 |
| rperucho / pixabay |
.................................
Περί του 101 Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου
Με την έναρξη της Πανδημίας του COVID 19, αρχές του 2020, ένα από τα θέματα που τέθηκαν και δη μετ' επιτάσεως από την άθεη πλευρά της ελληνικής κοινωνίας ήταν και η βεβαιότητα - κατ' αυτούς - μετάδοσης της νόσου δια της Θείας Κοινωνίας.
Το "λυπηρό" δεν είναι πως οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έθεσαν το συγκεκριμένο θέμα. Δεν θα περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό απ' αυτούς. Είναι πως και μέσα στο χώρο της Εκκλησίας βρέθηκαν άνθρωποι, πιστοί, Ιερωμένοι και μη, Θεολόγοι και μη που έτειναν ευήκοον ους στην συγκεκριμένη "κατηγορία" και πάλεψαν να την εξοπλίσουν με θεολογικά και "κανονικά" επιχειρήματα.
Η άποψη των Αθέων με δύο λόγια είναι η εξής:
"...ο COVID και κάθε άλλη δυνητικά μεταδιδόμενη νόσος μπορεί να μεταδοθεί και από την Θεία Κοινωνία..."
Η απόπειρα των Θεολόγων να την "ενδύσουν" με θεολογικά και κανονικά επιχειρήματα εν ολίγοις περιλαμβάνει επιχειρήματα όπως:
- Άλλο η Θεία Κοινωνία και άλλο τα Σκεύη (πχ δισκοπότηρο και λαβίδα). Η Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδει ιό/βακτήρια/νόσο ΑΛΛΑ τα "σκεύη" είναι "δυνητικοί μεταδότες"! Συνεπώς, πρέπει - κατ' αυτήν την οπτική - ή να μπούμε σε λογικές εναλλαγής ή αποστείρωσης των λαβίδων από κοινωνούντα πιστό σε πιστό ή να καταργηθεί η χρήση λαβίδας και να επιστρέψουμε σε τακτικές Θείας Κοινωνίας των πρώτων αιώνων της Εκκλησίας πχ εμβάπτιση του Άρτου/Σώματος στον Οίνο/Αίμα και κατόπιν Κοινωνία του πιστού (δίνοντάς του προφανώς στο χέρι την δική του μερίδα με κίνδυνο πάντα να του πέσει ολόκληρη ή τμήματά της στο πάτωμα ή να κάνει κακή χρήση αυτής. Μεγάλη μερίδα δε, εάν πρέπει να την εμβαπτίσει με το χέρι του και με ασφάλεια ο Ιερέας, ειδάλλως, εάν είναι δε μικρή θα απαιτηθεί και πάλι χρήση λαβίδας, οπότε είναι δώρον άδωρον. Όπως επίσης, είναι δώρον άδωρον εάν πρέπει να του δοθεί ο Οίνος/Αίμα στο στόμα απ'ευθείας από το Άγιον Δισκοπότηρον).
Χονδρικά, αυτό είναι το θέμα. Με πολλές παραμέτρους ένθεν και ένθεν.
Όπως:
Ο καθηγητής π. Α. Καλύβας υποστήριξε πως:
"...Οι λαβίδες υπάρχουν τουλάχιστον από τον 6ο -7ο αιώνα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χρησιμοποιούνταν για τη θεία Κοινωνία. Στην πραγματικότητα, ο 101ος κανόνας της Πενθέκτης Συνὀδου (691-692) απαγορεύει τη χρήση οποιουδήποτε σκεύους για την μετάληψη του καθαγιασμένου Άρτου, εκτός από το χέρι του ανθρώπου..." [1]
Κάτι που, όμως, κατά την ταπεινή μου άποψη δεν ισχύει! Ο Κανόνας δεν λέει αυτό! Δεν απαγόρευσε τις λαβίδες!
Απαγόρευσε τα "δοχεία" (προκλητικά πολυτελή ενίοτε) με τα οποία προσέρχονταν ορισμένοι πιστοί για να λάβουν την Θεία Κοινωνία (Άρτο/Σώμα είτε εμβαπτισμένο προφανώς σε Οίνο/Αίμα, είτε σε χωριστά δοχεία το καθένα) επιτρέποντας ΜΟΝΟΝ τα γυμνά χέρια του πιστού. ("δεικνύοντας" προς το "κανονικό", δηλαδή, να λάβει στα γυμνά του χέρια το Σώμα να το καταλύσει ΑΥΤΟΣΤΙΓΜΗ και ΑΜΕΣΩΣ να λάβει από τον διάκονο και το Αίμα ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΟΥ. Άρα, ο 101 επιχειρεί να αποκαταστήσει εν όλω μια "τακτική παραβίαση" από μέρους των πιστών με συνεργεία αποδοχή από μέρους του Κλήρου).
Για την ακρίβεια παρατίθεται ο σχετικός κανόνας:
Κανόνας 101, Πενθέκτης
"Σώμα Χριστού" και "ναό" αποκαλεί μεγαλοφώνως ο θείος Απόστολος τον άνθρωπο που πλάστηκε κατ' εικόνα του Θεού.
Όντας λοιπόν υπεράνω κάθε αισθητής κτίσης αυτός που αξιώθηκε ουράνια τιμή μέσω του σωτήριου πάθους, με το να τρώει και να πίνει Χριστό ανυψώνεται για πάντα προς την αιώνια ζωή αγιαζόμενος στην ψυχή και στο σώμα εξαιτίας της μέθεξης στη θεία χάρη.
