Από: analyst.gr - Βασίλης Βιλιάρδος
Ανάλυση
Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στους κινδύνους για το δολάριο, πρόσφατα ως αποτέλεσμα της κατάχρησης των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας (ανάλυση) – ενός νομίσματος που όμως αποτελεί το πυρηνικό οικονομικό όπλο των ΗΠΑ (πηγή). Εν τούτοις, θα συμβεί μόνο εάν χαθεί ο πόλεμος που κήρυξε η υπερδύναμη στην Κίνα, μέσω της Ρωσίας και της εισβολής της στην Ουκρανία – ενώ δεν έχει ακόμη τελειώσει η μάχη της Σαουδικής Αραβίας που επιμένει στην πώληση πετρελαίου έναντι γουάν στην Κίνα, αντί (πετρο)δολαρίου (ανάλυση).
Ειδικότερα, είναι πλέον σαφές πως η σημερινή κλιμάκωση του Νέου Ψυχρού Πολέμου, σχεδιάσθηκε πριν από πολλούς μήνες – όπου το σχέδιο των ΗΠΑ να μπλοκάρουν τον Nord Stream 2, οπότε να επιφέρουν ένα μεγάλο πλήγμα (και) στη Γερμανία, αποτελούσε ένα μόνο μέρος της στρατηγικής τους.
Εν προκειμένω, ο στόχος τους ήταν να εμποδίσουν τη Δυτική Ευρώπη, οπότε τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ, να ευημερήσουν μέσω των αμοιβαίων εμπορικών συναλλαγών και επενδύσεων με την Κίνα, ενδεχομένως επίσης με τη Ρωσία – σημειώνοντας όμως πως, σύμφωνα με τον Biden και με τις αμερικανικές εκθέσεις εθνικής ασφαλείας, ο κύριος εχθρός των ΗΠΑ θεωρείται η Κίνα.
Η ανάπτυξη της Κίνας αποτέλεσε τον απόλυτο τρόμο των ΗΠΑ – με την έννοια της επίτευξης ευημερίας μέσω ενός άλλου συστήματος, αντιθέτου από το αμερικανικό. Η σοσιαλιστική εκβιομηχάνιση της Κίνας (η οποία επέτρεψε μεταξύ άλλων στην εταιρική Αμερική να μειώσει τους μισθούς των εργαζομένων με τη βοήθεια της αποβιομηχάνισης της οικονομίας τους), θεωρούταν ανέκαθεν ως ο μεγάλος εχθρός της νεοφιλελεύθερης «οικονομίας rentier» – η οποία επικράτησε στις περισσότερες δυτικές χώρες, κυρίως στις ΗΠΑ, από τη δεκαετία του 1980.
Στην ουσία λοιπόν έχουμε οδηγηθεί σήμερα σε μία σύγκρουση οικονομικών συστημάτων: του νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού αμερικανικού τύπου, εναντίον της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης κινεζικού τύπου. Από τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος εναντίον της Κίνας αποτελεί τη σιωπηλή εναρκτήρια πράξη μίας κατάστασης που απειλεί να εξελιχθεί σε έναν μακροχρόνιο Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο – όπου όλες οι άλλες χώρες, ενδεχομένως με εξαίρεση τη Ρωσία, θεωρούνται πιόνια, στο σκάκι των δύο υπερδυνάμεων.
Το πρώτο σενάριο της αμερικανικής στρατηγικής
Περαιτέρω, από μία άλλη οπτική γωνία (Hudson), η στρατηγική των ΗΠΑ είναι να απομακρύνουν τους πιο πιθανούς οικονομικούς συμμάχους της Κίνας – ιδιαίτερα τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία, τη Νότια Ασία και την Ανατολική Ασία. Το μόνο που τις απασχολούσε ήταν από πού έπρεπε να ξεκινήσει η εφαρμογή της – με απώτερο στόχο την απομόνωση της Κίνας.
