Ali Yıldız* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου πιστεύουν ότι ο αρχικός στόχος της Ρωσίας να εισβάλει στο Κίεβο και να ανατρέψει την ουκρανική κυβέρνηση απέτυχε. Το Πεντάγωνο είπε, ωστόσο, πως η Ρωσία θα μπορούσε να εξακολουθήσει να επιφέρει τεράστια βαρβαρότητα στη χώρα, συμπεριλαμβανομένου του Κιέβου. Το βλέπουμε ακόμη και σήμερα σε συνεχείς αεροπορικές επιδρομές στην πρωτεύουσα. Πράγματι, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, ο Ουκρανός Πρόεδρος Volodymyr Zelensky και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι έχουν ζητήσει είτε μια επιβληθείσα από το ΝΑΤΟ «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από την Ουκρανία ή συστήματα αεράμυνας που θα μπορούσαν να αλλάξουν την αεροπορική υπεροχή προς όφελος της Ουκρανίας.
Αναφέρεται συγκεκριμένα η Πολεμική Αεροπορία της Ουκρανίας στους πυραύλους S300 και S400 ενώ μιλούν για την ανάγκη τους για συστήματα αεράμυνας. Αν και η επιλογή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων απορρίπτεται συνεχώς από το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ουάσιγκτον φέρεται να βρίσκεται σε διάλογο με πολλές χώρες για να τις παροτρύνει να μεταφέρουν τους ρωσικής κατασκευής πυραύλους που διαθέτουν στην Ουκρανία. Για παράδειγμα, αναφέρθηκε ότι η Σλοβακία συμφώνησε προκαταρκτικά να παράσχει στην Ουκρανία πυραυλικά συστήματα S-300 για να βοηθήσει στην άμυνα έναντι των ρωσικών αεροπορικών επιδρομών. Στο πλαίσιο των προσπαθειών των ΗΠΑ να προμηθεύσουν την Ουκρανία με συστήματα αεράμυνας ρωσικής κατασκευής, οι ΗΠΑ φέρεται να έθεσαν στην Τουρκία τη δυνατότητα αποστολής των ρωσικών πυραυλικών αμυντικών συστημάτων S-400 στην Ουκρανία.
Η αμερικανική πρόταση για τους S-400, αν είχε πραγματοποιηθεί, θα είχε σκοτώσει δύο πουλιά με μια πέτρα. Θα είχε τερματίσει τα μακροχρόνια προβλήματα μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας σχετικά με την απόκτηση των S-400, ανοίγοντας παράλληλα μια μεγάλη σφήνα μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, καθώς και δίνοντας στους Ουκρανούς ένα πολύ αποτελεσματικό σύστημα αεράμυνας. Αν και μη ρεαλιστικό, ήταν ένας τέλειος τρόπος για να λυθεί ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα μεταξύ των δύο συμμάχων. Ωστόσο, η ιδέα να εφοδιαστεί ένας εχθρός με σύγχρονα ρωσικά όπλα είναι απαράδεκτη για τη Ρωσία, τόσο πολύ που μόλις η Σλοβακία ανακοίνωσε στις 17 Μαρτίου πως θα δώσει τα πυραυλικά της συστήματα S-300 στην Ουκρανία υπό τον όρο ότι οι δυτικοί σύμμαχοι θα τους δώσουν ένα «σωστό αντικαταστάτη», αντέδρασε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ενάντια σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και είπε στις 18 Μαρτίου: «Η μεταφορά των σοβιετικών S-300 από άλλες χώρες στην Ουκρανία είναι αδύνατη και θα είναι παράνομη, η Μόσχα δε θα το επιτρέψει». Συνέχισε λέγοντας ότι η Ρωσία θα θεωρούσε μια τέτοια αποστολή ως «νόμιμο στόχο».
Η θέση της Τουρκίας
Η Τουρκία έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δε θα ενταχθεί στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και διατηρεί τη θέση της ότι μπορεί να ξεκινήσει θετικό διάλογο και με τα δύο μέρη της σύγκρουσης. Αν και η Ρωσία ανέχεται την Τουρκία να πουλάει στην Ουκρανία οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2, τα οποία προκαλούν σοβαρή ζημιά στα ρωσικά στρατεύματα, είναι αδιανόητο πως θα έκανε το ίδιο στην περίπτωση της μεταφοράς πυραύλων S-400 στην Ουκρανία.
