 |
| Βirol Βebek/ΣFΡ |
Burak Bekdil - gatestoneinstitute.org - Παρουσίαση Freepen.gr
Το 2019, υποτιμώντας την αντίδραση των συμμάχων της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν αποφάσισε να αγοράσει το ρωσικής κατασκευής σύστημα αεράμυνας S-400, το πρώτο τέτοιο σύστημα που αγοράστηκε από κράτος μέλος του ΝΑΤΟ. Το κόστος για τον Τούρκο φορολογούμενο ήταν 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Το σύστημα παραμένει «αποσυσκευασμένο»: Ο Ερντογάν φοβάται περαιτέρω κυρώσεις από τη Δύση εάν αναπτύξει πραγματικά τους S-400.
Σε αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στην Τουρκία βάσει του νόμου για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της Αμερικής μέσω κυρώσεων (CAATSA). Επιπλέον, η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πολυεθνική κοινοπραξία που κατασκευάζει τη νέα γενιά μαχητικών αεροσκαφών F-35 απέβαλε την Τουρκία από τη συνεργασία. Το κόστος για τον Τούρκο φορολογούμενο ήταν άλλα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας, η οποία έχει ανασταλεί από την κοινοπραξία, θα έχει στερηθεί συμβάσεων αξίας 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων την επόμενη δεκαετία.
Μια κίνηση, η παραγγελία των S-400 από τη Ρωσία, κόστισε στην Τουρκία καθαρή απώλεια 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και οι θαυμαστές του αποκαλούν τον Ερντογάν μάγο τζογαδόρο.
Αυτή ήταν μόνο η οικονομική ζημία για μια χώρα, όπου το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν εξακολουθεί να σέρνεται γύρω στα 9.500 δολάρια -- το δεύτερο χαμηλότερο στην Ευρώπη, μετά την Αλβανία. Φαίνεται ότι η απόφαση για τους S-400 θα κοστίσει και γεωστρατηγικά στην Τουρκία.
Η Τουρκία, με το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ, είχε παραδοσιακά μια αποτρεπτική αεροπορία, κατά τη διάρκεια και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το 2022, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία (TuAF) κατέλαβε την 21η θέση στην παγκόσμια κατάταξη αεροπορικών δυνάμεων. Μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 οδήγησε σε εκκαθαρίσεις δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων τόσο από τη δημόσια διοίκηση όσο και από τον στρατό. Ο αριθμός των στρατηγών στην TuAF μειώθηκε από 72 πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα σε 44 μετά. Η δύναμη είχε χάσει τους μισούς πιλότους της – από 1.350 σε 680. Παραιτήσεις και αιτήματα συνταξιοδότησης πιλότων TuAF ακολούθησαν την εκκαθάριση, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τη διοίκηση και τις επιχειρησιακές δυνατότητες της πολεμικής αεροπορίας και ανεβάζοντας τον αριθμό των πιλότων σε λιγότερους από 400. Η αεροπορία είχε αναγκαστεί να προσλάβει Πακιστανοί πιλότοι για τις αποστολές F-16.
Η τουρκική αεροπορία λειτουργεί μοίρες μαχητικών αεροσκαφών τέταρτης γενιάς αμερικανικής κατασκευής F-16 και παλαιότερων F-4. Σήμερα, ο τουρκικός στρατός έχει στο απόθεμά του συνολικά 270 αεροσκάφη F-16C/D, όλα μοντέλα Block 30/40/50. Είναι αρκετά καλά; Όχι. Τα περισσότερα από αυτά τα αεροσκάφη θα πρέπει να αποσυρθούν σταδιακά μέσα στα επόμενα 10 έως 12 χρόνια, ανάλογα με τις αναβαθμίσεις τους. Άρα, αυτό σημαίνει ότι η αεροπορία της Τουρκίας πετάγεται σε μια άβυσσο.