Στα πλαίσια αυτά, θεωρήθηκε πως η Ρωσία ήταν η πλέον κατάλληλη για να ξεκινήσει η απομόνωση – τόσο της Κίνας, όσο και της Ευρώπης του ΝΑΤΟ. Έτσι δρομολογήθηκε μία σειρά όλο και πιο αυστηρών κυρώσεων, εναντίον της Ρωσίας – μεταξύ άλλων, με στόχο να εμποδίσουν οι ΗΠΑ το ΝΑΤΟ να συνεργασθεί μαζί της, όπως ανέκαθεν επιθυμούσε ο Putin.
Εν προκειμένω, η Ουκρανία που βίωνε έναν εμφύλιο πόλεμο μετά το πραξικόπημα του Maidan το 2014 (ανάλυση), υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ (η κυρία Nuland είχε κομπάσει λέγοντας πως επένδυσε 5 δις $ στο νεοναζιστικό κόμμα της Ουκρανίας 8 χρόνια πριν), προσέφερε την ευκαιρία για μία μεγάλη αμερικανική πρώτη νίκη – στην αντιπαράθεση των ΗΠΑ ενάντια στην Κίνα, τη Ρωσία και τους συμμάχους τους. Έτσι οι ρωσόφωνες περιοχές του Donetsk και του Luhansk βομβαρδίσθηκαν με αυξανόμενη ένταση από τους Ουκρανούς – ενώ όταν η Ρωσία απέφυγε να απαντήσει, σχεδιάσθηκε μία μεγάλη αναμέτρηση που θα ξεκινούσε στα τέλη Φεβρουαρίου.
Η αφετηρία θα ήταν μία επίθεση αστραπή της Δυτικής Ουκρανίας, οργανωμένη από Αμερικανούς και με εξοπλισμό από το ΝΑΤΟ – όπου όμως πρόλαβε η Ρωσία με τα γνωστά επακόλουθα, με αποτέλεσμα τη συντονισμένη επιβολή κυρώσεων που γνωρίζουμε, με το πάγωμα ακόμη και των συναλλαγματικών αποθεμάτων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας (ανάλυση).
Ο πρώτος ηττημένος πάντως είναι η Ευρώπη – η οποία αντί να αγοράζει φυσικό αέριο, πετρέλαιο, σιτηρά κλπ. από τη Ρωσία, θα τα αγοράζει σε πολύ πιο ακριβές τιμές από τις ΗΠΑ. Το θύμα βέβαια είναι η Ουκρανία – οι Πολίτες της οποίας πολεμούν ηρωικά για την πατρίδα τους, χωρίς να γνωρίζουν τι ακριβώς διαδραματίζεται στο παρασκήνιο.
Το δεύτερο σενάριο της αμερικανικής στρατηγικής
Συνεχίζοντας, ένα δεύτερο σενάριο στηρίζεται στις επενδύσεις της Κίνας στην Ουκρανία και στη συνεργασία μαζί της – σε συνδυασμό με τις εμπορικές συμφωνίες που υπέγραψαν τόσο η Γερμανία, όσο και η Γαλλία, επί πλέον η ΕΕ υποκινούμενη από τη Γερμανία, με την Κίνα.
Ειδικότερα, η Κίνα χρηματοδότησε πολλές ουκρανικές υποδομές, με στόχο να καταστεί η Ουκρανία βασικός κόμβος του δρόμου του μεταξιού προς την Ευρώπη – ενώ σχεδίαζε να συμμετέχουν τα λιμάνια της και ιδίως η Οδυσσός. Με δεδομένο δε το ότι, απέφυγε επιμελώς τη σύνδεση της Ρωσίας στο δρόμο του μεταξιού, με εξαίρεση μία μόνο περιοχή της που όμως τη διεκδικεί, αποφεύγοντας επίσης την Κριμαία, είναι εύλογο να υποθέσει κανείς πως δεν εμπιστευόταν τη Ρωσία.
Την ίδια περίοδο, αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι εμπορικές συναλλαγές της Κίνας με την Ουκρανία – με την Κίνα να εισάγει τόσο πολεμικό εξοπλισμό από την Ουκρανία, όσο και το «Know How» της, για μία σειρά οπλικών συστημάτων που κατασκευάζει η Ουκρανία, ακόμη και για τα υπερμεγέθη αεροπλάνα Antonov.
