Του Simon Watkins για το Oilprice.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Η συμμαχία Ρωσίας-Ιράν, όπως αποδεικνύεται στο πιο πρόσφατο πολύπλευρο Μνημόνιο Συνεννόησης μεταξύ Gazprom και NIOC, θέλει να ελέγξει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα δύο βασικά στοιχεία του παγκόσμιου πίνακα εφοδιασμού – το αέριο που παρέχεται από ξηρά μέσω αγωγών και το φυσικό αέριο που παρέχεται μέσω πλοίων σε υγροποιημένη μορφή (LNG) - όσο το δυνατόν. Σύμφωνα με δήλωση την περασμένη εβδομάδα από τον Hamid Hosseini, πρόεδρο της Ένωσης Εξαγωγέων Πετρελαίου, Αερίου και Πετροχημικών Προϊόντων του Ιράν, στην Τεχεράνη, μετά την υπογραφή του μνημονίου συμφωνίας Gazprom-NIOC: «Τώρα οι Ρώσοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η κατανάλωση φυσικού αερίου στον κόσμο θα αυξηθεί και η τάση για κατανάλωση LNG έχει αυξηθεί και από μόνα τους δεν είναι σε θέση να καλύψουν την παγκόσμια ζήτηση, επομένως δεν υπάρχει χώρος για ανταγωνισμό φυσικού αερίου [μεταξύ Ρωσίας και Ιράν]». Και πρόσθεσε: «Ο νικητής του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και θα κατακτήσουν την ευρωπαϊκή αγορά, οπότε αν το Ιράν και η Ρωσία μπορέσουν να μειώσουν την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών στις αγορές πετρελαίου, φυσικού αερίου και προϊόντων συνεργαζόμενοι, θα ωφεληθούν και οι δύο χώρες».
Το μνημόνιο συμφωνίας Gazprom-NIOC, όπως αναλύθηκε αρχικά από το OilPrice.com, περιέχει τέσσερα βασικά στοιχεία που είναι προσανατολισμένα προς τη δημιουργία ενός «ΟΠΕΚ Αερίου». Ένα στοιχείο είναι ότι ο ρωσικός γίγαντας φυσικού αερίου που υποστηρίζεται από το ρωσικό κράτος έχει δεσμευτεί για την πλήρη βοήθεια ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ στη NIOC για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου Kish και North Pars με σκοπό τα δύο πεδία να παράγουν περισσότερα από 10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου ανά ημέρα. Ένα δεύτερο στοιχείο είναι πως η Gazprom θα βοηθήσει επίσης πλήρως με ένα έργο 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για την αύξηση της πίεσης στο υπεργιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου South Pars στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ιράν και Κατάρ. Ένα τρίτο στοιχείο είναι ότι η Gazprom θα παράσχει πλήρη βοήθεια για την ολοκλήρωση διαφόρων έργων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και την κατασκευή αγωγών εξαγωγής φυσικού αερίου. Το τέταρτο στοιχείο είναι πως η Ρωσία θα εξετάσει όλες τις ευκαιρίες για να ενθαρρύνει άλλες μεγάλες δυνάμεις φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή να συμμετάσχουν στη σταδιακή ανάπτυξη του καρτέλ «Gas OPEC», σύμφωνα με ανώτερη πηγή που συνεργάζεται στενά με το υπουργείο Πετρελαίου του Ιράν. «Το αέριο θεωρείται ευρέως ως το βέλτιστο προϊόν για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επομένως ο έλεγχος του μεγαλύτερου μέρους της παγκόσμιας ροής αυτού θα είναι το κλειδί για την ενέργεια βασισμένη στην ενέργεια τα επόμενα δέκα έως είκοσι χρόνια, όπως έχει ήδη φανεί σε μικρότερη κλίμακα στην κυριαρχία της Ρωσίας στην Ευρώπη μέσω των προμηθειών φυσικού αερίου της», πρόσθεσε.
