Το δράμα της Ουκρανίας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ουδείς γνωρίζει πόσος καιρός θα χρειαστεί να εξευρεθεί μια ισορροπία που θα οδηγήσει στην κατάπαυση του πυρός. Όλα θα εξαρτηθούν από τους στόχους με τους οποίους θα προσέλθουν οι δυο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Διότι η προσέγγιση δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Η Ρωσία που έχει δημιουργήσει και στρατιωτικό τετελεσμένο, μπορεί να απαιτήσει πολλά περισσότερα από αυτά για να μην προχωρήσει σε περαιτέρω στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μένει να αποδειχθεί πόσο θα επηρεάσει τις αποφάσεις του Κρεμλίνου ο οικονομικός πόλεμος που έχει κηρύξει στη Ρωσία η Δύση. Σε αυτό το κλίμα, έχει ενδιαφέρον να εξεταστεί η ελληνική πολιτική απέναντι στις εξελίξεις.
Από: defence-point.gr - Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Η Ελλάδα επέλεξε την απόλυτη ταύτιση με το ΝΑΤΟ. Η δικαιολογία είναι πειστική σε απόλυτες τιμές. Η συμπεριφορά της Ρωσίας ανοίγει τον δρόμο στην ελληνική διπλωματία να την παραλληλίσει με την αντίστοιχη της Τουρκίας. Σε περίπτωση που ο τουρκικός αναθεωρητισμός εκδηλωθεί στην πράξη, η Αθήνα θα μπορεί να απαιτήσει από τη Δύση να επιδείξει παρόμοια καταγγελτική συμπεριφορά και να λάβει εξίσου εξοντωτικές κυρώσεις.
Στην πραγματική ζωή, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε λάβει την ίδια θέση αρχής, αλλά να είχε διαφοροποιηθεί στο ύφος. Κι αυτό για αντικειμενικούς λόγους. Καταρχάς, μπορεί σήμερα να είναι δεδομένη η στάση της Δύσης απέναντι στον ρωσικό αναθεωρητισμό, αλλά είναι ιστορικά τεκμηριωμένη και η υιοθέτηση δυο μέτρων και δυο σταθμών όταν προκύπτει ζήτημα που αφορά την Τουρκία για να μην αναφερθούμε σε δυτικές επεμβάσεις.
Αλήθεια, περιμένει η ελληνική κυβέρνηση ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θα διαφοροποιήσουν ποιοτικά τη μέχρι σήμερα ποντιοπιλατική στάση τους απέναντι στην Τουρκία; Περιμένουμε όσοι εξοπλίζουν σήμερα την Ουκρανία για να αντιμετωπίσει τις ρωσικές δυνάμεις, προσφέροντας πολεμικό υλικό αξίας σχεδόν μισού δισ. ευρώ, θα κάνουν το ίδιο; Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι κι όταν υπάρχουν ρητορικές καταδίκες, παγίως συνοδεύονται από έκκληση για διαπραγματεύσεις και εκατέρωθεν υποχωρήσεις για την εξεύρεση συμβιβασμού!
Όταν υπάρχουν απαιτήσεις μόνο από τη μία πλευρά, δηλαδή την τουρκική, η στάση αυτή ισοδυναμεί με πίεση στην Ελλάδα να παραιτηθεί κυριαρχικών δικαιωμάτων και ενίοτε κυριαρχίας, που κατοχυρώνονται από το διεθνές δίκαιο για όλες τις άλλες χώρες, προς χάριν της ειρήνης. Μήπως ζητήθηκαν υποχωρήσεις από το Κίεβο προς χάριν της ειρήνης; Όχι, η Δύση έχει υιοθετήσει μία απόλυτα άκαμπτη θέση, αρνούμενη να κατανοήσει έστω και κάποιες από τις ανησυχίες της Ρωσίας για την εθνική της ασφάλεια. Ανησυχίες που οδήγησαν τελικά και στην εισβολή. Προφανώς, η Δύση δεν θα ζητήσει από το Κίεβο να διαπραγματευτεί εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία προς χάριν της ειρήνης.
