Τηλεχειριζόμενη ανθρωπότητα: «Τους βομβαρδίσαμε μέχρι να βλέπουν τον κόσμο με τον τρόπο που εμείς θέλαμε να τον βλέπουν»

Pexels / Pixabay

«Είναι σαν μπούμερανγκ. Στέλνεις τα δεδομένα σου, αναλύονται και επιστρέφουν σε σένα ως στοχευμένα μηνύματα για να αλλάξεις την συμπεριφορά σου».

Brittany Kaiser, πρώην διευθύντρια επιχειρηματικής ανάπτυξης της Cambridge Analytica.

«Σήμερα (Οκτώβριος 2016), διαθέτουμε στις ΗΠΑ κοντά στις τέσσερις με πέντε χιλιάδες δεδομένα για κάθε άτομο … Οπότε μοντελοποιούμε την κάθε προσωπικότητα κάθε ενήλικα των ΗΠΑ, περίπου 230 εκατομμύρια ανθρώπων.»

Alexander Nix, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Cambridge Analytica

Ποια είναι η Cabridge Analytica; Ας το διαπιστώσουμε μέσα από ένα απόσπασμα του δημοσιεύματος της Laurie Clarke, στην αγγλική έκδοση της ενημερωτικής ιστοσελίδας “New Statesman”, τον Οκτώβριο του 2020:

«Στις 2 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε η τριετής έρευνα για την Cambridge Analytica από το Γραφείο του Επιτρόπου Πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου, με ευρήματα που ήταν ακαταμάχητα για πολλούς και καταστροφικά για ορισμένους.

Μετά την αναζήτηση πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 700 terabytes δεδομένων που κατασχέθηκαν στα γραφεία της Cambridge Analytica στο Λονδίνο, η ρυθμιστική αρχή δεδομένων δεν βρήκε στοιχεία ότι η Cambridge Analytica είχε καταχραστεί δεδομένα για να επηρεάσει το Brexit ή να βοηθήσει τη ρωσική παρέμβαση στις εκλογές.

Πιο καταδικαστική ήταν η διαπίστωση ότι η Cambridge Analytica δεν έκανε κάτι ιδιαίτερα μοναδικό.

Η επίτροπος πληροφοριών, Elizabeth Denham, είπε στο κοινοβούλιο ότι “κατόπιν εξέτασης, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε η Strategic Communication Laboratories (μία εταιρεία που συνδέεται εταιρικά με την Cambridge Analytica) ήταν, κυρίως, καλά αναγνωρισμένες διαδικασίες που χρησιμοποιούν κοινά διαθέσιμη τεχνολογία”».

Πράγματι, για την ίδια τεχνολογία, η μεγαλύτερη διαδικτυακή πλατφόρμα, η Google, αναφέρει στην ιστοσελίδα της:

«Το Google Analytics σας προσφέρει σε ένα μόνο μέρος τα δωρεάν εργαλεία που χρειάζεστε για να αναλύετε δεδομένα της επιχείρησής σας, ώστε να λαμβάνετε εξυπνότερες αποφάσεις. Κατανοήστε τους χρήστες του ιστοτόπου και της εφαρμογής σας, ώστε να αξιολογείτε καλύτερα την απόδοση της στρατηγικής μάρκετινγκ, του περιεχομένου, των προϊόντων και άλλων στοιχείων. Αποκτήστε πρόσβαση σε μοναδικά insights και δυνατότητες μηχανικής εκμάθησης της Google, για να αξιοποιήσετε στο μέγιστο τα δεδομένα σας. Το Analytics συνεργάζεται με διαφημιστικά προϊόντα και προϊόντα εκδοτών της Google, ώστε να έχετε τη δυνατότητα να αξιοποιείτε τα insights για να επιτυγχάνετε καλά επιχειρηματικά αποτελέσματα».

