Από: protothema.gr - Παναγιώτης Σαββίδης
Ολα αυτά μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, τότε που η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης, έχοντας συμπαραστάτη το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μεσουρανούσε και μεγαλουργούσε παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες. Στους σχεδόν δύο αιώνες λειτουργίας του το νοσοκομείο του Μπαλουκλή περιέθαλψε χιλιάδες ασθενείς, Ελληνες και όχι μόνο, αποτελώντας σημείο αναφοράς της υγειονομικής περίθαλψης της Ομογένειας. Οχι όμως μόνο αυτό. Στο κτίριο όπου ξέσπασε η καταστροφική φωτιά -με τους πολλούς θαλάμους, τα ψηλά ταβάνια, τους μεγάλους διαδρόμους και τα μαρμάρινα κλιμακοστάσια- στεγαζόταν το Γηροκομείο της Ομογένειας, με τους τρόφιμους να αγγίζουν τους 100. Ηλικιωμένοι άνθρωποι στη δύση της ζωής τους, που βρήκαν αποκούμπι στο Μπαλουκλή ανάμεσα σε άλλους συμπατριώτες καθώς και τη φροντίδα και την αγάπη του προσωπικού, μεγάλο μέρος του οποίου είναι Τούρκοι.
Πάθος για προσφορά
Τα πρώτα σύγχρονα νοσηλευτικά ιδρύματα της Ομογένειας ξεκίνησαν να χτίζονται μετά το 1750, φτάνοντας στην ακμή σχεδόν 100 χρόνια μετά, με το συγκρότημα του Μπαλουκλή. Στα μέσα του 18ου αιώνα η επιδημία πανώλης που έπληξε την Πόλη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία κινητοποίησε τη συντεχνία των ορθόδοξων παντοπωλών που προχώρησαν στην ίδρυση νοσοκομείου -έξω από τα τείχη- για τους προσβαλλόμενους από τη νόσο, που δεν είχαν -κυριολεκτικά- στον ήλιο μοίρα. Ηταν το πρώτο Πανωλικό Γραικικό Νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο λειτούργησε σε ξύλινο οίκημα στο Επταπύργιο.
Το συγκρότημα χτίζεται σε σχήμα «Π» έχοντας στο κέντρο του τον ναό. Το νοσοκομείο λειτουργούσε υπό την επίβλεψη του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχη, ενώ με πατριαρχικό σιγίλιο μάλιστα το 1794 ορίστηκαν επίτροποι του ιδρύματος οι συντεχνίες «οι τε γουναράδες και των Χίων οι τζοχατσήδες και οι χεταετζήδες και οι τζεβαερετζήδες και οι απατζήδες χριστιανοί», οι οποίες ανέλαβαν τα έξοδα των νοσοκομείων. Με την έναρξη λειτουργίας του νοσηλευτικού συγκροτήματος στου Μπαλουκλή έκλεισαν τα παλαιότερα, με τους ασθενείς να διακομίζονται στο νέο υπερσύγχρονο -για την εποχή- νοσοκομείο.
Την ίδια εποχή, εντάχθηκε στου Μπαλουκλή και η παρακείμενη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, επειδή σε κτίριά της λειτουργούσαν ψυχιατρικές κλινικές. Η Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα χτίστηκε (ο πρώτος ναός) από τον Ιουστινιανό Α’ τα έτη 559-560, βρίσκεται έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα «παλάτια των πηγών», στα οποία οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες παραθέριζαν την άνοιξη. Ελαβε την ονομασία του από την τουρκική λέξη balιk (ψάρι) και περιλαμβάνει το Μοναστήρι, την Εκκλησία και το Αγίασμα, που βρίσκεται στον υπόγειο ναό και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή. Στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το συγκρότημα του Μπαλουκλή επεκτάθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα με την κατασκευή επιβλητικού Ορφανοτροφείου Αρρένων, που το 1903 μεταφέρθηκε και λειτούργησε στη νήσο Πρίγκηπο.