Κατά συνέπεια, το συμπέρασμα είναι ότι η ελληνική πολιτική διαμορφώθηκε με βάση τους ευσεβείς μας πόθους, όχι με βάση την ψυχρή λογική, την ανάλυση για το τι εξυπηρετεί το ελληνικό εθνικό συμφέρον. Ακόμα κι αν υπάρξουν αλλαγές στη στάση του ατλαντικού παράγοντα σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, πράγμα αμφίβολο, αυτές θα είναι οριακές και κυρίως ρητορικές.
Αξίζει αυτό ώστε να απεμποληθεί οριστικά η δυνατότητα διατήρησης ενός αξιοπρεπούς επίπεδου σχέσεων με τη Μόσχα, το οποίο συμβάλει σε κάποιο βαθμό στον έλεγχο της τουρκικής συμπεριφοράς; Αυτό δεν είναι ερώτημα που χρήζει πρόχειρης ή ηθικολογικής απάντησης. Άλλο η ξεκάθαρη καταδίκη της ρωσικής εισβολής κι άλλο το “πάθος” που εκπέμπει η Αθήνα, το οποίο δεν εκτιμάται ότι θα αποδώσει διπλωματικούς καρπούς υπέρ του ελληνικού εθνικού συμφέροντος.
Αλήθεια, έπαψε να ισχύει το δόγμα ότι όποτε οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας βρίσκονται σε καλό επίπεδο μειώνεται η γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας; Ή δεν το πίστεψαν ποτέ αυτό στην κυβέρνηση; Γιατί υιοθετούμε πολιτική συμβατή με νέο Ψυχρό Πόλεμο ωσάν να μην μας επηρεάζει καθόλου; Για την ακρίβεια σαν να μας συμφέρει.
Δεν χρειαζόταν καν να ακολουθούσαμε τη στάση χωρών του Κόλπου (Σαουδική Αραβία και Εμιράτα) που συνειδητά επιλέγουν να διατηρούν αποστάσεις κι από τις δύο πλευρές. Πόσοι πληροφορήθηκαν την επιστολή Πούτιν στον Εμίρη του Κατάρ και τη σχέση των δυο χωρών στον τομέα της παγκόσμιας ενεργειακής ασφάλειας; Ας πάμε, όμως, πιο κοντά και σε χώρες με συγγενή στα δικά μας “πολιτισμικά” χαρακτηριστικά.
Πιστεύει κανείς ότι η ανταλλαγή προσβολών μέσω Twitter ανάμεσα στον Ιταλό πρωθυπουργό Ντράγκι και στον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι ήταν για το ότι ο δεύτερος δεν απεδείχθη συνεπής στο τηλεφωνικό τους ραντεβού; Μήπως ήταν ένα έμμεσο μήνυμα της Ρώμης στη Μόσχα; Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ισραήλ. Τηρεί προσεκτική ισορροπία, παρ’ ότι ο Ζελένσκι είναι εβραϊκής καταγωγής και οι σχέσεις του Ισραήλ με την Ουκρανία είναι βαθιές σε βαθμό παρεξηγήσεως!
Είναι ενδεικτικό ότι την κρίσιμη ώρα, οι Ισραηλινοί αρνήθηκαν να πουλήσουν αντιαεροπορικά συστήματα IronDome στο Κίεβο. Κι όμως, στο Ισραήλ απευθύνθηκε για μεσολάβηση ο Ζελένσκι. Το εβραϊκό κράτος εμπιστεύθηκαν ως “έντιμο διαμεσολαβητή” οι Ρώσοι. Και σήμερα παίζει παρασκηνιακά ρόλο στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, αναδεικνυόμενο σε διαμεσολαβητή ανάμεσα σε Δύση και Ρωσία.
Ελλάδα και Ισραήλ έχουν ομογενείς και στην Ουκρανία και στη Ρωσία, τους οποίους πρέπει να προστατεύσουν. Ποιανού η πολιτική είναι συμβατή με αυτό τον σκοπό; Σε αυτό το σημείο ας γίνει μια ακόμα παρατήρηση. Ποιας χώρας η ασφάλεια, ιστορικά εξαρτάται περισσότερο από τη Δύση; Του Ισραήλ ή της Ελλάδας; Δεν είναι οι ΗΠΑ που στηρίζουν χωρίς υποσημειώσεις στρατιωτικά, διπλωματικά και οικονομικά το Ισραήλ; Παρόλα αυτά, η ισραηλινή εξωτερική πολιτική είναι πραγματιστική όχι συναισθηματική.
