 |
| JΑCΚ GUΕΖ / ΑFΡ |
Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Κρίση συστήματος αεράμυνας S-300
Η κρίση των S-300 στην Κύπρο ήταν μια τεταμένη και ταχέως κλιμακούμενη πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας μεταξύ των αρχών του 1997 και του τέλους του 1998. Η σύγκρουση πυροδοτήθηκε από τα κυπριακά σχέδια να εγκαταστήσουν δύο ρωσικά συστήματα πυραύλων αεράμυνας S-300 στο έδαφός της, ωθώντας την Τουρκία να απειλήσει με επίθεση ή ακόμα και ένα ολοκληρωτικό πόλεμο εάν οι πύραυλοι δεν επέστρεφαν στη Ρωσία. Η συμφωνία για τους πυραύλους με τη Ρωσία ήταν η πρώτη σοβαρή προσπάθεια της κυπριακής κυβέρνησης να κατασκευάσει ένα αξιόπιστο σύστημα αεράμυνας μετά από χρόνια υπεροχής της Τουρκίας στον αέρα.
Στις 5 Ιανουαρίου 1997 ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών Αλέκος Μιχαηλίδης ανακοίνωσε στα διεθνή ΜΜΕ ότι η κυβέρνηση είχε αποκτήσει το σύστημα αεράμυνας S-300 και τα σχετικά ραντάρ από τη Ρωσία. Την ίδια ημέρα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιαννάκης Κασουλίδης εξέδωσε δήλωση σημειώνοντας ότι η κυπριακή κυβέρνηση είχε νόμιμο δικαίωμα να βελτιώσει τις «αμυντικές της ικανότητες» και πως η αγορά όπλων ήταν «ανάλογη» με την τουρκική στρατιωτική συσσώρευση στα βόρεια του νησιού. Την ίδια στιγμή, ο τότε υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Τουρχάν Ταγιάν είπε ότι η ενέργεια θα «υπονόμευε την ειρήνη στην περιοχή».
Η Τουρκία έστειλε τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη F-16 στην περιοχή Negev του Ισραήλ για να εκπαιδευτούν στο πώς να αποφύγουν τους πυραύλους S-300. Το Σεπτέμβριο του 1997 το τουρκικό ναυτικό και η ακτοφυλακή άρχισαν να επιβιβάζονται και να ερευνούν πλοία που κατευθύνονταν προς την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένων πλοίων με ρωσική σημαία σε διεθνή ύδατα, για να δουν εάν μετέφεραν S-300. Η κατάσταση ανησύχησε όχι μόνο τους Ελληνοκύπριους αλλά και τους στρατηγικούς στρατιωτικούς και οικονομικούς εταίρους τους σε Αθήνα και Μόσχα, όπως αποδεικνύεται από επίσημες δηλώσεις τον Οκτώβριο του 1997 που υποδηλώνουν ότι η Ελλάδα και η Ρωσία θα ξεκινούσαν πόλεμο με την Τουρκία εάν η Κύπρος δεχόταν επίθεση ή αποκλεισμό. Τον Νοέμβριο του 1997 οι τουρκικές δυνάμεις πραγματοποίησαν στρατιωτική άσκηση στη βόρεια Κύπρο, καταστρέφοντας μακέτες S-300 στο πλαίσιο προετοιμασίας για επιχειρήσεις εναντίον πραγματικών πυραύλων S-300 στη νότια Κύπρο.
Η κρίση των S-300 έληξε πριν γίνει μια καυτή σύγκρουση, τον Δεκέμβριο του 1998, με την απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης να μεταφέρει τους S-300 στο ελληνικό νησί της Κρήτης, χάρη στη σοφή χρήση της καταναγκαστικής διπλωματίας από την Τουρκία και τη μεσολάβηση της ΗΠΑ και ΕΕ. Η Ελλάδα διατήρησε τους πυραύλους στην αποθήκευση για 14 χρόνια, και τους χρησιμοποίησε για πρώτη φορά σε στρατιωτική άσκηση το 2013.
Το Ισραήλ έδειξε την αλληλεγγύη του προς την Τουρκία κατά τη διάρκεια της κρίσης των S-300 παρέχοντας τεχνικές και τακτικές γνώσεις σχετικά με το σύστημα αεράμυνας S-300.
Μηχανισμός συνεργασίας 3+1
Από το 2010, η Τουρκία έχει υποστεί μια ριζική αλλαγή στην εξωτερική της πολιτική με γνώμονα το πολιτικό Ισλάμ, φέρνοντας την Τουρκία και το Ισραήλ πρόσωπο με πρόσωπο. Με την επιδείνωση των διμερών σχέσεων με την Τουρκία, το Ισραήλ άρχισε να πλησιάζει την Ελλάδα και την Κύπρο λόγω της κρίσης στις σχέσεις με την Τουρκία. Στρατιωτικές ασκήσεις άρχισαν να διεξάγονται από τις τρεις χώρες. Οι ΗΠΑ στήριξαν επίσης τη συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών στην ανατολική Μεσόγειο και με την υποστήριξη των ΗΠΑ ξεκίνησε ο μηχανισμός 3+1. Το 2019 οι ΗΠΑ ψήφισαν τον Νόμο Ασφάλειας και Ενεργειακής Συνεργασίας για την Ανατολική Μεσόγειο, ο οποίος παρέχει βοήθεια για την ενεργειακή ασφάλεια και την αμυντική συνεργασία στις τρεις χώρες. Το Σεπτέμβριο του 2020 οι Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν στην άρση εν μέρει του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο που είχε επιβληθεί το Νοέμβριο του 1987.