Προσπάθησε δε να εξαγοράσει μία μεγάλη πολεμική βιομηχανία της Ουκρανίας – στην οποία συμμετέχει με σημαντικά ποσοστά. Εκτός αυτού, έχουμε ήδη αναφερθεί στο παρελθόν στην «ενοικίαση» εδαφών της Ουκρανίας από την Κίνα – με σκοπό την καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων.
Στα πλαίσια αυτά, γνωρίζοντας πως η Ρωσία κατέστρεψε ολοσχερώς όλες τις υποδομές της Ουκρανίας που είχαν χρηματοδοτηθεί από την Κίνα, μετά την έναρξη του πολέμου (μαζί με τις βιομηχανίες και τα αεροπλάνα της), εμπόδισε σίγουρα τη μετατροπή της σε κόμβο του δρόμου του μεταξιού – με δυσμενή αποτελέσματα για τις εμπορικές συναλλαγές της ΕΕ με την Κίνα.
Παράλληλα προκλήθηκαν μεγάλα προβλήματα στη γερμανική βιομηχανία, λόγω ελλείψεων πρώτων υλών (αλουμίνιο κλπ.), ακριβότερης ενέργειας και μεγάλων κενών στην εφοδιαστική της αλυσίδα – σημειώνοντας εδώ πως ο δείκτης τιμών παραγωγού για τα βιομηχανικά προϊόντα της Γερμανίας αυξήθηκε κατά 30,9% το Μάρτιο, συγκριτικά με τον αντίστοιχο μήνα του προηγουμένου έτους σε ετήσια βάση (γράφημα).
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση, μετά τη δεκαετία του 1940 – ενώ οι γερμανικές τιμές ενέργειας αυξήθηκαν κατά 83,8% σε σχέση με τον περυσινό Μάρτιο ή κατά 10,4% σε σύγκριση με το Φεβρουάριο. Δεν είναι τυχαία δε η δήλωση Αμερικανού οικονομολόγου, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ νίκησαν για τρίτη φορά τη Γερμανία σήμερα, μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους – ενώ οι οικονομικοί κίνδυνοι για τη χώρα κλιμακώνονται καθημερινά (η «τιμωρία» της Γαλλίας με την AUKUS, με στόχο ξανά την Κίνα, είναι σε όλους μας γνωστή).
Η απαγόρευση τώρα του προέδρου της Γερμανίας να επισκεφθεί την Ουκρανία από τον πρόεδρο της τελευταίας, η οποία εξόργισε όλους τους Γερμανούς, έχει το δικό της νόημα – ταιριάζοντας με το σενάριο που περιγράφουμε.
Συμπερασματικά λοιπόν, ενώ υπάρχουν πολλές άλλες λεπτομέρειες που δεν μπορούμε να επεκταθούμε εδώ, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει μία μυστική συνεργασία των ΗΠΑ με τη Ρωσία – με «έπαθλο» το μοίρασμα και τη λεηλασία της Ευρώπης και με κοινό εχθρό την Κίνα.
Άλλωστε η Ρωσία, εκτός από τις εδαφικές διαφορές με την Κίνα, δεν πρόκειται να ωφεληθεί μακροπρόθεσμα από τη συνεργασία της – ενώ τόσο η ίδια, όσο και οι ΗΠΑ, κερδίζουν σήμερα σημαντικά από τις τιμές της ενέργειας και πολλών άλλων προϊόντων.
Μπορεί βέβαια να θεωρήσει κανείς το συγκεκριμένο σενάριο ως «επιστημονικής φαντασίας», γνωρίζοντας τη δέσμευση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας – εν τούτοις, η δέσμευση δεν είναι συνώνυμη με την κατάσχεση. Επίσης τις αυστηρότατες κυρώσεις που της επιβλήθηκαν – όπου όμως αυτός που υφίσταται στις συνέπειες είναι κυρίως τη Ευρώπη, ενώ η Ρωσία δεν έχει σταματήσει να την τροφοδοτεί με ενέργεια, αλλά με ακριβότερες τιμές. Τέλος, τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων Ρώσων Ολιγαρχών – κάτι που όμως ωφελεί τον Putin.