Η ταύτιση ακόμα και στο ύφος με τις επιλογές του ΝΑΤΟ παίζει ρόλο. Όχι μόνο αρνούμαστε να κατανοήσουμε αυτή την πραγματικότητα, αλλά μετατρέπουμε το κρίσιμο εθνικής σημασίας πρόβλημα και σε “όπλο” στο πλαίσιο του εσωτερικού πολιτικού παιγνίου. Το Μαξίμου επιχειρεί να “κοντύνει” τον υπουργό Εξωτερικών Δένδια, με διαρροές που δεν πολυστέκουν στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Ο Δένδιας έχει διαπράξει σφάλματα, κυρίως όσον αφορά τις “πράσινες” εμμονές του. Η στάση του, όμως, απέναντι στη Ρωσία επιχειρούσε να διατηρήσει μια ισορροπία, την οποία εγκαταλείψαμε σαν να αποφάσισε σε κεντρικό επίπεδο η κυβέρνηση να διαρρήξει απόλυτα τις σχέσεις με τους Ρώσους. Δημιουργεί την εντύπωση πως έψαχνε από καιρό την αφορμή!
Αληθεύει διαρροή ότι η Αθήνα να συζητά με τη Σόφια για κοινή επένδυση σε πυρηνικό εργοστάσιο σε βουλγαρικό έδαφος, το οποίο θα τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από τερματικούς σταθμούς σε ελληνικό έδαφος (Αλεξανδρούπολη), από όπου θα τροφοδοτείται η Ελλάδα με ηλεκτρικό ρεύμα; Δηλαδή ούτε η πυρηνική ενέργεια μας πειράζει, ούτε η χρήση του φυσικού αερίου, αρκεί να μην εξορύξουμε εμείς υδρογονάνθρακες! Και φυσικά να μην εισπράττουμε αλλά μόνο να πληρώνουμε!
Και εδώ δηλαδή θα “αγοράσουμε” προστασία από τις ΗΠΑ, διότι δικό τους υγροποιημένο σχιστολιθικό φυσικό αέριο θα φέρνουν και διότι η περιοχή μετατρέπεται σε κομβικό σημείο της γεωστρατηγικής τους προσέγγισης; Αλήθεια αυτός είναι ο στρατηγικός μας σχεδιασμός απέναντι στην κρίση; Είναι άλλο να καταδικάζουμε απερίφραστα τη ρωσική εισβολή κι άλλο να κλωτσάμε τόσο άγαρμπα τις διπλωματικές ισορροπίες…
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Η Ελλάδα επέλεξε την απόλυτη ταύτιση με το ΝΑΤΟ. Η δικαιολογία είναι πειστική σε απόλυτες τιμές. Η συμπεριφορά της Ρωσίας ανοίγει τον δρόμο στην ελληνική διπλωματία να την παραλληλίσει με την αντίστοιχη της Τουρκίας. Σε περίπτωση που ο τουρκικός αναθεωρητισμός εκδηλωθεί στην πράξη, η Αθήνα θα μπορεί να απαιτήσει από τη Δύση να επιδείξει παρόμοια καταγγελτική συμπεριφορά και να λάβει εξίσου εξοντωτικές κυρώσεις.
Στην πραγματική ζωή, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε λάβει την ίδια θέση αρχής, αλλά να είχε διαφοροποιηθεί στο ύφος. Κι αυτό για αντικειμενικούς λόγους. Καταρχάς, μπορεί σήμερα να είναι δεδομένη η στάση της Δύσης απέναντι στον ρωσικό αναθεωρητισμό, αλλά είναι ιστορικά τεκμηριωμένη και η υιοθέτηση δυο μέτρων και δυο σταθμών όταν προκύπτει ζήτημα που αφορά την Τουρκία για να μην αναφερθούμε σε δυτικές επεμβάσεις.