Επομένως, αν κάποιος θελήσει την ώρα της σύναξης να μεταλάβει το άχραντο σώμα και να γίνει ένα μ' αυτό μέσω της μετουσίας, να σχηματίζει τα χέρια του σε σχήμα σταυρού και έτσι να πλησιάζει και να δέχεται την κοινωνία της χάρης.
Γιατί αυτούς που αντί για τα χέρια κατασκευάζουν κάποια δοχεία από χρυσάφι ή άλλο υλικό, ώστε να δεχτούν το θείο δώρο και μέσω αυτών (των δοχείων) θέλουν να δεχτούν την άχραντη κοινωνία καθόλου δεν τους δεχόμαστε, γιατί προτιμούν την άψυχη και υποδεέστερη ύλη από την εικόνα του Θεού.
Κι αν κανείς πιαστεί να δίνει την άχραντη κοινωνία σ' αυτούς που προτείνουν τέτοια δοχεία, να αφορίζεται και ο ίδιος και αυτός που κουβαλάει τα δοχεία..."
Στην παραπάνω "αφοριστική" άποψη προσθέτει κι επαυξάνει ο Καθηγητής κος Σκαλτσής σε ένα σημείο του πονήματός του:
"...Τό ἔθος αὐτό τῆς ἀνάμιξης τῶν δώρων ἐντός σκευῶν ἀπηγόρευσε, ὅπως εἴδαμε, καί ἡ ἐν Τρούλλῳ Πενθέκτη Οἰκουμενική Σύνοδος..." [2]
Όσο κι αν μελετήσει όμως κάποιος τον 101 Κανόνα δεν θα το βρει πουθενά αυτό.
Παρά μόνον ως ΥΠΟΝΟΙΑ.
Δηλαδή, την παραλαβή/αποθήκευση σε "δοχείο" από μέρους του πιστού του Άρτου/Σώματος πιθανότατα εμβαπτισμένου στον Οίνο/Αίμα.
Όπως δεν θα βρει ούτε και να γίνεται σαφής λόγος εναντίωσης στην "λαβίδα".
Ο 101 Εναντιώνεται ΜΟΝΟΝ στην χρήση δοχείων υποδοχής του Άρτου/Σώματος του Χριστού και πρέπει να σημειωθεί πως δεν γίνεται καμία αναφορά σε κάτι αντίστοιχο ως προς την υποδοχή του Οίνου/Αίματος του Χριστού.
Επιπρόσθετα, ίσως πρέπει να παρατηρήσουμε μια "έλλειψη διασάφησης" από μέρους του 101 στην πρώτη του αναφορά (Άχραντο Σώμα - μόνον; που είναι ο Οίνος/Αίμα;) την οποία "διορθώνει" ("ερμηνεύει/αποκαθιστά";) πιο κάτω με το ορθότερον "Άχραντη Κοινωνία".
Γίνεται σαφές πως την φράση
"...αντί για τα χέρια κατασκευάζουν κάποια δοχεία από χρυσάφι ή άλλο υλικό, ώστε να δεχτούν το θείο δώρο και μέσω αυτών (των δοχείων) θέλουν να δεχτούν την άχραντη κοινωνία..."
κάποιοι την ερμηνεύουν "υπό την ευρεία έννοια", "διασταλτικά" τρόπον τινά, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν και τη... λαβίδα!
Κάτι που, μεταξύ άλλων συναδέλφων της, παρομοίως πράττει και η Dr Ανδρονίκη Μπάρλα ισχυριζόμενη πως η Πενθέκτη διά του 101 Κανόνα
"...απειλεί με αφορισμό τον ιερέα που θα μεταδόσει την Θεία Κοινωνία δια υλικών μέσων (υπονοώντας εντέχνως και λαβίδα!)..." [3]
Ενώ ο Κανόνας ορίζει επί λέξει:
"...Κι αν κανείς πιαστεί να δίνει την άχραντη κοινωνία σ' αυτούς που προτείνουν τέτοια δοχεία, να αφορίζεται..."
Και συμπληρώνει στην Απόφανσή της περί Κανονικότητας η κα Μπάρλα:
"...Ἡ ἐπίκληση τῆς μακρᾶς καί ἀγράφου συνηθείας ἔχει περιγραφικό καί γενικό ρόλο καί σε καμία περίπτωση δέν μπορεῖ νά ἀποτελέσει ἰσχυρό κανονικό θεμέλιο, κυρίως ὅταν βρίσκεται σε ἀντίθεση μέ κανόνες Οἰκουμενικῶν συνόδων..." [3]
Σε αντίθεση με κανόνες Οικουμενικών συνόδων;;;
Αντιθέτως στα ανωτέρω, πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν πως δια της Πενθέκτης επικυρώνονται ΟΛΕΣ οι αποφάνσεις/αποφάσεις των προηγούμενων Συνόδων και βεβαίως αυτή της Καρθαγένης του 397 [4] όπου καθιερώνονταν η χρήση της Λαβίδας για ειδικές περιπτώσεις.
Δηλαδή, υποψήφιοι κοινωνούντες που για διάφορους λόγους αδυνατούσαν να λάβουν με δική τους συμμετοχή (και βεβαίως με "ασφάλεια" για τα Τίμια Δώρα) τη Θεία Μετάληψη.
Στην αρχή, ως τέτοιοι θεωρούνταν μόνον οι ασθενείς, τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι, οι έχοντες κινητικά προβλήματα.
