Για πολλούς Αμερικανούς, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους μοιάζει λίγο με την ασιατική γρίπη των πτηνών πριν από μερικά χρόνια: ένας μυστηριώδης ιός που εμφανίζεται από το πουθενά και απειλεί να μας καταστρέψει. Για όσους από εμάς μεγαλώσαμε στη Bόρεια Ευρώπη, και ειδικά στη Βρετανία, είναι το τραγικό επιστέγασμα μιας διστακτικής πολιτικής και πνευματικής συζήτησης που χρονολογείται σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα.
Πριν από είκοσι χρόνια, πριν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, η οποία άνοιξε το δρόμο για μια νομισματική ένωση και τη δημιουργία του ευρώ, μια μεγάλη διαχωριστική γραμμή στη βρετανική πολιτική ήταν μεταξύ των φιλοευρωπαίων που υποστήριζαν αυτές τις προσπάθειες και των «ευρωσκεπτικιστών». που τους εναντιώθηκε σθεναρά.
Οι περισσότεροι ευρωσκεπτικιστές ήταν στα δεξιά και ο πνευματικός τους ηγέτης ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία έβλεπε την Ευρώπη μέσα από το πρίσμα του μικροκυβερνητικού συντηρητισμού. «Δεν θα καταλύσουμε τα σύνορα της Βρετανίας μόνο και μόνο για να τα δούμε να επιβάλλεται εκ νέου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος που θα ασκεί την κυριαρχία του από τις Βρυξέλλες», σχολίασε περίφημα η Θάτσερ το 1988.
Στο κέντρο και στην αριστερά, οι περισσότεροι πολιτικοί και διανοούμενοι υποστήριξαν την περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, συμπεριλαμβανομένης μιας νομισματικής ένωσης και ενός κοινού νομίσματος.
Αλλά μερικές γενναίες ψυχές αποδοκιμάστηκαν. Μερικοί ήταν σοσιαλιστές και συνδικαλιστές της παλιάς σχολής, που θεωρούσαν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, όπως ονομαζόταν τότε, ως μια φρικτή συνωμοσία αφεντικών.
Αλλά ο ένας, ήταν ένας κομψός οικονομολόγος του Κέμπριτζ που λεγόταν Wynne Godley . Προηγουμένως, ο Godley ήταν περισσότερο γνωστός για την κριτική του στάση απέναντι στις εσωτερικές οικονομικές πολιτικές της κυρίας Θάτσερ που αγκαλιάστηκε με τον μονεταρισμό.
Μετά τις επανειλημμένες επικρίσεις του Godley για τις πολιτικές της, η κυβέρνηση Θάτσερ μείωσε τη χρηματοδότηση στο Κέμπριτζ που χρηματοδοτείται όμως από τους φορολογούμενους.
Οι επίμονοι αναγνώστες αυτού του ιστολογίου θα θυμούνται ότι την περασμένη εβδομάδα ανέφερα τον Godley, ο οποίος πέθανε το 2010, στην ανάρτησή μου για τον Keynes.
Ήταν ένας ενδιαφέρον άνθρωπος. Επαγγελματίας παίκτης όμποε προτού γίνει οικονομολόγος, εργάστηκε στο Βρετανικό Υπουργείο Οικονομικών στη δεκαετία του '50 και του '60 και στη συνέχεια δίδαξε στο παλιό σπίτι του Keynes, το King's College, στο Cambridge.
Από τα μέσα της δεκαετίας του '90, κάθε χρόνο, για αρκετούς μήνες, μετακόμιζε στη Νέα Υόρκη στο Ινστιτούτο Levy στο Bard College (σημ. μετ. να εκεί είναι διευθυντής ο κ. Παπαδημητρίου, για ενα διάστημα Υπουργός οικονομικών επι ΣΥΡΙΖΑ), ένα καταφύγιο για την ετερόδοξη σκέψη, όπου έγινε ένας από τους πρώτους οικονομολόγους που αμφισβήτησαν την ευημερία των χρόνων Greenspan-Bernanke που χρηματοδοτείτο από το δανεισμό/χρέος.
Σήμερα, ωστόσο, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σε ένα άρθρο που έγραψε τον Οκτώβριο του 1992, για το London Review of Books με τίτλο «Maastricht and All That». (σημ. μετ. 'Ένα από τα σπουδαιότερα άρθρα και μάλιστα λακωνικό, που γράφτηκαν για το Μάαστριχτ).