Αλήθεια, περιμένει η ελληνική κυβέρνηση ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θα διαφοροποιήσουν ποιοτικά τη μέχρι σήμερα ποντιοπιλατική στάση τους απέναντι στην Τουρκία; Περιμένουμε όσοι εξοπλίζουν σήμερα την Ουκρανία για να αντιμετωπίσει τις ρωσικές δυνάμεις, προσφέροντας πολεμικό υλικό αξίας σχεδόν μισού δισ. ευρώ, θα κάνουν το ίδιο; Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι κι όταν υπάρχουν ρητορικές καταδίκες, παγίως συνοδεύονται από έκκληση για διαπραγματεύσεις και εκατέρωθεν υποχωρήσεις για την εξεύρεση συμβιβασμού!
Όταν υπάρχουν απαιτήσεις μόνο από τη μία πλευρά, δηλαδή την τουρκική, η στάση αυτή ισοδυναμεί με πίεση στην Ελλάδα να παραιτηθεί κυριαρχικών δικαιωμάτων και ενίοτε κυριαρχίας, που κατοχυρώνονται από το διεθνές δίκαιο για όλες τις άλλες χώρες, προς χάριν της ειρήνης. Μήπως ζητήθηκαν υποχωρήσεις από το Κίεβο προς χάριν της ειρήνης; Όχι, η Δύση έχει υιοθετήσει μία απόλυτα άκαμπτη θέση, αρνούμενη να κατανοήσει έστω και κάποιες από τις ανησυχίες της Ρωσίας για την εθνική της ασφάλεια. Ανησυχίες που οδήγησαν τελικά και στην εισβολή. Προφανώς, η Δύση δεν θα ζητήσει από το Κίεβο να διαπραγματευτεί εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία προς χάριν της ειρήνης.
Κατά συνέπεια, το συμπέρασμα είναι ότι η ελληνική πολιτική διαμορφώθηκε με βάση τους ευσεβείς μας πόθους, όχι με βάση την ψυχρή λογική, την ανάλυση για το τι εξυπηρετεί το ελληνικό εθνικό συμφέρον. Ακόμα κι αν υπάρξουν αλλαγές στη στάση του ατλαντικού παράγοντα σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, πράγμα αμφίβολο, αυτές θα είναι οριακές και κυρίως ρητορικές.
Αξίζει αυτό ώστε να απεμποληθεί οριστικά η δυνατότητα διατήρησης ενός αξιοπρεπούς επίπεδου σχέσεων με τη Μόσχα, το οποίο συμβάλει σε κάποιο βαθμό στον έλεγχο της τουρκικής συμπεριφοράς; Αυτό δεν είναι ερώτημα που χρήζει πρόχειρης ή ηθικολογικής απάντησης. Άλλο η ξεκάθαρη καταδίκη της ρωσικής εισβολής κι άλλο το “πάθος” που εκπέμπει η Αθήνα, το οποίο δεν εκτιμάται ότι θα αποδώσει διπλωματικούς καρπούς υπέρ του ελληνικού εθνικού συμφέροντος.
Αλήθεια, έπαψε να ισχύει το δόγμα ότι όποτε οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας βρίσκονται σε καλό επίπεδο μειώνεται η γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας; Ή δεν το πίστεψαν ποτέ αυτό στην κυβέρνηση; Γιατί υιοθετούμε πολιτική συμβατή με νέο Ψυχρό Πόλεμο ωσάν να μην μας επηρεάζει καθόλου; Για την ακρίβεια σαν να μας συμφέρει.
Δεν χρειαζόταν καν να ακολουθούσαμε τη στάση χωρών του Κόλπου (Σαουδική Αραβία και Εμιράτα) που συνειδητά επιλέγουν να διατηρούν αποστάσεις κι από τις δύο πλευρές. Πόσοι πληροφορήθηκαν την επιστολή Πούτιν στον Εμίρη του Κατάρ και τη σχέση των δυο χωρών στον τομέα της παγκόσμιας ενεργειακής ασφάλειας; Ας πάμε, όμως, πιο κοντά και σε χώρες με συγγενή στα δικά μας “πολιτισμικά” χαρακτηριστικά.
Πιστεύει κανείς ότι η ανταλλαγή προσβολών μέσω Twitter ανάμεσα στον Ιταλό πρωθυπουργό Ντράγκι και στον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι ήταν για το ότι ο δεύτερος δεν απεδείχθη συνεπής στο τηλεφωνικό τους ραντεβού; Μήπως ήταν ένα έμμεσο μήνυμα της Ρώμης στη Μόσχα; Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ισραήλ. Τηρεί προσεκτική ισορροπία, παρ’ ότι ο Ζελένσκι είναι εβραϊκής καταγωγής και οι σχέσεις του Ισραήλ με την Ουκρανία είναι βαθιές σε βαθμό παρεξηγήσεως!