Στην πορεία όμως και χρησιμοποιώντας το ίδιο "διασταλτικό ερμηνευτικό φίλτρο ευρείας έννοιας" (όπως και οι παραπάνω ενάντιοι της Λαβίδος) ένας οποιοσδήποτε απλός ιερέας (χωρίς κατ' ανάγκην να είναι Θεολόγος) μπορεί να αντιληφθεί γιατί θεωρήθηκαν ΟΛΟΙ οι άνθρωποι ως μη δυνάμενοι να κοινωνούν με τον "απαιτητικό τρόπο" των Ιερέων.
Δηλαδή, με το να λάβουν την μερίδα τους (άρτο/Σώμα Χριστού) ανα χείρας και με την βοήθεια 2ου Ιερέα ή Διακόνου (που σπανίζει αυτό πάντα) να λάβουν και το Αίμα Χριστού.
Την ώρα της Θείας Κοινωνίας, η ομάδα των πιστών δεν έχει καμία σχέση με τον έναν, δύο, τρεις ή/και περισσότερους Ιερείς που θα κοινωνήσουν με τον "αρχαίο τρόπο" μέσα στο Ιερό.
Αυτοί διακατέχονται από μια Βαρύτατα Ιεροπρεπή Πειθαρχία και ένα έμπρακτο Σέβας απέναντι στην Ιερότητα της Στιγμής, κάτι που επηρεάζει και την κίνησή τους ενώπιον των Αχράντων Τιμίων Δώρων κάνοντάς την Ιδιαίτερα προσεκτική.
Αντιθέτως, οι σπασμωδικές κινήσεις που κάνει η συντριπτική πλειοψηφία των κοινωνούντων, εκόντες άκοντες, οι οποίοι (ιδίως όταν είναι πολλοί) προσλαμβάνουν χαρακτηριστικά όχλου, είναι απερίγραπτες.
Τα ψίχουλα/Μαργαρίτες από τον Άρτο/Σώμα θα βρίσκονταν εν ριπή οφθαλμού στο πάτωμα εάν κανείς τους έδινε τον Άρτο/Σώμα στο χέρι. [1]
Η τύχη του Άρτου/Σώματος θα ήταν αμφίβολη σχετικά με το που θα μεταφέρονταν.
Ο Οίνος/Αίμα θα εκχέετο γύρω από το στόμα του πιστού παντού ολόγυρα.
Κάποιοι πιστοί αδυνατούν να ελέγξουν τη γλώσσα τους αφήνοντάς την να καλύπτει το στόμα τους και να σπρώχνει έξω ότι πάει να μπει μέσα.
Κάποιοι άλλοι τρέμουν και κάνουν νευρικές ανεξέλεγκτες κινήσεις αλλά δεν επιθυμούν να ενταχθούν στους ασθενείς και εξακολουθούν να είναι όρθιοι, έστω και τρεμάμενοι και να προσέρχονται μαζί με τους υπόλοιπους πιστούς στη Θεία Κοινωνία.
Κάποιοι άλλοι αποφασίζουν να μιλήσουν (πχ να πουν το όνομά τους την ώρα που μπαίνει η Θεία Κοινωνία στο στόμα τους!) ή κλείνουν απότομα το στόμα τους ή τραβούν το κεφάλι τους απότομα πίσω προτού προλάβει να ολοκληρώσει με ασφάλεια την κίνησή του ο Ιερέας.
Κάποιοι θα δάγκωναν το Άγιο Δισκοπότηρο ή θα το έσπρωχναν με το χέρι τους κάτω από το μάκτρο για να λάβουν λαίμαργα μια μεγαλύτερη ποσότητα Οίνου/Αίματος! Αφού το κάνουν με τη Λαβίδα, θα το έκαναν και με το Άγιο Δισκοπότηρο.
....με αποτέλεσμα, εξ' όλων των παραπάνω και ακόμη περισσοτέρων, να χυθεί παντού ολόγυρα ο Οίνος/Αίμα και βεβαίως ο Ιερέας μετά να υποχρεούται να το καταλύσει πέφτοντας σε μετάνοια στο πάτωμα!
Πάλι και πάλι και πάλι!
Αυτή λοιπόν η "άστατη και δυνητικά επικίνδυνη συμπεριφορά του πλήθους" τους εντάσσει αυτομάτως όλους στην κατηγορία των "ειδικών περιπτώσεων" που έχρηζαν προσεκτικής χορήγησης/λήψης Θείας Κοινωνίας ως ωσεί Ασθενείς!
Πολύ σωστά λοιπόν καθιερώθηκε η χρήση της Λαβίδας στη Θεία Κοινωνία.
Κάτι που ενισχύθηκε βεβαίως - κατά τον Άγιο Νικόδημο - και από την σοβαρότατη πλέον ιστορικά, χρόνια έλλειψη Διακόνων. [1]
Όσον αφορά στο περιβόητο σχόλιο του Αγίου Νικοδήμου στον 28ο Κανόνα της Πενθέκτης περί "αποστείρωσης των σκευών" που τόσο πολύ μελάνι χύθηκε στην χρήση του προκειμένου να επιτευχθεί μια "μεταρρύθμιση στη Θεία Κοινωνία":
«Όθεν και Ιερείς και Αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζονται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, ός τις να μη παραβαίνει τον Κανόνα τούτον, ουχί βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Άρτον, αλλά είς τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται, ή οι ασθενείς, δια λαβίδος.
Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτηται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσιν ασφαλέστερον και κανονικόν» [5]
Ερμηνεύει επαρκώς ο κος Βασίλειος Τουλουμτσής, Θεολόγος:
"....σε κάθε περίπτωση είναι άστοχη η χρησιμοποίηση του συγκεκριμένου σχολίου προκειμένου να υποστηριχθεί η λήψη μέτρων για τη μη εξάπλωση μεταδιδόμενων νοσημάτων μέσω της θείας κοινωνίας, τελουμένης της θείας ευχαριστίας.
Ο άγιος Νικόδημος προφανώς έχει στο μυαλό του ιερωμένους οι οποίοι ένεκα ολιγοπιστίας, δεν κοινωνούσαν τους ασθενείς της πανώλης κατά τον συνήθη τρόπο, αλλά αφού μετέβαιναν στις οικίες τους ή σε ιατρικούς χώρους όπου ήταν απομονωμένοι, τοποθετούσαν τον προηγιασμένο άρτο (Σώμα και Αίμα Χριστού) εντός σταφίδας, την οποία και έδιδαν στους ασθενείς, προκειμένου να αποφύγουν την οποιαδήποτε επαφή μεταξύ αυτών και των ιερών σκευών.
Σε αυτούς λοιπόν τους ιερείς και αρχιερείς οι οποίοι ανεμείγνυαν και άλλα υλικά στη θεία κοινωνία (σταφίδα εν προκειμένω), κατά παράβαση των όσων όριζαν οι ανωτέρω κανόνες, προτρέπει να μεταλαμβάνουν τους ασθενείς αποκλειστικά και μόνο με τον συνήθη τρόπο δια της λαβίδας, οικονομώντας την ολιγοπιστία τους, με το να πλένουν έπειτα οι ίδιοι τα εν λόγω ιερά σκεύη με ξύδι, ώστε να καταπραΰνεται ο γενόμενος λογισμός τους.
Αν ο άγιος Νικόδημος είχε μικροβιοφοβικές τάσεις, παρόμοιες με κάποιους συγχρόνους μας σχετικά με το άγιο ποτήριο, είναι βέβαιο ότι την τακτική της απολύμανσης θα την γενίκευε και δεν θα την συγκεκριμενοποιούσε στους ολιγόπιστους ιερείς που χρησιμοποιούσαν σταφίδα.
Μάλιστα θα περιελάμβανε εκτενή ανάλυση και δεν θα περιοριζόταν σε ένα ολιγόστιχο σχόλιο.
Οπότε γίνεται κατανοητό, ότι το κέντρο βάρους των όσων αναφέρει ο άγιος Νικόδημος δεν είναι η μετάδοση των μυστηρίων από ξεχωριστό ποτήριο και η μετέπειτα απολύμανσή τους όπως λανθασμένα σχολιάστηκε, αλλά η μη ανάμιξη πρόσθετων καρπών ή άλλων υλικών με τη θεία κοινωνία...." [6]
Όσον αφορά στις ασθένειες, θα πρέπει να θυμηθούμε εδώ πως δεν πέρασε μόνον την Πανώλη η ανθρωπότητα, δεν ήταν μόνον ο Μαύρος Θάνατος ο κίνδυνος που θανάσιμα την ταλάνισε.
Να θυμηθούμε την λέπρα και τους ιερείς στα λεπροκομεία που κοινωνούσαν από την ίδια Λαβίδα;
Να θυμηθούμε επίσης, πως πριν ανακαλυφθούν τα εμβόλια για τις παιδικές ασθένειες, αυτές σκότωναν πολύ περισσότερους ανθρώπους από την μεγαλύτερη πανδημία που πέρασε ποτέ απ' αυτόν τον πλανήτη;
Αντίστοιχα, οι πιστοί και κυρίως οι ιερείς που κοινωνούν επί αιώνες με την Λαβίδα, θα έπρεπε με εκθετική δύναμη να έχουν οδηγηθεί πρωτίστως οι ίδιοι στο θάνατο και συνακόλουθα να έχουν οδηγήσει στον αφανισμό ολοκλήρου του πλανήτη.
Το λιγότερο αναμενόμενο, λόγω της Κατάλυσης στο τέλος της Θείας Λειτουργίας θα ήταν να μην υπάρχει ιερέας ούτε για δείγμα!
Αντιθέτως, βλέπουμε πως αυτό δεν συνέβη ιστορικά, ούτε και συμβαίνει.
Άρα, η Αγιότητα της Θείας Κοινωνίας επηρεάζει θετικά και τα Σκεύη με τα οποία έρχεται άμεσα σε επαφή και μέσω των οποίων μεταδίδεται, τουτέστιν, το Άγιο Δισκοπότηρο και πρωτίστως την Λαβίδα!
Δεν ισχύει λοιπόν η κορωνίδα των εντός του Νυμφώνος αντιμάχων της Δια Λαβίδος Θείας Κοινωνίας πως "... άλλο η Θεία Κοινωνία και άλλο τα Σκεύη/δοχεία μετάδοσής της..."
Στην πράξη λοιπόν, ιστορικά, συντελείται ένα διαρκές Ομολογιακό Θαύμα στους κόλπους της Ορθοδοξίας, που πρέπει πάση θυσία να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού κι επ' ουδενί δεν πρέπει να διακοπεί από προτεσταντικές λογικές επιστημονικοφανούς διαμαρτύρησης...και δη μετατρεπόμενο εντέχνως, εμμέσως πλην σαφώς σε μια ξεκάθαρη "οικουμενιστική μεταρρύθμιση"...
Το ότι δεν χρησιμοποιούνταν αυτή η μέθοδος τους πρώτους αιώνες δεν σημαίνει τίποτα.
