Από: history-point.gr
Το 1730 οι Τούρκοι είχαν εισχωρήσει στην περσική ζώνη επιρροής επιχειρώντας την διάλυση του περσικού κράτους. Οι Πέρσες όμως αντέδρασαν και υπό τον εξαίρετο στρατηγό τους και στρατιωτικό μεταρρυθμιστή (και κατόπιν σάχη) Ναντέρ κήρυξαν τον πόλεμο στους Τούρκους. Ο πόλεμος ξεκίνησε καλά για τους Πέρσες όσο διοικούσε ο Ναντέρ. Όταν ανέλαβε την διοίκηση ο ανίκανος σάχης Ταχσμάπ όμως ο περσικός στρατός υπέστη τρομακτική καταστροφή στο Γερεβάν της Αρμενίας. Ο μεθύστακας σάχης εξαναγκάστηκε πάντως σε παραίτηση και την ουσιαστική διοίκηση του κράτους ανέλαβε ο Ναντέρ αλλάζοντας αμέσως και την εξέλιξη του πολέμου.
Περσική αντεπίθεση
Ο Ναντέρ χτύπησε τους Τούρκους στο σημερινό δυτικό Ιράν και το Ιράκ και τους νίκησε. Ωστόσο στην περιοχή της Ταμπρίζ και του νότιου Καυκάσου οι Τούρκοι ήταν ακόμα ισχυροί. Ο Ναντέρ κινήθηκε προς τα εκεί με σκοπό να συντρίψει να καταλάβει την υπό εχθρικό έλεγχο πόλη Γκαντζά, στο σημερινό Αζερμπαϊτζάν. Οι Τούρκοι μη επιθυμώντας να χάσουν τον έλεγχο και εκεί έστειλαν μια νέα στρατιά υπό τον αλβανικής καταγωγής Αμπντουλάχ Κοπρουλού πασά. Η στρατιά αριθμούσε 50.000 ιππείς, 30.000 πεζούς και υποστηριζόταν από 40 πυροβόλα.
Ο Ναντέρ έφτασε έξω από τα τείχη της Γκαντζά στις αρχές Νοεμβρίου του 1734. Η πόλη όμως ήταν τόσο καλά οχυρωμένη που δεν αποτόλμησε εναντίον της έφοδο. Αντίθετα αποφάσισε να την πολιορκήσει. Άφησε λοιπόν τμήμα των δυνάμεών του να πολιορκήσουν την πόλη και αυτός κινήθηκε προς το Γερεβάν και την Τιφλίδα τις οποίες επίσης πολιόρκησε. Στο μεταξύ ο Κοπρουλού είχε συγκεντρώσει στις δυνάμεις του στο Καρς και κινήθηκε κατά των Περσών με πρώτο στόχο την άρση των πολιορκιών των εν λόγω πόλεων. Ο Ναντέρ φαίνεται πως δεν εξεπλάγη.
Ο Ελληοαρμένιος Καθολικός Αβραάμ Γ΄ο εκ της Κρήτης, σύγχρονος και χρονικογράφος επίσης των γεγονότων αναφέρει ότι όταν ο Ναντέρ άκουσε ότι έρχονται εναντίον του οι Τούρκοι αναφώνησε «δόξα τω Θεώ, περίμενα καιρό αυτή την στιγμή». Ο Ναντέρ όμως είχε στην διάθεσή του μόλις 15-18.000 άνδρες καθώς οι άλλοι είχαν διατεθεί στις πολιορκίες. Έχοντας απέναντί του έναν αντίπαλο που υπερείχε αριθμητικά τουλάχιστον 4:1 δεν θα έπρεπε λογικά να νιώθει και πολύ άνετα εκτός κι αν είχε τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον στρατό του που ο ίδιος είχε αναδημιουργήσει εισάγοντας και ευρωπαϊκές τακτικές ειδικά στο πυροβολικό.
Ελιγμοί μάχης
Το βράδυ της 18ης Ιουνίου 1735 ο Ναντέρ στρατοπέδευσε σε μικρό οροπέδιο, στην περιοχή του Γεγβάρντ της Αρμενίας, έχοντας απεριόριστη θέα στην πεδιάδα νοτιοδυτικά του από όπου αναμενόταν να εμφανιστούν και οι Τούρκοι. Στις παρυφές της πεδιάδας, σε γωνία 90ο μοιρών περίπου με το οροπέδιο υπήρχε άλλο, δασωμένο ύψωμα. Εκεί ο Ναντέρ έταξε τμήμα των δυνάμεών του εν είδει ενέδρας με αποστολή να επιτεθούν στο τουρκικό αριστερό πλευρό και στα νώτα όταν εμπλέκονταν κατά μέτωπο με το κύριο περσικό σώμα.
