 |
| TURKISH PRESIDENTIAL PRESS SERVICE |
Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Πώς εξηγεί ο Ερντογάν ότι ως πρόεδρος μιας χώρας μέλους του ΝΑΤΟ, μπορεί να παραστεί σε μια συνεδρίαση του SCO, που συγκεντρώνει αυταρχικά καθεστώτα; Ποια είναι η σχέση μεταξύ της στενής συνεργασίας του Ερντογάν με αυταρχικά καθεστώτα και κανονισμούς που οδήγησαν στην κυριαρχία του Ερντογάν στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (TSK) μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία στις 15 Ιουλίου 2016;
Οι TSK έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ και οι στενότεροι φίλοι του ήταν στρατηγοί. Μέχρι τις 15 Ιουλίου 2016, το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο, μαζί με το Υπουργείο Εξωτερικών, ήταν ένας από τους δύο πιο ουσιαστικούς θεσμούς που καθόριζαν την πορεία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Οι σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ διεξήχθησαν μέσω των TSK. Η συνέχεια των σχέσεων με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ διατηρήθηκε χάρη στη θεσμική δομή των TSK. Η προαγωγή και ο διορισμός στρατηγών και ναυάρχων γίνονταν μέσω του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ). Πριν από τις 15 Ιουλίου 2016 το YAŞ αποτελείτο από τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Άμυνας, τον αρχηγό του γενικού επιτελείου, διοικητές δυνάμεων, τον αρχιστράτηγο της χωροφυλακής και άλλους στρατηγούς και ναύαρχους τεσσάρων αστέρων του ΤΣΚ. Δεδομένου ότι οι αποφάσεις στο YAŞ λαμβάνονταν κατά πλειοψηφία, η στρατιωτική γραφειοκρατία ήταν πιο αποφασιστική από την πολιτική βούληση για την προαγωγή και τον διορισμό στρατηγών και ναυάρχων. Η στρατιωτική γραφειοκρατία συνήθως αποφάσιζε για προαγωγές και διορισμούς σύμφωνα με την εταιρική κουλτούρα των TSK, την επαγγελματική σταδιοδρομία των υποψηφίων και τις ικανότητές τους.
Η απόπειρα πραξικοπήματος που έλαβε χώρα στις 15 Ιουλίου 2016 άλλαξε τη δομή του YAŞ καθώς άλλαξε πολλά πράγματα στην Τουρκία. Με εξαίρεση τον αρχηγό του γενικού επιτελείου και τους διοικητές δυνάμεων, οι άλλοι στρατηγοί και ναύαρχοι τεσσάρων αστέρων αποκλείστηκαν από τα μέλη του YAŞ. Ως νέα μέλη διορίστηκαν ο αντιπρόεδρος, ο υπουργός Οικονομικών, ο Υπουργός Εξωτερικών, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, ο Υπουργός Εσωτερικών και ο Υπουργός Παιδείας. Με αυτήν τη ρύθμιση, η εξουσία στην προαγωγή και το διορισμό ναυάρχων και στρατηγών πέρασε από την στρατιωτική γραφειοκρατία στην κυβέρνηση του Ερντογάν.
Μετά το δημοψήφισμα του 2017, η Τουρκία πέρασε από κοινοβουλευτικό σύστημα σε προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης. Χάρη στο προεδρικό σύστημα, ο Ερντογάν έχει αναλάβει πλήρως την εκτελεστική εξουσία. Υπουργός Άμυνας ορίστηκε ο πρώην αρχηγός του γενικού επιτελείου Χουλουσί Ακάρ. Οι Διοικήσεις Δυνάμεων και το Γενικό Επιτελείο υπάγονταν στο Υπουργείο Άμυνας. Εκμεταλλευόμενος τόσο την στρατιωτική ταυτότητα του Ακάρ όσο και τη δομική αλλαγή που είχε κάνει στο YAŞ, ο Ερντογάν ήταν προσεκτικός στο διορισμό και την προαγωγή στρατηγών και ναυάρχων για να επιλέγει μόνο εκείνους που συμπαραστέκονται στο πλευρό του ό,τι κι αν συμβεί, αδιαφορώντας για την επαγγελματική τους ικανότητα ή το καθεστώς σταδιοδρομίας. Για παράδειγμα, για να είναι ένας ναύαρχος αρχηγός του στόλου, έπρεπε πρώτα να υπηρετήσει ως κυβερνήτης φρεγάτας, ταχέος περιπολικού σκάφους ή υποβρυχίου και μετά κατά προτίμηση ως αξιωματικός στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ, ως διοικητής στόλου και επικεφαλής τμήματος στο αρχηγείο του ναυτικού ή του γενικού επιτελείου.