Το μεγάλο θέμα είναι οι συναλλαγές με ρούβλια που επέβαλε η Ρωσία – αν και στην ουσία απλά ανταλλάσσονται τα δολάρια με ρούβλια, με το δολάριο (με το ευρώ επίσης) να παραμένει το νόμισμα αναφοράς (ανάλυση). Εκτός αυτού, δεν θα γινόταν διαφορετικά πιστευτή η στάση της Ρωσίας από την Κίνα – η οποία θα υποψιαζόταν την ενδεχομένως μυστική συνεργασία της με τις ΗΠΑ.
Τα οικονομικά επακόλουθα για την ΕΕ
Συνεχίζοντας, είτε ισχύουν τα παραπάνω, είτε κάποιο άλλο σενάριο, τα οικονομικά επακόλουθα για την ΕΕ και ιδιαίτερα για την Ευρωζώνη είναι τα ίδια – ενώ θεωρείται σκόπιμη η εξέταση του πώς θα επηρεαστεί το ισοζύγιο πληρωμών της, οπότε η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ απέναντι στο δολάριο.
Εν προκειμένω, το ευρωπαϊκό εμπόριο και οι επενδύσεις πριν από τον πόλεμο και τις κυρώσεις, υποσχόταν μία αυξανόμενη ευημερία της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ – έναντι της Ρωσίας και της Κίνας. Η Ρωσία παρείχε άφθονη ενέργεια και πρώτες ύλες σε ανταγωνιστικές τιμές – ενώ η ενέργεια επρόκειτο να κάνει ένα κβαντικό άλμα με τον Nord Stream 2, καθιστώντας ταυτόχρονα τη Γερμανία βασικό ενεργειακό κόμβο της Ευρώπης.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την οικονομική της ευρωστία και με τα τεράστια πλεονάσματα της εις βάρος των εταίρων της (επίσης των ΗΠΑ), κυρίως μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, θα ολοκλήρωνε την ηγεμονία της στην Ευρώπη – με αποτέλεσμα να αναδειχθεί ως «επικεφαλής» της ΕΕ, στον τέταρτο ισχυρό πόλο του πλανήτη.
Το αυξανόμενο εισαγωγικό εμπόριο της ΕΕ θα πληρωνόταν από το συνάλλαγμα που θα κέρδιζε, εξάγοντας περισσότερα βιομηχανικά και κεφαλαιακά προϊόντα στη Ρωσία – καθώς επίσης επενδύοντας στην ανάπτυξη της τελευταίας με θυγατρικές των βιομηχανιών της κλπ. Επί πλέον από τις εξαγωγές της στην Κίνα, όπου η Γερμανία είναι υπεύθυνη για το 50% των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ – με τη Γαλλία να έχει επίσης σημαντικό μερίδιο.
Το διμερές εμπόριο τώρα της ΕΕ με τη Ρωσία και οι επενδύσεις έχουν πλέον σταματήσει – ενώ θα παραμείνουν έτσι, μετά το πάγωμα των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας και τη Ρωσοφοβία που πια κορυφώθηκε, έχοντας υποστηριχθεί από τα δυτικά και αμερικανικά μέσα προπαγάνδας. Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ ανάγκασαν την ΕΕ να μην τηρήσει τις εμπορικές συμφωνίες με την Κίνα – ενώ εμποδίζουν την προέλαση των κινεζικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη.
Στη θέση του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου, οι χώρες του ΝΑΤΟ θα αγοράζουν όλο και περισσότερο αμερικανικό LNG – ενώ πληρώνουν ήδη ακριβά το ρωσικό. Εκτός αυτού, θα αναγκασθούν να δαπανήσουν πολλά δις € για την κατασκευή λιμανιών επαρκούς χωρητικότητας LNG – κάτι που μπορεί ίσως να διαρκέσει έως το 2024.
Όλα αυτά θα μειώσουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων και ειδικά των γερμανικών – με δυσμενή επακόλουθα για τις εξαγωγές τους, οπότε για τα εμπορικά τους ισοζύγια.
Από την άλλη πλευρά, η έλλειψη ενέργειας της ΕΕ θα αυξήσει απότομα την τιμή του φυσικού αερίου και του πετρελαίου – εις βάρος ξανά των εμπορικών της ισοζυγίων. Την ίδια στιγμή οι χώρες του ΝΑΤΟ θα αυξήσουν τις αγορές όπλων από το στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα των ΗΠΑ – εις βάρος των προϋπολογισμών τους που θα καταστούν ελλειμματικοί.