Εν τω μεταξύ, στις απέναντι ακτές του Αιγαίου Πελάγους, η αντίπαλη Ελλάδα έχει λάβει μέτρα για να αλλάξει το ισοζύγιο αεροπορικής ισχύος προς όφελός της. Η Ελλάδα παρουσίασε τον Ιανουάριο τις νεοαποκτηθείσες αμυντικές της ικανότητες πετώντας έξι νέα μαχητικά αεροσκάφη Rafale πάνω από την Ακρόπολη λίγες ώρες μετά την άφιξή τους από τη Γαλλία -- μαζί με ένα λογαριασμό 11,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Κατά ειρωνικό τρόπο, τον Ιούνιο, η Ελλάδα έστειλε επίσημο αίτημα στις ΗΠΑ για την αγορά 20 μαχητικών αεροσκαφών F-35 -- τα οποία η Τουρκία θα αγόραζε αν ο Ερντογάν δεν επέμενε να αγοράσει τους ρωσικούς S-400 που δεν ξεπακετάρει ποτέ. "Πρόθεσή μας είναι να αποκτήσουμε μια μοίρα F-35 με πιθανή επιλογή για μια δεύτερη. Η αποστολή Επιστολής Αίτησης (LoR) που συνέβη τις τελευταίες ημέρες είναι μέρος αυτής της διαδικασίας", δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις 30 Ιουνίου.
Ο Ερντογάν είχε επίσης απειλήσει τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ ότι θα αγόραζε ρωσικής κατασκευής αεροσκάφη Su-35 ή Su-57 εάν αποτύχουν όλες οι άλλες επιλογές δυτικών μαχητικών αεροσκαφών. Ορισμένες δυτικές κυβερνήσεις ανησυχούσαν για την περαιτέρω ώθηση της Τουρκίας στην τροχιά της Ρωσίας αρνούμενες την τεχνολογία μαχητικών στην Τουρκία. Ωστόσο, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, η αγορά από τη Ρωσία δεν αποτελεί πλέον επιλογή. Ο Ερντογάν, φοβούμενος περαιτέρω κυρώσεις, δεν μπορεί να αγοράσει ούτε μια πτέρυγα αεροπλάνου από τη Ρωσία, πόσο μάλλον ένα προηγμένο μαχητικό.
Μια σουηδική λύση (τα τζετ Gripen της Saab) επίσης δεν αποτελεί πλέον επιλογή. Η Κίνα δεν είναι ούτε αυτή στο τραπέζι: Το Πεκίνο συνεχίζει να τρέφει σκληρά αισθήματα για την απόφαση της Άγκυρας να καταργήσει μια σύμβαση 3,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχε αρχικά ανατεθεί σε κινεζική εταιρεία το 2013 για το πρόγραμμα αεράμυνας -- αντί των οποίων η Άγκυρα επέλεξε αργότερα τους ρωσικής κατασκευής S-400. Υπάρχει πάντα το Ευρωπαϊκό Typhoon (Eurofighter). Ωστόσο, η Τουρκία και οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές του Typhoon δεν έχουν ακόμη λύσει τις διαφορές σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και άλλες λεπτομέρειες συμπαραγωγής.
Όλη αυτή η εικόνα έδειξε στην Άγκυρα ότι η μόνη βιώσιμη επιλογή είναι ένα άλλο μαχητικό αμερικανικής κατασκευής, αν και όχι νέας γενιάς: Το F-16 Block 70. Έτσι, η Τουρκία τον Οκτώβριο υπέβαλε αίτημα στις ΗΠΑ να αγοράσει 40 μαχητικά αεροσκάφη F-16 και σχεδόν 80 κιτ εκσυγχρονισμού για τα υπάρχοντα πολεμικά αεροσκάφη της. Αυτή η αγορά θα σήμαινε περίπου 6 δισεκατομμύρια $+ επιχείρηση για την κατασκευάστρια εταιρεία F-16 Lockheed Martin.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν φαίνεται να το υποστηρίζει. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είναι «πρόθυμος να συνεργαστεί με το Κογκρέσο των ΗΠΑ για την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό του στόλου μαχητικών αεροσκαφών F-16 της Τουρκίας», σύμφωνα με δήλωση αξιωματούχου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις 7 Ιουλίου. Σύμφωνα με τον Νταγκ Τζόουνς, αναπληρωτή υφυπουργό Εξωτερικών για ευρωπαϊκές και ευρασιατικές υποθέσεις:
"Έτσι, το θέμα των F-16 ήταν εκεί για λίγο. Και νομίζω ότι η κυβέρνηση δήλωσε τη θέση του Μπάιντεν επ' αυτού, η οποία είναι πως η κυβέρνηση υποστηρίζει τον εκσυγχρονισμό της Τουρκίας... Ο Πρόεδρος ήταν επίσης σαφής ότι πρέπει να στηρίξει το Κογκρέσο. Έτσι, οι ηγέτες μίλησαν για αυτό, αλλά η θέση της διοίκησης παραμένει αυτή που ήταν πριν, πριν από τη σύνοδο κορυφής για την υποστήριξη αυτής της πώλησης, και εξέφρασε την προθυμία να συνεργαστεί με το Κογκρέσο».