Από την κορυφή προς τα κάτω, η συμμαχία Ρωσίας-Ιράν επικεντρώνεται στην άντληση φανερής ή κρυφής υποστήριξης για τη δημιουργία του ΟΠΕΚ για φυσικό αέριο από άλλους μεγάλους παραγωγούς στη Μέση Ανατολή που θεωρούνται αναποφάσιστοι στη δέσμευση στον άξονα Ρωσίας-Ιράν-Κίνας ή τον άξονα ΗΠΑ-Ευρώπης-Ιαπωνίας. Το Κατάρ (με τα τρίτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο λίγο κάτω από 24 tcm και κορυφαίος προμηθευτής LNG) θεωρείται εδώ και καιρό από τη Ρωσία και το Ιράν ως κύριος υποψήφιος για ένα τέτοιο καρτέλ φυσικού αερίου, δεδομένου ότι μοιράζεται την κύρια πηγή της συνεχιζόμενης ευημερία με το Ιράν με τη μορφή του ταμιευτήρα 9.700 τετραγωνικών χιλιομέτρων (τ.χλμ) που περιέχει τουλάχιστον 51 tcm αερίου και 50 δισεκατομμύρια βαρέλια φυσικών συμπυκνωμάτων. Το Ιράν έχει αποκλειστικά δικαιώματα πάνω από 3.700 τετραγωνικά χιλιόμετρα αυτής της δεξαμενής στο περίφημο κοίτασμα South Pars (που περιέχει περίπου 14 tcm αερίου).
Μια νέα συμφωνία συνεργασίας επιτεύχθηκε μεταξύ της Τεχεράνης και της Ντόχα το 2017 σχετικά με την κοινή δεξαμενή και όχι μόνο, όπως αναλύθηκε σε βάθος στο τελευταίο βιβλίο μου για τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Έκτοτε, το Κατάρ προσπάθησε απροκάλυπτα να αποφύγει την αποξένωση ενός από τα δύο μεγάλων γεωπολιτικών μπλοκ ισχύος. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, ο Εμίρης του Κατάρ, Σεΐχης Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο και τον Μάρτιο συναντήθηκε με τον Γερμανό υπουργό Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ. Η τελευταία επίσκεψη ήταν για να συζητήσει πώς το Κατάρ θα μπορούσε να βοηθήσει στην άμβλυνση των απαγορεύσεων στο ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Ωστόσο, πριν από αυτές τις επισκέψεις, το Κατάρ συνήψε μια σειρά από μακροπρόθεσμες συμφωνίες προμήθειας LNG με την Κίνα που προκάλεσε σημαντική ανησυχία στην Ουάσιγκτον (εξ ου και η επίσκεψη του Αλ Θάνι στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο).
Πέρα από την ανάγκη για μια καλή σχέση μεταξύ Κατάρ και Ιράν για να διασφαλιστεί η βέλτιστη λειτουργία της τεράστιας κοινής δεξαμενής φυσικού αερίου τους, η Ρωσία και το Ιράν βλέπουν έναν άλλο τομέα ιδιαίτερης ευπάθειας στην πολιτική σύνθεση της Ντόχα που μπορεί να αξιοποιηθεί στο χώρο εκτός του ΟΠΕΚ φυσικού αερίου, και αυτό είναι η αντιπάθειά της για τον άλλο γείτονά της, τη Σαουδική Αραβία. Ο αποκλεισμός του Κατάρ από το 2017 έως το 2021 ενορχηστρώθηκε από τη Σαουδική Αραβία και υποστηρίχθηκε ενεργά από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο αρχικά, με αργότερα υποστήριξη από την Ιορδανία, τη Λιβύη και άλλα μικρότερα κράτη. Ποτέ δεν ξεχάστηκε από το Κατάρ, ούτε και την υποστήριξη που δόθηκε στη Ντόχα κατά την περίοδο από το Ιράν και τη Ρωσία, τόσο ανεξάρτητα όσο και μέσω Τουρκίας.
Μαζί, η Ρωσία, το Ιράν και το Κατάρ αντιπροσωπεύουν λίγο λιγότερο από το 60 τοις εκατό των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου και ήταν οι τρεις χώρες που συνέβαλαν στην ίδρυση του GECF, του οποίου τα 11 μέλη ελέγχουν πάνω από το 71 τοις εκατό των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου, το 44 τοις εκατό των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου που εμπορεύονται, το 53% των αγωγών φυσικού αερίου του και το 57% των εξαγωγών LNG. Η μακροπρόθεσμη δήλωση αποστολής του που συμφωνήθηκε στη Μόσχα, είναι: «Να ενισχύσει τον ρόλο της GECF στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή, προκειμένου να υποστηρίξει τα κυριαρχικά δικαιώματα των χωρών μελών επί των πόρων φυσικού αερίου τους, να μεγιστοποιήσει την αξία τους προς όφελος των ανθρώπων και να προωθήσουν τον συντονισμό τους για τις παγκόσμιες ενεργειακές εξελίξεις με σκοπό να συμβάλουν στην παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη και την ενεργειακή ασφάλεια».