Η ζήτηση θα αυξήσει με τη σειρά της τις τιμές των όπλων – όπως επίσης των γεωργικών προϊόντων που εισάγονται από τη Ρωσία και την Ουκρανία (σιτηρά κλπ.). Εκτός αυτού τις τιμές των λιπασμάτων, τα οποία παράγονται από αμμωνία που παρασκευάζεται από φυσικό αέριο και των πρώτων υλών (μέταλλα, ΝΕΟΝ κλπ.) – εις βάρος ξανά των εμπορικών ισοζυγίων και των προϋπολογισμών των ευρωπαϊκών χωρών.
Πώς θα εξισορροπήσει τώρα η Ευρώπη τις διεθνείς της πληρωμές, με τις ΗΠΑ; Τι θα εξάγει και τι θα αποδεχθούν οι ΗΠΑ, όταν δίνουν πλέον ιδιαίτερη προσοχή στα προστατευτικά τους συμφέροντα; Ειδικά σήμερα που το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο υποχωρεί ταχύτατα; Τι θα συμβεί, εάν η Ευρώπη αποκοπεί εντελώς από τις αγορές της Ασίας;
Όλα τα παραπάνω δεν θα ενισχύσουν το δολάριο έναντι του ευρώ, με δεδομένο το ότι η ισχύς ενός νομίσματος εξαρτάται από τα εμπορικά πλεονάσματα και από τους ισορροπημένους προϋπολογισμούς; Πόσο μάλλον όταν το ευρώ είναι ένα νόμισμα χωρίς πατρίδα, ξένο συνάλλαγμα για όλα τα κράτη της Ευρωζώνης; Τι επακόλουθα θα έχει ο κλιμακούμενος πληθωρισμός;
Δεν θα υποτιμηθεί ραγδαία το ευρώ, με όλα όσα συνεπάγεται μία τέτοια υποτίμηση για τις εισαγωγές, για τα εμπορικά ισοζύγια, για τις τράπεζες, για τα επιτόκια, για το ρυθμό ανάπτυξης που έχει άμεση σχέση με τα επιτόκια, για τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη κοκ; Δεν θα μετατραπεί λοιπόν έτσι η Ευρωζώνη σε μία οικονομικά νεκρή ζώνη;
Δεν θα σήμαινε κάτι τέτοιο την πλήρη ηγεμονία του δολαρίου και την κατάρρευση του ευρώ που είναι ακόμη το δεύτερο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα; Δεν θα το αντιληφθούν οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες, πουλώντας τα συναλλαγματικά τους αποθέματα σε ευρώ, οπότε εντείνοντας την υποτίμηση και την κατάρρευση του;
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, φυσικά όλα τα παραπάνω θα έχουν συνέπειες για πολλά άλλα κράτη – ειδικά για τα φτωχότερα του πλανήτη (Αφρική, Λατινική Αμερική κλπ.), με έλλειμμα ενέργειας και τροφίμων. Επίσης για εκείνα με υψηλά εξωτερικά χρέη, σε δολάρια ή σε ευρώ – όπως η Ελλάδα, θυμίζοντας πως το εξωτερικό μας χρέος υπερβαίνει τα 550 δις €, με δίδυμα ελλείμματα και με δίδυμα χρέη.
Πολύ περισσότερο εάν ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος γίνει η αφετηρία ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου που θα έχει πυροδοτηθεί από τον Πόλεμο της Ουκρανίας. Ενός παγκοσμίου πολέμου που είναι πιθανόν να διαρκέσει στις διάφορες μορφές του (οικονομική, νομισματική, στρατιωτική) για πολλές δεκαετίες.
Εν τούτοις, μη γνωρίζοντας ποιο γεωπολιτικό σενάριο ισχύει, ποιο από τα δύο που αναφέραμε ή ενδεχομένως κάποιο άλλο, όπως το παρακάτω (ανάλυση), δεν έχει νόημα να επεκταθούμε περαιτέρω – περιμένοντας να γίνει γνωστό, από τις συνθήκες που θα δημιουργηθούν.