή του στη Σχολή Ναυτικού Πολέμου) ότι η χώρα χρειάζεται ένα πυρηνικό υποβρύχιο για να υπερασπιστεί το Blue Amazon, με βάση την εμπειρία του πολέμου στις Μαλβίνες.
Στόχος της Βραζιλίας σήμερα είναι να αναπτύξει το πρώτο πυρηνικό υποβρύχιο στο Νότιο Ημισφαίριο. Σύμφωνα με ένα άρθρο του Economist του Οκτωβρίου 2021, η χώρα της Νότιας Αμερικής θα μπορούσε στην πραγματικότητα να το πετύχει πριν από την Αυστραλία, παρά το AUKUS. Αυτό φυσικά δε θα ευχαριστούσε τη Βορειοατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ). Στην πραγματικότητα, η Μπραζίλια και η Μόσχα προχώρησαν τις συνομιλίες για την πυρηνική συνεργασία τους όταν ο Μπολσονάρο και ο Πούτιν συναντήθηκαν το Φεβρουάριο. Μέχρι το 2010, το Μπουένος Άιρες είχε επίσης παρόμοια σχέδια σχετικά με την ανάπτυξη πυρηνικής πρόωσης για τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού του και προσπάθησε ακόμη και να συμμετάσχει στο έργο της Βραζιλίας, κάτι που δεν συνέβη. Ο πόλεμος του 1982 λειτουργεί ως υπόβαθρο για όλες αυτές τις εξελίξεις. Η κάπως ακανόνιστη εξωτερική πολιτική του Μπολσονάρο θα ωφελούσε πραγματικά πολύ από τη βελτίωση των διμερών σχέσεων με την Αργεντινή στο πλαίσιο των BRICS. Μια πιθανή εκλογική νίκη του Λούλα τον Οκτώβριο θα μπορούσε να ενισχύσει ξανά την ομάδα των BRICS.
Συνοψίζοντας, τα νησιά Φώκλαντ παραμένουν ένα σημαντικό θέμα στη νοτιοαμερικανική ήπειρο. Αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης γεωπολιτικής διαμάχης στη θάλασσα του Νότιου Ατλαντικού και θα ακούσουμε πολλά περισσότερα γι' αυτά.