Τα πράγματα, ωστόσο, δεν εξελίσσονται τόσο ομαλά όσο ήλπιζε ο Μπάιντεν. Η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε στις 14 Ιουλίου νομοθεσία που θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα νέο εμπόδιο στο σχέδιο του Μπάιντεν να πουλήσει μαχητικά αεροσκάφη F-16 στην Τουρκία.
Η Βουλή ενέκρινε ένα μέτρο που βασικά έλεγε ότι η τροπολογία θα απαγόρευε στις ΗΠΑ να πουλήσουν ή να μεταφέρουν τα αεροσκάφη στην Τουρκία εκτός εάν η κυβέρνηση πιστοποιήσει ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και περιλαμβάνει μια περιγραφή των συγκεκριμένων μέτρων που έχουν ληφθεί για να διασφαλιστεί πως δε θα χρησιμοποιείται για μη εξουσιοδοτημένες υπερπτήσεις στην Ελλάδα (τις οποίες πραγματοποιεί επανειλημμένα η Τουρκία). Η τροπολογία, που προσφέρθηκε από τους Δημοκρατικούς Αντιπροσώπους Φρανκ Παλόνε και Κρις Παππάς στον ετήσιο Νόμο περί Εξουσιοδότησης Εθνικής Άμυνας με ψήφους 244 κατά 179, περιόρισε την πώληση θέτοντας την υπό όρους. Ήταν η τελευταία προσπάθεια μελών του Κογκρέσου να ασκήσουν έλεγχο στην πώληση F-16 στην Τουρκία.
Ένα φαινομενικά ισχυρό επιχείρημα υπέρ της πώλησης είναι το εξής: οι ΗΠΑ δε θα πουλήσουν τα προηγμένα F-16 στον Ερντογάν, αλλά σε ένα σύμμαχο του ΝΑΤΟ, την Τουρκία. Λοιπόν, γιατί να μπλοκάρει την πώληση καθώς, μετά από λίγο, ο ισχυρός άνδρας των Τούρκων ισλαμιστών, όπως και άλλοι, θα πρέπει να εξαφανιστεί από την πολιτική σκηνή.
Το επιχείρημα είναι ότι ο 69χρονος Ερντογάν θα εκδιωχθεί με λαϊκή ψήφο είτε το 2023 είτε, σε αντίθετη περίπτωση, το 2028 -- ενώ τα F-16 θα χρησιμοποιούνται τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Ωστόσο, ακόμη και τότε, η πολιτική μετά τον Ερντογάν στην Τουρκία πιθανότατα θα δημιουργήσει μια άλλη ισλαμιστική/συντηρητική/εθνικιστική συμμαχία κάποιας γεύσης, πιθανώς υπό την ηγεσία ενός άλλου Ερντογάν.
Το Κογκρέσο των ΗΠΑ θα πρέπει να λάβει υπόψη μια πολιτική προοπτική στη στρατιωτική ισορροπία του Αιγαίου -- επιπλέον των 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων περίπου για την αμερικανική βιομηχανία -- εάν και όταν αποφασίσει για μια πώληση F-16 στην Τουρκία.
Η Τουρκία, θεωρητικά, είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ, αλλά την τελευταία δεκαετία, η άκαμπτη αντιδυτική ιδεολογία του Ερντογάν έχει φέρει την Τουρκία πιο κοντά σε ομοϊδεάτες κράτη όπως η Ρωσία και το Ιράν. Δεν πρέπει να επιτραπεί στον Ερντογάν πρόσβαση σε κρίσιμα οπλικά συστήματα με τα οποία μπορεί να απειλήσει περαιτέρω την Ελλάδα, μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Η περαιτέρω κλιμάκωση στο Αιγαίο δεν είναι προς το συμφέρον κανενός στη Δύση.