Εάν δεν "άξιζε θεολογικά" , "ομολογιακά", εάν δεν είχε την ισχύ μιας πράξεως "Προς Δόξαν Θεού" δεν θα επιτρέπονταν από τον ίδιο τον Θεό να αντικαταστήσει τις προηγούμενες μεθόδους/τακτικές και να επικρατήσει στο διάβα της Εκκλησίας μέσα στους αιώνες.
Είναι σαν να λέει κανείς:
Η "Άσκηση" (και δη η "δριμεία") των Αναχωρητών είναι κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο και πρέπει να απαγορευτεί διότι είναι δυνητικά επικίνδυνο για τους πολίτες.
...το "Ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος" με τη συνοδό ακραία νηστεία από τροφή και νερό κάποιων ιστορικών αγιασμένων ασκητών είναι δυνητικός κίνδυνος για τους πολίτες εάν διαδοθεί...
... η χρήση ελαχίστων ρούχων και ελλιπέστατης στέγης (πχ στυλίτες ή/και διαβίωση σε εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες πχ Άγ. Σεραφείμ του Σάρωφ στο ψύχος του χειμώνα των ρωσικών δασών) είναι δυνητικός κίνδυνος για τους πολίτες εάν διαδοθεί...
...η ιδιαίτερα έντονη αγρυπνία επίσης...
...η διαβίωση σε περιβάλλον με άγρια θηρία επίσης...
...το να είναι ένας ασκητής εξόχως ασθενής και όμως να επιβάλλει στον εαυτό του απίστευτες ασκήσεις...
...το να διαμένει σε τάφο όπως ο Άγιος Αντώνιος...
...αυτά και πολλά περισσότερα που υπάρχουν στα διάφορα Γεροντικά και Φιλοκαλίες...
...το ν' αρνηθούμε το θαύμα σε αυτά, το "...Ον ο Θεός βούλεται νικάται φύσεως τάξις..." και να πάμε σε λογικές τύπου "...όλα αυτά αντιβαίνουν στη λογική, είναι συνεπώς δυνητικός κίνδυνος για τον πληθυσμό, ψυχικός, πνευματικός και σωματικός, οπότε τα απαγορεύουμε...επιστρέφουμε στους πρώτους αιώνες, πριν τον Άγιο Αντώνιο, που δεν υπήρχε Αναχωρητισμός"....
....πως θα φαίνονταν αυτό;
Παρόμοια είναι και η περίπτωση της (δια της Λαβίδος) Θείας Κοινωνίας...ένα Διαρκές καθημερινό Θαύμα προς Δόξαν Θεού!
παραπομπές:
[1] O Πρωτοπρεσβύτερος Αλκιβιάδης Καλύβας Δρ Θ. είναι Ομότιμος Καθηγητής Λειτουργικής στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού (Holy Cross Greek Orthodox School of Theology in Brookline, MA.)
Οι λαβίδες υπάρχουν τουλάχιστον από τον έκτο-εβδομο αιώνα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χρησιμοποιούνταν για τη θεία Κοινωνία. Στην πραγματικότητα, ο 101ος κανόνας της Πενθέκτης Συνὀδου (691-692) απαγορεύει τη χρήση οποιουδήποτε σκεύους για την μετάληψη του καθαγιασμένου Άρτου, εκτός από το χέρι του ανθρώπου.
Πριν από τον 11ο–12ο αιώνα, ομοίως κλήρος και λαός ελάμβαναν τα Τίμια Δώρα χωριστά, όπως σήμερα μόνον οι κληρικοί. Όταν πλησίαζαν οι πιστοί, άπλωναν τα χέρια τους το δεξί πάνω από το αριστερό με ανοικτές τις παλάμες, όπου ο ιερέας τοποθετούσε μία μερίδα του καθαγιασμένου Άρτου. Μετά τη μετάληψη του Άρτου, ο διάκονος προσέφερε το Ποτήριο στους μεταλαμβάνοντες.
Η πρώτη σαφής ένδειξη για τη χρήση λαβίδων για τη θεία κοινωνία εμφανίζεται κατά τον 11ο-12ο αιώνα. Όπως μας πληροφορεί ο περίφημος κανονολόγος Θεόδωρος Βαλσαμών (+ περί 1195), η κοινή λαβίδα είχε καθιερωθεί σε πολλούς τόπους έως τα μέσα του 12ου αιώνα. Σχολιάζοντας τον 101ο κανόνα της Πενθέκτης Συνόδου, διατύπωσε τη δυσαρέσκειά του, διότι ο παραδοσιακός τρόπος της θείας Κοινωνίας είχε εγκαταλειφθεί σε μερικές περιοχές.
Αιώνες αργότερα σ’ ένα σχόλιό του ο Άγιος Νικόδημος (†1809) υπαινίσσεται ότι η εισαγωγή της λαβίδας προέκυψε από την έλλειψη των διακόνων. Κατά τα τέλη του 12ου αι. σε πολλές εκκλησίες υπήρχε μόνον ένας ιερέας , γεγονός που καθιστούσε την ξεχωριστή προσφορά των Τιμίων Δώρων άβολη και δύσκολη. Το πρόβλημα λύθηκε με την εισαγωγή της λαβίδας. Ο ιερέας πλέον ήταν σε θέση να προσφέρει τα Δώρα μαζί μέσα στη λαβίδα. Επιπλέον ο Άγιος Νικόδημος μάς λέγει ότι η τοποθέτηση των Τιμίων Δώρων μέσα στο στόμα του κοινωνούντος ώθησε, ώστε να περιορισθούν καταχρήσεις και να αποφευχθεί διαρροή σταγόνων πίνοντας από το Ποτήριο. Προφανώς ορισμένοι ήταν απρόσεκτοι κι έριχναν ψίχουλα από τον καθαγιασμένο Άρτο.