Καταστροφικός σεισμός
Ο καταστροφικός σεισμός του 1894 θα ισοπεδώσει πολλά κτίρια, θέτοντας και πάλι σε κινητοποίηση την Ομογένεια και το Οικουμενικό Πατριαρχείο προκειμένου να χτιστούν νέα σύγχρονα με βάση όσα προστάζουν οι κανόνες της ιατρικής επιστήμης και της υγιεινής. Τα περισσότερα από τα σημερινά κτίρια του συγκροτήματος -και αυτό που καταστράφηκε από την πρόσφατη πυρκαγιά- χρονολογούνται τη συγκεκριμένη περίοδο. Σημαντικές στην κατασκευή των νέων κτιρίων και στην εξασφάλιση λειτουργίας του νοσοκομείου υπήρξαν τόσο η παραχώρηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο των εσόδων από τα προσκυνήματα της Παναγίας Μπαλουκλιώτισσας και της Παναγίας Σούδας όσο και οι μεγάλες δωρεές γνωστών ευεργετών όπως ο Γεώργιος Ζαρίφης, ο Αμπρουζής Μαυρογορδάτος, ο Ανδρέας Συγγρός, ο Ιωάννης Χαριτωνίδης κ.ά. Την ίδια εποχή (1882) χτίζεται και ο επιβλητικός πύργος στην είσοδο του συγκροτήματος με δαπάνες των αδελφών Ι. και Δ. Βερνουδάκη.
Φωτογραφίες-ντοκουμέντα από το Μπαλουκλή των αρχών του 20ού αιώνα περιέχει η έκδοση του 1905 «Λεύκωμα των εν Κωνσταντινουπόλει Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων» που έχει διασώσει η βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στον Πειραιά. Το φωτογραφικό υλικό αποτυπώνει την οργάνωση, τον πλούτο και την ευμάρεια του φημισμένου νοσοκομείου της Ομογένειας στην Πόλη. Τα νοσοκομεία του Μπαλουκλή ήταν από τα πλέον σύγχρονα της εποχής στην Πόλη και σε αυτό συνέβαλε και η ηλεκτροδότηση του συγκροτήματος μετά το 1925.
Πληθυσμιακή συρρίκνωση
Η συρρίκνωση της Ομογένειας επηρεάζει ανεπανόρθωτα και τα φημισμένα νοσοκομεία του Μπαλουκλή, που δέχτηκε πολλά θύματα του πογκρόμ της 9ης Σεπτεμβρίου του 1955 κατά της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Πόλης. Η έλλειψη γεννήσεων, καθώς οι Ρωμιοί λιγόστευαν όλο και περισσότερο, οδήγησε στο κλείσιμο της γυναικολογικής κλινικής, αποτυπώνοντας πλέον τη μη αναστρέψιμη κατάσταση για την Ομογένεια της Πόλης. Ηταν ουσιαστικά η αρχή μιας καθοδικής πορείας, που συνεχίζεται έως τις ημέρες μας και έχει απόλυτη σχέση με την παρουσία των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη. Το γεγονός αυτό οδήγησε τους διοικούντες το ίδρυμα να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να ανοίξουν τις πύλες του νοσοκομείου και για Τούρκους ασθενείς, αλλά και εργαζομένους σε αυτό.
Το συγκρότημα ανακαινίστηκε το 1991 και το 1994 ξεκίνησε να λειτουργεί στους χώρους του η πρώτη ιδιωτική κλινική για τη θεραπεία από κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες στην Τουρκία. Η συγκεκριμένη κλινική είναι από τις πλέον φημισμένες στη χώρα, που λόγω των προγραμμάτων που εφαρμόζει δέχεται ασθενείς και από το εξωτερικό. Γνωστή για την αποτελεσματικότητά της είναι επίσης και η ψυχιατρική κλινική, με την υπηρεσία ψυχικών και νευρικών παθήσεων να είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στην Κωνσταντινούπολη. Θα πρέπει να αναφερθεί πως μετά το 1960 το τουρκικό Δημόσιο επιχείρησε να δημεύσει την περιουσία του Μπαλουκλή, κινητοποιώντας τους φορείς της Ομογένειας που κινήθηκαν δικαστικά.
Ηδη ξεκίνησαν η καταγραφή και οι πρώτες μελέτες και εκτιμάται πως θα απαιτηθούν 3-6 μήνες ώστε το κτίριο να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση. Προς την κατεύθυνση αυτή, υπήρξε παρέμβαση και από τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, που με μήνυμά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δήλωσε πως παρακολούθησε με ενδιαφέρον την προσπάθεια κατάσβεσης εκφράζοντας τη λύπη του για την καταστροφή. Σύμφωνα με το γραφείο Τύπου της τουρκικής προεδρίας, ανατέθηκε στον υπουργό Υγείας Φαχρετίν Κοτζά να προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες μελέτες για την ανακατασκευή του κτιρίου.
* Οι φωτογραφίες των Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων στο Μπαλουκλί προέρχονται από το «Λεύκωμα Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων» (Κωνσταντινούπολη, 1905, Τυπογραφείο Λ. Κορομηλά)