Σε αντίθεση με πολλούς ευρωσκεπτικιστές, ο Wynne Godley δεν ήταν αντιευρωπαϊκός ή αντικυβερνητικός – μακριά από αυτόν αυτά. Το πρόβλημά του με το σχέδιο για ένα κοινό νόμισμα ήταν ότι δεν προέβλεπε 'αρκετή κυβέρνηση'. Η αποτυχία της Συνθήκης του Μάαστριχτ να διαμορφώσει μια σωστή δημοσιονομική πολιτική για ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, παράλληλα με ένα κοινό νόμισμα, σήμαινε ότι ολόκληρο το σύστημα του ευρώ ήταν 'μισοψημένο' και τελικά ανέφικτο.
Έγραψε: Αν και υποστηρίζω την κίνηση προς την πολιτική ολοκλήρωση στην Ευρώπη, πιστεύω ότι οι προτάσεις του Μάαστριχτ θα είναι σοβαρά ελαττωματικές, και επίσης ότι η δημόσια συζήτηση γι' αυτές έχουν περιέργως εξαθλιωθεί (σημ. μετ. στην Ελλάδα ήσαν ανύπαρκτες)…. Η κεντρική ιδέα της Συνθήκης του Μάαστριχτ είναι ότι οι χώρες της Ευρωζώνης πρέπει να κινηθούν προς μια οικονομική και νομισματική ένωση, με ένα ενιαίο νόμισμα που θα διαχειρίζεται μια ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα.
Πώς όμως θα κινηθεί η υπόλοιπη οικονομική πολιτική; Καθώς η συνθήκη δεν προτείνει νέους θεσμούς, εκτός από μια ευρωπαϊκή τράπεζα, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι συντάκτες της Συνθήκη δεν χρειάζονταν τίποτα περισσότερο.
Αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι σωστό, μόνο εάν οι σύγχρονες οικονομίες ήσαν αυτορυθμιζόμενα συστήματα που δεν χρειάζονταν καμία απολύτως διαχείριση'.
Ως Κεϋνσιανός ο Godley, δεν πίστευε στην αυτοπροσαρμογή. Θεώρησε αξιωματικό ότι αυτό που είχε αποτρέψει μια άλλη Μεγάλη Ύφεση ήταν η παγκόσμια υιοθέτηση αντικυκλικών πολιτικών.
Επισημαίνει: 'Αντιμέτωπες με την έναρξη μιας ύφεσης, οι κυβερνήσεις συνήθως χαλάρωναν τη δημοσιονομική πολιτική και υποτιμούσαν τα νομίσματά τους για να κάνουν τις εξαγωγές τους πιο ανταγωνιστικές. Αλλά μέσα σε μια νομισματική ένωση, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν θα έχουν καμία διαθέσιμη επιλογή το αποτέλεσμα θα είναι κάλλιστα καταστροφικό'.
Ο Godley τελείωσε το δοκίμιό του με αυτά τα προφητικά λόγια:
'Εάν μια χώρα ή μια περιοχή δεν έχει τη δύναμη να υποτιμήσει και εάν δεν έχει ένα σύστημα δημοσιονομικής εξισορρόπησης, τότε δεν υπάρχει κάτι που θα εμποδίσει να υποστεί μια διαδικασία σωρευτικής και οριστικής παρακμής που οδηγεί, τελικά, στη μετανάστευση μόνη εναλλακτική στη φτώχεια ή την πείνα. (σημ. μετ. σας θυμίζει Ελλάδα;)
Συμμερίζομαι τη θέση εκείνων (όπως της Μάργκαρετ Θάτσερ) που, αντιμέτωποι με την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, επιθυμούν να κατέβουν εντελώς από το τρένο της ΟΝΕ.
Συμπάσχω επίσης με όσους επιδιώκουν την ένταξη υπό τη δικαιοδοσία κάποιου είδους ομοσπονδιακού συντάγματος με ομοσπονδιακό προϋπολογισμό πολύ μεγαλύτερο από αυτόν του κοινοτικού προϋπολογισμού.
Αυτό που βρίσκω εντελώς μπερδεμένο, είναι η θέση εκείνων που στοχεύουν στην οικονομική ένωση μέσα μέσα από την νομισματική ένωση'
John Cassidy, 2 Νοεμβρίου 2011, New Yorker
Μετάφραση: Σπ. Στάλιας