Υπήρχαν εδώ και καιρό δηλώσεις σχετικά με σχέδια για ενίσχυση του βάθους της συνεργασίας μεταξύ των μελών του GECF στο βαθμό που γίνεται τόσο ισχυρή στην αγορά φυσικού αερίου όσο ήταν κάποτε ο ΟΠΕΚ (πριν υποκινηθεί ο πόλεμος τιμών του πετρελαίου 2014-2016 κατά του τομέα σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ και έχασε η Σαουδική Αραβία). Ήδη από τον Οκτώβριο του 2008, στελέχη υψηλού επιπέδου από τη Ρωσία, το Ιράν και το Κατάρ συναντήθηκαν στην Τεχεράνη για να συζητήσουν την τριμερή συνεργασία και τη δυνατότητα σχηματισμού ενός καρτέλ χωρών εξαγωγής φυσικού αερίου παρόμοιου με τον ΟΠΕΚ. Ένα βασικό μέρος του λόγου για τον οποίο η ιδέα δεν υλοποιήθηκε πλήρως ήταν η απροθυμία εκ μέρους του Κατάρ να ευθυγραμμιστεί σταθερά με τη συμμαχία Ρωσίας-Ιράν, πράγμα που σημαίνει ότι το ταλαντευόμενο τμήμα προμήθειας του πίνακα παροχής φυσικού αερίου – LNG – παρέμεινε εκτός ελέγχου Μόσχας και Τεχεράνης. Είναι αλήθεια ότι το Ιράν έχει επαρκείς πόρους φυσικού αερίου για να επιτύχει να γίνει υπερδύναμη LNG, και μέρος της συμφωνίας Gazprom-NIOC είναι προσανατολισμένο προς την πραγματοποίηση αυτού, αλλά είναι επίσης αλήθεια πως πρόκειται για ένα μεσοπρόθεσμο έως μακροπρόθεσμο έργο.
Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η επιφυλακτικότητα του Κατάρ να δεσμευτεί στον ΟΠΕΚ για το φυσικό αέριο μπορεί να υποχωρεί. Το κρίσιμο χαρακτηριστικό των οικονομικών σχεδίων της Ντόχα είναι να παραμείνει ο νούμερο ένα εξαγωγέας LNG στον κόσμο, έχοντας χάσει αυτό το σημείο για μια περίοδο σχετικά πρόσφατα, και σε αυτό το πλαίσιο, οι μακροπρόθεσμες συμφωνίες με την Κίνα είναι εξαιρετικά σημαντικές για αυτήν.. Το πρώιμο αξιοσημείωτο παράδειγμα – που έθεσε πρότυπο για επόμενες συμφωνίες – ήταν η μακροπρόθεσμη συμφωνία αγοράς και πώλησης από την China Petroleum & Chemical Corp. (Sinopec) και την Qatar Petroleum για 2 εκατομμύρια τόνους ετησίως (mtpa) LNG για περίοδο 10 ετών.
Μετά από αυτές τις πρώιμες συμφωνίες με την Κίνα, το Κατάρ υπέγραψε συμφωνίες προμήθειας LNG με τον ιρανικό (και κινεζικό και ρωσικό) σύμμαχο του Πακιστάν – συγκεκριμένα, μια 10ετή συμφωνία πώλησης και αγοράς για την Qatar Petroleum για την προμήθεια της Πακιστανικής Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου με έως και 3 mtpa LNG σε διάφορα λιμάνια της χώρας. Αυτή η συμφωνία βασίζεται στην προηγούμενη συμφωνία που υπογράφηκε το 2016 για το Κατάρ για την προμήθεια του Πακιστάν με 3,75 mtpa LNG και ήρθε περίπου την ίδια στιγμή που ο στενός σύμμαχος του Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, έκανε παρόμοια συμφωνία με το Κατάρ.