Είναι ενδεικτικό ότι την κρίσιμη ώρα, οι Ισραηλινοί αρνήθηκαν να πουλήσουν αντιαεροπορικά συστήματα IronDome στο Κίεβο. Κι όμως, στο Ισραήλ απευθύνθηκε για μεσολάβηση ο Ζελένσκι. Το εβραϊκό κράτος εμπιστεύθηκαν ως “έντιμο διαμεσολαβητή” οι Ρώσοι. Και σήμερα παίζει παρασκηνιακά ρόλο στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, αναδεικνυόμενο σε διαμεσολαβητή ανάμεσα σε Δύση και Ρωσία.
Ελλάδα και Ισραήλ έχουν ομογενείς και στην Ουκρανία και στη Ρωσία, τους οποίους πρέπει να προστατεύσουν. Ποιανού η πολιτική είναι συμβατή με αυτό τον σκοπό; Σε αυτό το σημείο ας γίνει μια ακόμα παρατήρηση. Ποιας χώρας η ασφάλεια, ιστορικά εξαρτάται περισσότερο από τη Δύση; Του Ισραήλ ή της Ελλάδας; Δεν είναι οι ΗΠΑ που στηρίζουν χωρίς υποσημειώσεις στρατιωτικά, διπλωματικά και οικονομικά το Ισραήλ; Παρόλα αυτά, η ισραηλινή εξωτερική πολιτική είναι πραγματιστική όχι συναισθηματική.
Η ταύτιση ακόμα και στο ύφος με τις επιλογές του ΝΑΤΟ παίζει ρόλο. Όχι μόνο αρνούμαστε να κατανοήσουμε αυτή την πραγματικότητα, αλλά μετατρέπουμε το κρίσιμο εθνικής σημασίας πρόβλημα και σε “όπλο” στο πλαίσιο του εσωτερικού πολιτικού παιγνίου. Το Μαξίμου επιχειρεί να “κοντύνει” τον υπουργό Εξωτερικών Δένδια, με διαρροές που δεν πολυστέκουν στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Ο Δένδιας έχει διαπράξει σφάλματα, κυρίως όσον αφορά τις “πράσινες” εμμονές του. Η στάση του, όμως, απέναντι στη Ρωσία επιχειρούσε να διατηρήσει μια ισορροπία, την οποία εγκαταλείψαμε σαν να αποφάσισε σε κεντρικό επίπεδο η κυβέρνηση να διαρρήξει απόλυτα τις σχέσεις με τους Ρώσους. Δημιουργεί την εντύπωση πως έψαχνε από καιρό την αφορμή!
Αληθεύει διαρροή ότι η Αθήνα να συζητά με τη Σόφια για κοινή επένδυση σε πυρηνικό εργοστάσιο σε βουλγαρικό έδαφος, το οποίο θα τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από τερματικούς σταθμούς σε ελληνικό έδαφος (Αλεξανδρούπολη), από όπου θα τροφοδοτείται η Ελλάδα με ηλεκτρικό ρεύμα; Δηλαδή ούτε η πυρηνική ενέργεια μας πειράζει, ούτε η χρήση του φυσικού αερίου, αρκεί να μην εξορύξουμε εμείς υδρογονάνθρακες! Και φυσικά να μην εισπράττουμε αλλά μόνο να πληρώνουμε!
Και εδώ δηλαδή θα “αγοράσουμε” προστασία από τις ΗΠΑ, διότι δικό τους υγροποιημένο σχιστολιθικό φυσικό αέριο θα φέρνουν και διότι η περιοχή μετατρέπεται σε κομβικό σημείο της γεωστρατηγικής τους προσέγγισης; Αλήθεια αυτός είναι ο στρατηγικός μας σχεδιασμός απέναντι στην κρίση; Είναι άλλο να καταδικάζουμε απερίφραστα τη ρωσική εισβολή κι άλλο να κλωτσάμε τόσο άγαρμπα τις διπλωματικές ισορροπίες…