Όμως, τι σημαίνει Analytics; Η Wikipedia εξηγεί:

«Analytics είναι η συστηματική υπολογιστική ανάλυση δεδομένων ή στατιστικών. Χρησιμοποιείται για την ανακάλυψη ερμηνεία και επικοινωνία σημαντικών προτύπων σε δεδομένα. Συνεπάγεται επίσης την εφαρμογή προτύπων δεδομένων για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων. Μπορεί να είναι πολύτιμο εργαλείο σε περιοχές πλούσιες σε καταγεγραμμένες πληροφορίες. Η ανάλυση βασίζεται στην ταυτόχρονη εφαρμογή στατιστικών, προγραμματισμού και επιχειρησιακής έρευνας για την ποσοτικοποίηση της απόδοσης».

Ας επιστρέψουμε στο άρθρο της Laurie Clarke, στο οποίο στη συνέχεια αναφέρεται ότι:

«Η Cambridge Analytica εργάστηκε σε τουλάχιστον 68 χώρες, αλλά οι δραστηριότητές της σε μέρη εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ έχουν λάβει πολύ λιγότερη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης».

«Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιούν και αυτή τη φορά οι προεδρικές εκστρατείες. Το Παρατηρητήριο Διαφημίσεων του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης παρακολουθεί τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν και την πολιτική διαφήμιση του Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα δεδομένα τους δείχνουν ότι ο Μπάιντεν χρησιμοποιεί το Facebook για να στοχεύσει ψηφοφόρους με βάση συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και γεωγραφικές τοποθεσίες, σε συνδυασμό με ενδιαφέροντα όπως το NPR, το MSNBC, το The Rachel Maddow Show, το Democracy Now και το Occupy Wall Street. (Υπάρχουν λιγότερα δεδομένα για την εκστρατεία Τραμπ, επειδή οι ψηφοφόροι πρέπει να πειστούν να εγκαταστήσουν μια επέκταση προγράμματος περιήγησης για την παρακολούθηση των διαφημίσεων, κάτι που οι ερευνητές βρήκαν ότι οι υποστηρικτές του Τραμπ είναι λιγότερο πρόθυμοι να κάνουν)».

Τη συγκεκριμένη τεχνική έχει αναφερθεί ότι την είχε χρησιμοποιήσει και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα στις προεκλογικές εκστρατείες του. Με λίγα λόγια, όλοι φαίνεται πως την χρησιμοποιούν. Αλλά αναδύεται ως σκάνδαλο για ορισμένους χρήστες. Όπως ο Τραμπ, η Ρωσία, το Brexit, αλλά όχι ο Ομπάμα, όχι ο Μπάϊντεν, όχι, πιθανόν, το Remain campaign στο δημοψήφισμα του Brexit.

Όσον αφορά την ιστορία της τεχνικής, ιδιαίτερα κατατοπιστική είναι η καταγραφή της Wikipedia, η οποία για το θέμα της Cambridge Analytics, μεταξύ άλλων, γράφει:

«Οι αναλύσεις δεδομένων της Cambridge Analytics βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στην ακαδημαϊκή εργασία του Mickal Kosinski. Το 2008 ο Kosinski είχε ενταχθεί στο Psychometrics Centre του Πανεπιστημίου του Cambridge, όπου ανέπτυξε με συναδέλφους του ένα σύστημα δημιουργίας προφίλ χρησιμοποιώντας γενικά διαδικτυακά δεδομένα, likes στο facebook και δεδομένα στο smartphone. Έδειξε ότι με περιορισμένο αριθμό likes, οι άνθρωποι μπορούν να αναλυθούν καλύτερα από ό,τι μπορούν να κάνουν οι φίλοι ή οι συγγενείς και ότι η ατομική ψυχολογική στόχευση είναι ένα ισχυρό εργαλείο επηρεασμού των ανθρώπων».