Άλλοι τον έκρυβαν και «τον χρησιμοποιούσαν για άλλους πονηρούς σκοπούς».
https://orthodoxia.info/news/%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CF%87%CF%81%CE%AE%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BB%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82/#_ftn2
[2] Ὁ τρόπος Κοινωνίας διά τῆς λαβίδος Παναγιώτη Ἰ. Σκαλτσῆ Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. http://theologikadromena.theo.auth.gr/wp-content/uploads/2020/06/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BB%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%B4%CE%BF%CF%82.pdf
[3] ΙΙΙ. ΠΟΡΙΣΜΑ
Ἡ μή χρήση λαβίδος γιά τή μετάδοση τῆς Θείας Μεταλήψεως στούς πιστούς ἔρχεται
σε πλήρη κανονικότητα ὡς πρός τόν ἀνωτέρω ἑρμηνευθέντα κανόνα. Εἶναι σύμφωνη με τήν μακρά παράδοση καί διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτή ἐλάμβανε χώρα μέχρι τόν 11ο αἰῶνα.
Ἡ χρήση τῆς καί ἡ ἐπιβολή τῆς στήν Ἐκκλησία σχετίζεται με λόγους οἰκονομίας καί ὄχι
με δογματικά,ἐκκλησιολογικά ἢ κανονικά αἴτια.
Ἡ ἐπίκληση τῆς μακρᾶς καί ἀγράφου συνηθείας ἔχει περιγραφικό καί γενικό ρόλο καί σε καμία περίπτωση δέν μπορεῖ νά ἀποτελέσει ἰσχυρό κανονικό θεμέλιο, κυρίως ὅταν βρίσκεται σε ἀντίθεση μέ κανόνες Οἰκουμενικῶν συνόδων.
Ἡ ἐπιστροφή στήν πρακτική τῶν 11 πρώτων αἰώνων οὐδόλως ἀλλοιώνει τό Μυστήριο τῆς Ζωῆς καί τήν μετοχή τῶν πιστῶν στό Κοινό Ποτήριο..." Ανδρονίκη Μπάρλα Dr . Κανονικού Δικαίου, Παν/μίου Στρασβούργου, Βιέννη 10.05.2020, https://www.academia.edu/43056588/%CE%97_%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9B%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%B4%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%98%CE%B5%CE%AF%CE%B1_%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7
[4] "...Ο ιη’ κανόνας της προγενέστερης Συνόδου της Καρθαγένης (397) επιτρέπει αποκλειστικά σε έκτακτες περιπτώσεις τη ρίψη της Θείας Κοινωνίας στο στόμα των πιστών διαμέσου κάποιου τρίτου σκεύους, εκτός των δύο κανονικών (δισκαρίου και ποτηρίου)..." Γεωργίου Ζαραβέλα-Θεολόγου,ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ https://www.newsnowgr.com/article/1331224/i-eisagogi-kai-i-xrisi-tis-lavidas-sti-theia-koinonia.html
[5] Αγαπίου Ιερομονάχου και Νικοδήμου μοναχού, Πηδάλιον της νοητής νηός της μίας αγίας καθολικής και αποστολικής των ορθοδόξων Εκκλησίας, εκδ. Αστήρ, Αθήναι 1957, σελ. 4.
[6] Βασίλειος Τουλουμτσής, Θεολόγος
Ο σχολιασμός του ΚΗ΄ Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου από τον άγιο Νικόδημο τον αγιορείτη
15 Μαρτίου 2020
Τις ημέρες αυτές, με αφορμή τη γενική αναστάτωση γύρω από τον κορονοϊό, προκλήθηκε συζήτηση ανάμεσα στα άλλα και για το αν θα πρέπει η διοίκηση της Εκκλησίας να τοποθετηθεί διαφορετικά ως προς τον τρόπο της μετάδοσης των αχράντων μυστηρίων. Ακούστηκαν διάφορες θέσεις οι οποίες δεν είναι της παρούσης να σχολιαστούν. Ασφαλώς και δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι παίζουν κάποιο ρόλο τα όσα λέγονται και προτείνονται, ιδίως όσα εξ’ αυτών προέρχονται από τον ευρύτερο δημοσιογραφικό και πολιτικό χώρο. Βέβαια, ακόμη και οι φερόμενες ως θεολογικές προτάσεις, είναι γεγονός ότι ανακυκλώνονται σε μια βάση άγονης, εσωτερικής κατανάλωσης, με μηδενικές επιδράσεις ευτυχώς στο εκκλησιαστικό σώμα.