Ωστόσο, στις προαγωγές και τους διορισμούς των τελευταίων ετών, δεν ήταν αυτά τα κριτήρια που ήταν καθοριστικά, αλλά η ικανότητα να λειτουργεί κανείς σύμφωνα με την κυβέρνηση του Ερντογάν και να εκπληρώνει τις εντολές που έχουν δοθεί χωρίς να τις αμφισβητεί. Αυτή η κατάσταση έχει βλάψει τη θεσμική δομή των TSK. Το Γενικό Επιτελείο έχει γίνει δυσλειτουργικό και δεν μπορεί πλέον να μιλάει για θέματα που επηρεάζουν την ασφάλεια της Τουρκίας. Οι προτεραιότητες της κυβέρνησης του Ερντογάν ήταν καθοριστικές για τον καθορισμό των οπλικών συστημάτων που θα προμηθεύονται, αντί για τις επιχειρησιακές ανάγκες, τις απαιτήσεις αποστολής και τις επιχειρησιακές ιδέες που καθορίζονται από το Γενικό Επιτελείο ή τις Διοικήσεις των TSK. Για παράδειγμα, αν οι TSK είχαν διατηρήσει την κανονική τους λειτουργία, το σύστημα αεράμυνας S-400 που προμηθεύτηκε από τη Ρωσία το 2017, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τις κυρώσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία, δε θα είχε αγοραστεί από τη Ρωσία.
Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ενεργά τους S-400 επειδή τα ραντάρ και τα συστήματα σύνδεσης της Τουρκίας συμμορφώνονται με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ. Όποιος έχει υπηρετήσει στις TSK για μεγάλο χρονικό διάστημα το γνωρίζει αυτό: το ΝΑΤΟ υπήρξε ουσιαστικός παράγοντας στον εκσυγχρονισμό των TSK και στη μεταφορά πληροφοριών και τεχνολογίας για την ανάπτυξη της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας. Για το λόγο αυτό, μέχρι τις 15 Ιουλίου 2016 οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διατηρήσουν τις σχέσεις με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ και να αποτρέψουν την Τουρκία από το να γλιστρήσει προς την πλευρά των αυταρχικών καθεστώτων. Ωστόσο, ο Ερντογάν και ο Ακάρ άλλαξαν τη δομή των TSK, αλλά δε λειτούργησε καλά και κατέστρεψε τη θεσμική δομή και την εταιρική κουλτούρα του στρατού. Ένα διάταγμα του Υπουργείου Άμυνας με ημερομηνία 10 Αυγούστου 2022 άνοιξε το δρόμο για την αποβολή ναυάρχων και στρατηγών από τις TSK για πειθαρχικά παραπτώματα, μια παράξενη δικαιολογία για τέτοιους υψηλόβαθμους αξιωματικούς. Μετέφερε την εξουσία από το YAŞ στο Υπουργείο Άμυνας και επέτρεψε στον Ερντογάν, μέσω του Ακάρ, να εκδιώξει τους στρατηγούς και τους ναύαρχους που ήθελε από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Με αυτό, ο Ερντογάν και ο Ακάρ κάρφωσαν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των TSK.
Δεν υπάρχουν πλέον εμπόδια που να εμποδίζουν τον Ερντογάν να γίνει πιο αυταρχικός και να συνεργαστεί πιο στενά με αυταρχικά καθεστώτα. Επομένως, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει δημιουργήσει στενές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία και συμμετείχε στη συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, παρά τη στρατηγική αντίληψη του ΝΑΤΟ 2022 που απειλεί ανοιχτά τη Ρωσία. Δεν κρατά πλέον τις TSK την Τουρκία στον άξονα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.