Οι Τούρκοι έφτασαν με την σειρά τους στη πεδιάδα και στρατοπέδευσαν. Την επομένη οι δύο στρατοί παρέμειναν αντιμέτωποι για αρκετές ώρες. Οι Τούρκοι δίσταζαν να επιτεθούν αν και δεν είχαν αντιληφθεί τους ενεδρεύοντες Πέρσες. Ο Ναντέρ αποφάσισε τότε να τους προκαλέσει. Τέθηκε επικεφαλής 3.000 ανδρών του και κατέβηκε από το οροπέδιο επιτιθέμενος στο τουρκικό αριστερό πλευρό ακριβώς με σκοπό να το παρασύρει ώστε το ενεδρεύων τμήματα του να επιτεθεί στο ακάλυπτο τουρκικό πλευρό.
Οι Τούρκοι εκείνη την στιγμή, μη αναμένοντας περσική επίθεση, προσπαθούσαν να τάξουν αρκετά τα πυροβόλα τους σε έναν μικρό λοφίσκο απέναντι από το περσικό δεξιό πλευρό. Δεν πρόλαβαν όμως καθώς ο Ναντέρ έριξε εναντίον των απροετοίμαστων Τούρκων πυροβολητών 2-3.000 επίλεκτους μουσκετοφόρους του (Τζατζαγιέρ) οι οποίοι κατέσφαξαν με ευκολία τους Τούρκους πυροβολητές και κυρίευσαν σχεδόν όλα τα τουρκικά πυροβόλα. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο τουρκικό δεξιό, όταν με κεραυνοβόλα επίθεση των επίλεκτων Περσών κυριεύτηκαν και τα τουρκικά πυροβόλα εμπρός από το δεξιό κέρας των Τούρκων.
Είναι απορίας άξιο η μη αντίδραση του τουρκικού ιππικού έναντι των Περσών πεζών που ανενόχλητοι τους έπαιρναν τα κανόνια! Φαίνεται πως το ηθικό των Τούρκων είχε ήδη καταπέσει δραματικά. Έτσι ο Ναντέρ προχώρησε στην επόμενη φάση του σχεδίου. Ήταν η σειρά των ζαμπουράκ. Τα ζαμπουράκ ήταν μικρού διαμετρήματος ελαφρά πυροβόλα τοποθετημένα στις σέλες καμηλών. Επρόκειτο κατά συνέπεια για ένα εξαιρετικά ευκίνητο και τακτικά ευέλικτο πυροβολικό και ο Ναντέρ διέθετε 500 περίπου καμήλες με ζαμπουράκ.
Τα πυροβόλα κυριεύουν το πεζικό κατακτά
Τα ζαμπουράκ, χωρίς να κινδυνεύουν εφόσον το τουρκικό πυροβολικό είχε εξουδετερωθεί, πλησίασαν άφοβα στις τουρκικές γραμμές και άρχισαν να σκορπίζουν τον θάνατο. Τα βαρύτερα πυροβόλα του Ναντέρ μπήκαν επίσης στη μάχη βάλλοντας σε ελάχιστη ώρα πάνω από 300 οβίδες. Η τουρκική παράταξη έδειξε αμέσως σημάδια κλονισμού τον οποίο φυσικά εκμεταλλεύτηκε ο Ναντέρ εφορμώντας με τις δυνάμεις τους στο οθωμανικό κέντρο όπου ήταν παραταγμένοι και οι «επίλεκτοι», υποτίθεται γενίτσαροι. Τα πυρά και η ορμή των Περσών υποχρέωσαν τους συντριπτικά υπερέχοντες αριθμητικά Τούρκους να υποχωρήσουν.
Αυτό περίμενε και ο Ναντέρ και έκανε σήμα στους ενεδρεύοντες άνδρες του να επιτεθούν, τιθέμενος μάλιστα ο ίδιος επικεφαλής. Επρόκειτο για μια δύναμη 1.000 μόνο αλλά πραγματικά επιλέκτων ιππέων που έκαναν την διαφορά.
Ήταν το τέλος για την στρατιά του Κιοπρουλού ο οποίος βρήκε τον θάνατο από έναν Πέρση στρατιώτη, μαζί με πολλούς ακόμα αξιωματικούς του και χιλιάδες στρατιώτες του. Συνολικά από την τουρκική στρατιά των 80.000 τουλάχιστον οι μισοί σκοτώθηκαν, τραυματίσθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν. Κάποιες πηγές ανεβάζουν ακόμα περισσότερο τις τουρκικές απώλειες. Ύστερα από μια τέτοια συντριβή οι Τούρκοι ζήτησαν ειρήνη παραδίδοντας την Γκαντζά, την Τυφλίδα και το Γερεβάν.