Θα ήθελα να αναφερθώ συγκεκριμένα σε ένα κείμενο που κυκλοφόρησε υπό δύο μορφές και περιέχει σχολιασμό του αγίου Νικοδήμου στον 28ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Προφανώς η δεύτερη μορφή του κειμένου αντιγράφει άκριτα τα συμπεράσματα της πρώτης. Γενικότερα δεν θα πρέπει τα κείμενα να μελετώνται έξω από την ιστορική τους συνάφεια και το πνεύμα των κανόνων, διότι υπάρχει σαφής κίνδυνος παρερμηνείας. Εκτιμώ ότι η αποκοπή του σχολίου από τη συνάφεια του ερμηνευόμενου κανόνα καταλήγει σε προφανή παρερμηνεία του γράμματος και του πνεύματος του αγίου Νικοδήμου. Πιο συγκεκριμένα, στο κείμενο που κυκλοφόρησε πρωτογενώς, υπάρχει το συμπέρασμα του συντάκτη, ότι ο άγιος Νικόδημος προτρέπει τους ιερείς και τους Αρχιερείς να μεταλαμβάνουν τους ασθενείς που έπασχαν από πανώλη, από ξεχωριστό άγιο ποτήριο. Το σκεύος αυτό, μετά τη χρήση του συν τη λαβίδα, πρέπει να πλένεται με ξύδι, το οποίο εν συνεχεία θα ρίχνεται στο χωνευτήρι του ναού. Οπότε με το δεδομένο αυτό και μάλιστα ερανισμένο από την εκκλησιαστική παράδοση, υποστηρίζεται με υποβόσκοντα τρόπο, η δυνατότητα μετάδοσης ιών μέσω της θείας κοινωνίας, πράγμα το οποίο έκανε τον άγιο Νικόδημο να επικαιροποιήσει τη λειτουργική πρακτική και να προτείνει απολυμαντικά μέτρα υγιεινής των ιερών σκευών. «Με άλλα λόγια οι ασθενείς από πανώλη δεν κοινωνούν από το κοινό άγιο ποτήριο, αλλά σε ξέχωρο σκεύος, στο οποίο δεν γίνεται κατάλυση από τον ιερέα και απλώς πλένεται με ξύδι. Άραγε γιατί αυτή η πρακτική; Δεν είναι προληπτική και αποτρεπτική;» (sic). Αυτό είναι το συμπέρασμα της συγκεκριμένης ανάγνωσης του αποκομμένου σχολίου. Θα ήθελα ως εκ τούτου να παρουσιάσω μία άλλη οπτική μέσα στη συνάφεια των σχετικών κανόνων.
Ο κη΄ κανόνας της Πενθέκτης έρχεται να επαναλάβει το περιεχόμενο των γ΄ και δ΄ αποστολικών κανόνων. Οι κανόνες αυτοί αναφέρονται στην απαγόρευση της προσκομιδής διαφορετικών υλικών και καρπών για την τέλεση της αναίμακτης θείας ευχαριστίας πέραν των διατεταγμένων. «Εἴ τις ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, παρὰ τὴν τοῦ Κυρίου διάταξιν τὴν ἐπὶ τῇ θυσίᾳ, προσενέγκῃ ἕτερά τινα ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον, ἢ μέλι, ἢ γάλα, ἢ ἀντὶ οἴνου σίκερα ἐπιτηδευτά, ἢ ὄρνεις ἢ ζῶά τινα, ἢ ὄσπρια, παρὰ τὴν διάταξιν, καθαιρείσθω· πλὴν νέων χίδρων, ἢ σταφυλῆς, τῷ καιρῷ τῷ δέοντι. Μὴ ἐξὸν δὲ ἔστω προσάγεσθαί τι ἕτερον πρὸς τὸ θυσιαστήριον, ἢ ἔλαιον εἰς τὴν λυχνίαν, καὶ θυμίαμα τῷ καιρῷ τῆς ἁγίας προσφορᾶς» (γ΄ αποστολικός)1. Όλα τα υπόλοιπα, είτε αυτά αποτελούν τις απαρχές των καρπών, είτε προσφέρονται ως δώρα, θα μένουν εκτός του ιερού θυσιαστηρίου και εκεί θα ευλογούνται.
Στο ίδιο πνεύμα έρχεται ο κη΄ της Πενθέκτης, να επαναλάβει την ίδια απαγόρευση για γενόμενη πρακτική κατά την οποία «επρόσφεραν μερικοί επάνω εις την αγίαν τράπεζαν σταφύλια, τα οποία ενόνοντες οι ιερείς με τα άχραντα μυστήρια, εμετάδιδαν και τα δύω ομού εις τον λαόν, δια τούτο προστάζει ο παρών Κανών, από του νυν και εις το εξής να μη κάμνη τούτο κανένας ιερεύς, αλλά την μεν αγίαν Κοινωνίαν να μεταδίδη μονάχην εις τους αξίους, δια ζωοποίησιν και άφεσιν των αμαρτιών τους, τα δε σταφύλια, ως πρωτοφανήσιμα να ευλογή με ευχήν ξεχωριστήν και να τα μεταδίδη μέσα εις τον λαόν προς ευχαριστίαν του Θεού, όπου δίδει τους τοιούτους καρπούς, διά μέσου των οποίων τρέφονται και αυξάνουν τα σώματά μας».