Η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να το γνωρίζει καλά αυτό καθώς ο Fahrettin Altun, ο διευθυντής επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας, χαρακτήρισε την ιδέα ως «αρκετά μη ρεαλιστική» και όπως είπε ο κορυφαίος διπλωμάτης της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου: «Το θέμα δεν είναι στην ημερήσια διάταξη, δεν αποτελεί θέμα συζήτησης. Από όσο γνωρίζω, οι Αμερικανοί μίλησαν για αυτό, αλλά έχει αποκλειστεί».
Νομική προοπτική
Η εξαγωγή όπλων είναι ένας αυστηρά ρυθμιζόμενος τομέας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ο ομοσπονδιακός νόμος αριθ. 114-FZ για την στρατιωτική-τεχνική συνεργασία της Ρωσικής Ομοσπονδίας με ξένα κράτη ρυθμίζει τη ρωσική αμυντική βιομηχανία και τις εξαγωγές όπλων. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του νόμου αυτού, βασική αρχή της νομοθεσίας είναι η επιβολή και διατήρηση κρατικού μονοπωλίου «για δραστηριότητες στον τομέα της στρατιωτικής-τεχνικής συνεργασίας», με άλλα λόγια, στον τομέα του εμπορίου όπλων. Ο νόμος ορίζει ότι το κρατικό μονοπώλιο διασφαλίζεται με την καθιέρωση διαδικασίας άδειας για την εξαγωγή και εισαγωγή προϊόντων στρατιωτικής χρήσης και τη ρύθμιση της στρατιωτικο-τεχνικής συνεργασίας σύμφωνα με τα στρατιωτικά και πολιτικά καθώς και οικονομικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Για το σκοπό αυτό, η ρωσική κυβέρνηση το 2000 ίδρυσε μια εταιρεία με την επωνυμία Rosoboronexport για να εργαστεί ως ο μοναδικός ελεγχόμενος από το κράτος ειδικός εξαγωγέας, που πούλησε πυραυλικά συστήματα S-400 στην Τουρκία το 2019.
Καθώς το εμπόριο όπλων δεν είναι αποκλειστικά κερδοσκοπική επιχείρηση, όλα τα κράτη λαμβάνουν μέτρα για να αποτρέψουν τα όπλα που εξάγουν να έρθουν στην κατοχή ανεπιθύμητων τρίτων. Ως εκ τούτου, οι διεθνείς συμβάσεις εμπορίου όπλων συχνά περιλαμβάνουν μια ρήτρα που ονομάζεται «απαγόρευση επανεξαγωγής και μεταφοράς». Για να επισημοποιηθεί και να εφαρμοστεί αυτή η προϋπόθεση, οι κυβερνήσεις εξαγωγέων απαιτούν πιστοποιητικό τελικού χρήστη από την κυβέρνηση εισαγωγέα. Η πιστοποίηση τελικού χρήστη διασφαλίζει πως ο αγοραστής είναι ο τελικός παραλήπτης και δεν θα τα επανεξάγει ή μεταβιβάσει σε άλλο μέρος χωρίς προηγούμενη έγκριση του εξαγωγέα.
Είναι απίθανο η Ρωσία να μην έχει συμπεριλάβει μια τέτοια διάταξη στη σύμβαση για την πώληση των S-400 στην Τουρκία. Πράγματι, το 2021 όταν ένας Αμερικανός γερουσιαστής πρότεινε να αγοράσουν οι ΗΠΑ τους ρωσικούς πυραύλους S-400 από την Τουρκία, η Maria Vorobyova, εκπρόσωπος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Στρατιωτικής-Τεχνικής Συνεργασίας, είπε: «Οι αγοραστές των όπλων μας, πριν τα εξάγουν, πρέπει να παρέχουν στη ρωσική πλευρά με το πιστοποιητικό τελικού χρήστη. Ως εκ τούτου, η παράδοση ή η επανεξαγωγή σε τρίτη χώρα χωρίς την άδεια της ρωσικής πλευράς είναι αδύνατη».
Συμπερασματικά, τόσο από πολιτική όσο και από νομική άποψη, η ιδέα ότι η Τουρκία θα μεταφέρει τους ρωσικούς πυραύλους S-400 στην Ουκρανία είναι αβάσιμη. Είναι ένα αμερικάνικο όνειρο αλλά πολύ καλό για να είναι αληθινό.
* Ο Ali Yıldız είναι δικηγόρος με έδρα τις Βρυξέλλες και ιδρυτής της Πρωτοβουλίας The Arrested Lawyers Initiative.