Σε μια τριμερή σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2020 Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρος αποφάσισαν να αναπτύξουν τις σχέσεις τους στην αμυντική βιομηχανία.
Η ελληνική εφημερίδα Καθημερινή ανέφερε στις 19 Αυγούστου 2022, δύο ημέρες μετά την ανακοίνωση της διπλωματικής ομαλοποίησης της Τουρκίας και του Ισραήλ, ότι το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ Iron Dome επρόκειτο να αγοραστεί για την κυπριακή Εθνική Φρουρά μετά από έγκριση του υπουργείου Άμυνας. Όπως αναφέρουν οι Times of Israel, μετά την υπογραφή συμβάσεων στα έργα από τις αρχές του 2021, το Υπουργείο Άμυνας της Κύπρου έχει ξεκινήσει «την εφαρμογή της απόφασης της κυβέρνησης για αγορά» τεχνολογίας Iron Dome.
Το Iron Dome είναι ένα καινοτόμο σύστημα αεράμυνας που προστατεύει το Ισραήλ από πυραυλικές επιθέσεις. Αν και η απαίτηση για ένα αμυντικό σύστημα χαμηλού υψομέτρου βρισκόταν πάντα στο τραπέζι, μια μεγάλη επίθεση με ρουκέτες από τη Χεζμπολάχ το 2006 που είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 50 θανάτους και 2.000 τραυματισμούς έδωσε την ώθηση για την ανάπτυξη ενός αντίμετρου ενάντια σε τέτοιες επιθέσεις. Η ισραηλινή εταιρεία Rafael ξεκίνησε την ανάπτυξη πλήρους κλίμακας στα τέλη του 2007 και το σύστημα τέθηκε σε λειτουργία το 2011.
Το Iron Dome είναι ένα κινητό σύστημα αεράμυνας παντός καιρού, ικανό να ανιχνεύει και να αναχαιτίζει εισερχόμενους πυραύλους, πυραύλους και βλήματα με βεληνεκές μεταξύ 4 και 70 χιλιομέτρων. Κάθε συστοιχία του συστήματος αποτελείται από τρία εξαρτήματα: ένα ραντάρ (ELM -2084 3D AESA) για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση απειλών που πλησιάζουν, ένα κέντρο διαχείρισης μάχης και ελέγχου πυρός και τρεις μονάδες εκτόξευσης πυραύλων με 20 αναχαιτιστές Tamir η καθεμία. Η μονάδα μπορεί να παρακολουθεί έως και 1.100 στόχους εναέριας επιτήρησης. Το Iron Dome δεν στοχεύει όλους τους πυραύλους που εκτοξεύονται από την πηγή. Αξιολογεί την απειλή και δεσμεύει μόνο αυτούς που αποτελούν απειλή.
Το Iron Dome θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά την ανεπαρκή κυπριακή αεράμυνα, η οποία αποτελείται από τα ρωσικά πυραυλικά συστήματα αεράμυνας 9K330 Tor και 9K37 Buk και τους γαλλικούς πυραύλους Mistral. Ενώ το Iron Dome είναι γνωστό για τη μαχητική του χρήση στο Ισραήλ ενάντια σε μικροσκοπικούς πυραύλους από τη Γάζα, είναι επίσης ένα αποτελεσματικό εργαλείο κατά των drones. Η Κύπρος επέλεξε το Iron Dome για να αμυνθεί έναντι πιθανών τουρκικών απειλών από το μη επανδρωμένο αεροσκάφος μάχης (UCAV) TB-2. Από το Δεκέμβριο του 2019 η Τουρκία είχε αναπτύξει το TB-2 στη βόρεια Κύπρο. Στη Συρία, τη Λιβύη, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Ουκρανία, τα TB-2 έχουν επανειλημμένα επιδείξει την ικανότητά τους να καταστρέφουν συστήματα αεράμυνας ρωσικής κατασκευής.
Η Τουρκία δεν έχει εκφράσει άμεση αντίρρηση για την πώληση του Iron Dome για την Κύπρο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το Ισραήλ επέμεινε πως η επέκταση των σχέσεων με την Τουρκία δε θα θέσει σε κίνδυνο τις περιφερειακές του σχέσεις, ειδικά αυτές με την Κύπρο και την Ελλάδα. Όσον αφορά τις διμερείς σχέσεις, η Τουρκία εξαρτάται πλέον περισσότερο από το Ισραήλ παρά το Ισραήλ από την Τουρκία. Το Ισραήλ δεν είναι πλέον ένα απομονωμένο κράτος στη Μέση Ανατολή και δεν εξαρτάται τόσο από την Τουρκία όσο τη δεκαετία του 1990. Ως εκ τούτου, η Τουρκία δεν μπορεί να αντιδράσει στην πώληση του Iron Dome από το Ισραήλ στην Κύπρο και προτιμά να παραμείνει σιωπηλή.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.