Ο άγιος Νικόδημος ερμηνεύει τον εν λόγω κανόνα και πέραν της ερμηνείας, θέλοντας να αναφερθεί διορθωτικά σε σύγχρονή του λανθασμένη λειτουργική πρακτική, αξιοποιεί αυτή την αφορμή και παραθέτει το εξής σχόλιο: «Όθεν και Ιερείς και Αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζονται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, ός τις να μη παραβαίνει τον Κανόνα τούτον, ουχί βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Άρτον, αλλά είς τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται, ή οι ασθενείς, δια λαβίδος. Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτηται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσιν ασφαλέστερον και κανονικόν». Καταρχάς να ξεκαθαριστεί ότι ο σχολιασμός του αγίου Νικοδήμου αναφέρεται στην έκτακτη μετάληψη ασθενών η οποία λαμβάνει χώρα όχι στο πλαίσιο της θείας λειτουργίας εντός του ναού, αλλά εκτός αυτού και σε απρογραμμάτιστες χρονικές στιγμές, στις γνωστές περιπτώσεις, κατά τις οποίες ο ιερέας λαμβάνει εκ του αρτοφορίου τμήμα από τον αποξηραμένο προηγιασμένο άρτο της Μ. Πέμπτης και τον μεταφέρει στους κλινήρεις ή εν γένει αδύναμους να προσέλθουν στην κοινή θεία ευχαριστία. Κατά συνέπεια, σε κάθε περίπτωση είναι άστοχη η χρησιμοποίηση του συγκεκριμένου σχολίου προκειμένου να υποστηριχθεί η λήψη μέτρων για τη μη εξάπλωση μεταδιδόμενων νοσημάτων μέσω της θείας κοινωνίας, τελουμένης της θείας ευχαριστίας. Ο άγιος Νικόδημος προφανώς έχει στο μυαλό του ιερωμένους οι οποίοι ένεκα ολιγοπιστίας, δεν κοινωνούσαν τους ασθενείς της πανώλης κατά τον συνήθη τρόπο, αλλά αφού μετέβαιναν στις οικίες τους ή σε ιατρικούς χώρους όπου ήταν απομονωμένοι, τοποθετούσαν τον προηγιασμένο άρτο (Σώμα και Αίμα Χριστού) εντός σταφίδας, την οποία και έδιδαν στους ασθενείς, προκειμένου να αποφύγουν την οποιαδήποτε επαφή μεταξύ αυτών και των ιερών σκευών. Σε αυτούς λοιπόν τους ιερείς και αρχιερείς οι οποίοι ανεμείγνυαν και άλλα υλικά στη θεία κοινωνία (σταφίδα εν προκειμένω), κατά παράβαση των όσων όριζαν οι ανωτέρω κανόνες, προτρέπει να μεταλαμβάνουν τους ασθενείς αποκλειστικά και μόνο με τον συνήθη τρόπο δια της λαβίδας, οικονομώντας την ολιγοπιστία τους, με το να πλένουν έπειτα οι ίδιοι τα εν λόγω ιερά σκεύη με ξύδι, ώστε να καταπραΰνεται ο γενόμενος λογισμός τους. Αν ο άγιος Νικόδημος είχε μικροβιοφοβικές τάσεις, παρόμοιες με κάποιους συγχρόνους μας σχετικά με το άγιο ποτήριο, είναι βέβαιο ότι την τακτική της απολύμανσης θα την γενίκευε και δεν θα την συγκεκριμενοποιούσε στους ολιγόπιστους ιερείς που χρησιμοποιούσαν σταφίδα. Μάλιστα θα περιελάμβανε εκτενή ανάλυση και δεν θα περιοριζόταν σε ένα ολιγόστιχο σχόλιο. Οπότε γίνεται κατανοητό, ότι το κέντρο βάρους των όσων αναφέρει ο άγιος Νικόδημος δεν είναι η μετάδοση των μυστηρίων από ξεχωριστό ποτήριο και η μετέπειτα απολύμανσή τους όπως λανθασμένα σχολιάστηκε, αλλά η μη ανάμιξη πρόσθετων καρπών ή άλλων υλικών με τη θεία κοινωνία. Είναι σαφές ότι επιχειρεί να τονίσει τη μετάληψη των ασθενών με τον καθιερωμένο τρόπο προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αυτοσχεδιαζόμενες, αντικανονικές πρακτικές κάποιων συγκεκριμένων ιερέων. Προς τούτο συμμαρτυρεί και η ακροτελεύτια πρόταση «ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσιν ασφαλέστερον και κανονικόν». Υπενθυμίζει δηλαδή στους ολιγογράμματους και ολιγόπιστους λειτουργούς, το πλαίσιο της κανονικότητας. Ο άγιος Νικόδημος όντας εμβριθής γνώστης και συστηματικός μελετητής και ερμηνευτής των ιερών κανόνων, γνωρίζει άριστα το κανονικό πλαίσιο της τέλεσης και μετάδοσης των μυστηρίων, πράγμα το οποίο επιδιώκει να μεταδώσει με τα σχόλιά του, συνδέοντάς το με τη σύγχρονή του πραγματικότητα και τις γενόμενες πρακτικές.
Συμπερασματικά, επ’ ουδενί λόγο ο άγιος Νικόδημος διακατέχεται από αμφιβολίες και φοβίες σχετικά με ενδεχόμενη μετάδοση ασθενειών μέσω της θείας κοινωνίας. Η παράδοση της Εκκλησίας της οποίας γνήσιος φορέας είναι εν προκειμένω το καύχημα του αγιορείτικου μοναχισμού, επιβεβαιώνει την αντίθετη θέση. Μάλιστα, ακόμη και στη σύγχρονη πρακτική των ιερέων, η οποιαδήποτε πλύση των ιερών σκευών μετά τη θεία κοινωνία εκφράζει αποκλειστικά το χαρακτήρα της ευσέβειας, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να έχει απομείνει έστω και ελάχιστο τμήμα των αχράντων μυστηρίων, και κανένας λόγος δεν έγινε ποτέ στη βάση της πιθανότητας μετάδοσης ασθενειών. Όλα τα ανωτέρω, επιχειρούν απλώς την αποκατάσταση της αλήθειας μέσω της συστηματικής και όχι επιφανειακής προσέγγισης της κειμενικής μας παράδοσης.
https://www.pemptousia.gr/2020/03/o-scholiasmos-tou-ki-kanona-tis-penthektis-ikoumenikis-sinodou-apo-ton-agio-nikodimo-ton-agioriti/