Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το όριο των χωρικών υδάτων ενός κράτους αποτελεί και το όριο του εναέριου χώρου του. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης, το πλάτος των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο ήταν τρία ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα αύξησε το πλάτος των χωρικών της υδάτων στα 10 ναυτικά μίλια με ένα διάταγμα που δημοσιεύτηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1931 που αναφέρει: «Η έκταση των χωρικών υδάτων καθορίζεται στα δέκα ναυτικά μίλια από τις ακτές του κράτους». Ο ελληνικός εναέριος χώρος επεκτάθηκε αυτόματα από τρία ναυτικά μίλια σε 10 ναυτικά μίλια καθώς η Ελλάδα είχε αυξήσει την έκταση των χωρικών της υδάτων από τρία σε 10 ναυτικά μίλια. Αυτό οφείλεται στο ότι η έκταση του εναέριου χώρου πρέπει να είναι ίδια με την έκταση των χωρικών υδάτων.
Ωστόσο, η Ελλάδα στη συνέχεια θέσπισε νόμο το 1936 που όριζε την έκταση των χωρικών της υδάτων στα έξι ναυτικά μίλια. Ο νόμος 270, που δημοσιεύθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1936, ορίζει: «Η έκταση της χωρικής θάλασσας ορίζεται σε έξι ναυτικά μίλια από την ακτή, με την επιφύλαξη της ισχύουσας διάταξης για ειδικά θέματα σχετικά με τα οποία θα οριοθετείται η χωρική ζώνη σε απόσταση μεγαλύτερη ή μικρότερη από έξι ναυτικά μίλια». Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ο εναέριος χώρος της Ελλάδας έπρεπε να είχε μειωθεί από 10 ναυτικά μίλια σε έξι ναυτικά μίλια σύμφωνα με τα χωρικά της ύδατα. Ωστόσο, η Ελλάδα συνεχίζει να επιβάλλει το πλάτος του εναέριου χώρου της στα 10 ναυτικά μίλια, το οποίο είναι διαφορετικό από το πλάτος των χωρικών της υδάτων. Αυτή η διαφορά των τεσσάρων ναυτικών μιλίων είναι το αντικείμενο ενός διεθνούς παραδόξου, που ωστόσο ίσχυε για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες χωρίς να αμφισβητηθεί από κανένα κράτος, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Τουρκίας.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει επανειλημμένα αντιταχθεί στη διεκδίκηση εναέριου χώρου των 10 μιλίων της Ελλάδας από το 1974. Συνοπτικά, το πρόβλημα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας είναι ότι η Ελλάδα προσπαθεί να ορίσει το πλάτος του εθνικού της εναέριου χώρου στα 10 μίλια, παρόλο που έθεσε τα χωρικά της ύδατα σε έξι ναυτικά μίλια, και η Τουρκία αντιτίθεται συνεχώς σε αυτό. Η Ελλάδα κατηγορεί την Τουρκία για παραβίαση του εναέριου χώρου της όταν τουρκικά αεροσκάφη πετούν πιο κοντά από 10 ναυτικά μίλια από την ακτή.
Οι ΗΠΑ έχουν λάβει αμερόληπτη θέση στα προβλήματα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, που είναι και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ. Η απόκτηση από την Τουρκία του συστήματος αεράμυνας S-400 από τη Ρωσία οδήγησε σε εντάσεις στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ. Ενώ οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ ήταν τεταμένες, οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ έφτασαν σε στρατηγικό επίπεδο. Η Ελλάδα έχει επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιήσουν ορισμένες ναυτικές και αεροπορικές βάσεις στο έδαφός της. Οι ΗΠΑ έχουν έτσι αμβλύνει την στάση τους να μην εμπλακούν άμεσα στα τουρκοελληνικά προβλήματα υπέρ της Ελλάδας.
Τον Απρίλιο η Τουρκία και η Ελλάδα αλληλοκατηγορήθηκαν για παραβίαση του εναέριου χώρου. Η Τουρκία ανέφερε στο ΝΑΤΟ ότι η Ελλάδα παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο 30 φορές στις 26 και 28 Απριλίου 2022, ενώ η Ελλάδα ισχυρίστηκε ότι κατέγραψε 168 παραβιάσεις του εναέριου χώρου και 42 υπερπτήσεις ελληνικών νησιών σε μια μέρα στις 27 Απριλίου 2022, σύμφωνα με την Καθημερινή, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών, Αλέξανδρο Παπαϊωάννου όπως είπε στους δημοσιογράφους στην Αθήνα. Η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Πολιτικές Υποθέσεις Βικτόρια Νούλαντ καταδίκασε τις παραβιάσεις και την πτήση της Τουρκίας πάνω από τα ελληνικά νησιά ως «προκλητικές», ανέφερε η ελληνική εφημερίδα Καθημερινή. Η Νούλαντ επανέλαβε επίσης πως η Τουρκία είχε ζητήσει την αγορά 40 μαχητικών αεροσκαφών F-16 Block 70 και 80 πακέτων εκσυγχρονισμού για τα υπάρχοντα F-16 της.
Το 2021 η Τουρκία είχε υποβάλει επίσημο αίτημα να αγοράσει 40 F-16 και 80 κιτ εκσυγχρονισμού για τα υπάρχοντα F-16 της. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε στις 30 Ιουνίου σε σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη ότι υποστήριξε την πώληση των μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία. Ωστόσο, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ψήφισε τον Νόμο Εξουσιοδότησης περί Εθνικής Άμυνας (NDAA) στις 14 Ιουλίου, ο οποίος περιλαμβάνει ένα μέτρο που περιορίζει την πώληση F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού στην Τουρκία και θα εμπόδιζε τις ΗΠΑ να πουλήσουν ή να μεταφέρουν τα μαχητικά αεροσκάφη στην Τουρκία, εκτός εάν η κυβέρνηση πιστοποιήσει ότι είναι απαραίτητο για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και εφόσον η Τουρκία δεν πραγματοποιεί μη εξουσιοδοτημένες υπερπτήσεις στην Ελλάδα με τα νέα F-16, ανέφερε το Reuters.
Σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ είπε πως εάν οι ΗΠΑ εξαρτήσουν την πώληση των πολεμικών αεροσκαφών F-16 υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η Τουρκία ως κυρίαρχο κράτος δεν μπορεί να το αποδεχτεί.
Κατά συνέπεια, ο καθορισμός του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 μίλια δεν είναι αποδεκτή κατάσταση βάσει του διεθνούς δικαίου. Εάν ισχύουν όσα ισχυρίζεται η ελληνική πλευρά, τότε παραβιάσεις του εναέριου χώρου θα πρέπει να θεωρηθούν και οι υπερπτήσεις ελληνικών νησιών από τουρκικά μαχητικά. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν εξαρτήσει την πώληση των τουρκικών F-16 από τη μη χρήση του αεροσκάφους για παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να τηρούν στάση στα τουρκοελληνικά προβλήματα υπέρ της Ελλάδας. Για το λόγο αυτό, μπορεί να λεχθεί ότι οι τουρκοαμερικανικές σχέσεις πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν σύντομα νέες κρίσεις.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.