Σύμφωνα με την Wikipedia:

«Η ψυχολογική στόχευση περιγράφει την πρακτική εξαγωγής των ψυχολογικών προφίλ των ανθρώπων από τα ψηφιακά τους αποτυπώματα (π.χ. likes, tweet ή αρχεία από τις πιστωτικές τους κάρτες) προκειμένου να επηρεαστούν οι στάσεις, τα συναισθήματα ή οι συμπεριφορές τους μέσω ψυχολογικά τεκμηριωμένων παρεμβάσεων σε μία κλίμακα.

Ορίζεται από δύο αλληλένδετα στοιχεία: α) το ψυχολογικό προφίλ αναφέρεται στην αυτοματοποιημένη αξιολόγηση ψυχολογικών χαρακτηριστικών και καταστάσεων από ψηφιακά αποτυπώματα και β) ψυχολογικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις περιγράφουν την προσπάθεια να επηρεαστούν οι στάσεις, τα συναισθήματα ή οι συμπεριφορές ανθρώπων «μιλώντας» στα θεμελιώδη τους ψυχολογικά κίνητρα.

Έρευνες σε τομείς όπως η ψυχολογία, το marketing και η επικοινωνία για την υγεία έχουν δείξει ότι οι παρεμβάσεις που στοχεύουν στον επηρεασμό και την αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι πιο αποτελεσματικές όταν είναι προσαρμοσμένες στις ψυχολογικές καταστάσεις και τα χαρακτηριστικά των ατόμων.

Ένας μεγάλος όγκος δεδομένων μπορεί να εξαχθεί από την καταγραφή του ίχνους σχεδόν κάθε βήματος που κάνουμε στο διαδίκτυο – ένα ψηφιακό αποτύπωμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Είτε πρόκειται για το προφίλ μας στο facebook, για tweets, για αναζητήσεις στο google ή αισθητήρας GPS, τα ψηφιακά μας αποτυπώματα δημιουργούν εκτεταμένα αρχεία των προσωπικών μας συνηθειών και προτιμήσεων».

Ας θυμηθούμε όμως, τι κάναμε την περίοδο των περιορισμών κυκλοφορίας. Υποχρεωθήκαμε να στέλνουμε ηλεκτρονικά μηνύματα «αδειοδότησης» για κάθε μας έξοδο. Έπειτα, με τα υγειονομικά πιστοποιητικά σαρωνόμασταν σε καθημερινές μας δραστηριότητες. Και στις δύο περιπτώσεις, καταγραφόταν πρόσωπο, χρόνος, τόπος, ενέργεια. Δεν μοιάζει με μία νέα πηγή εκμαίευσης προσωπικών μας επιλογών-δεδομένων; Πρόσφατα δε, στη διαδικασία του λεγόμενου Fuel Pass, υπήρχε ένα περίεργο τρόπαιο. Επιπλέον 5 ευρώ για όποιον επέλεγε την ψηφιακή κάρτα.

Αλλά, όπως αναφέρει ο καθηγητής Digital Media and Applications Development στο Parsons School of Design της Νέας Υόρκης, David Carroll, «Οι άνθρωποι δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι η προπαγάνδα δουλεύει, γιατί το να το αποδεχτείς σημαίνει ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με ευαισθησίες μας, με τη φρικτή έλλειψη ιδιωτικότητας και με την απελπιστική εξάρτησή μας από τις τεχνολογικές πλατφόρμες που καταστρέφουν τη δημοκρατία μας».

Ο καθηγητής εμφανίζεται στην ερευνητική ταινία (ντοκιμαντέρ) του Netflix “The Great Hack” να ρωτάει τους μαθητές του «Ποιος από εδώ έχει δει μία διαφήμιση που να τον έπεισε ότι το τηλέφωνό του ακούει τις συνομιλίες του;». Σύμφωνα με το άρθρο της Sky Arundhati Thomas, στην αγγλική έκδοση της ενημερωτικής ιστοσελίδας The Wire, όλη η τάξη, χωρίς δισταγμό, σηκώνει τα χέρια ψηλά και η αίθουσα ξεσπά σε αμήχανα, τρομοκρατημένα γέλια. Η ταινία παρουσιάζει τo φαινόμενο της Cambridge Analytica.