Το πρόβλημα μας είναι το εξής: στις δημοκρατίες μας ο δεσμός μεταξύ αφθονίας και ελευθερίας καταρρέει, γίνεται όλο και πιο εύθραυστος. Η δικτατορία είναι πιο συμβατή με φτωχοποιημένους πληθυσμούς. Για εμάς η δημοκρατία συμβολίζει την υπόσχεση αφθονίας και βελτιωμένων συνθηκών διαβίωσης. Χωρίς αυτή την προοπτική δεν υπάρχει δυνατή δημοκρατία.
Μετάφραση Babis Georges Petrakis / L’Écho
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η αναδιανομή από μόνη της του υπάρχοντος πλούτου δεν αποφέρει σπουδαία πράγματα. Φυσικά μπορούμε να διανείμουμε ό,τι υπάρχει αλλά σε αυτήν την περίπτωση τίποτα δεν εγγυάται την αναπαραγωγή του. Και φυσικά έχουμε να κάνουμε με μία ήδη πελώρια αναδιανομή. Η Γαλλία, για παράδειγμα, μπορεί να καυχηθεί ότι είναι η πιο φορομπηχτική χώρα στον κόσμο. Η συνέχιση προς αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει στην αποβιομηχάνιση. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη δραστηριότητα, την επινοητικότητα και πάνω απ' όλα να αποτρέψουμε τη διαρροή εγκεφάλων.
Peter Sloterdijk
3/9/22
Ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησε για το τέλος της αφθονίας, το τέλος όσων θεωρούσαμε δεδομένων και το τέλος της ανεμελιάς. Συμμερίζεστε αυτές τις διαπιστώσεις;
Το τέλος της ανεμελιάς μου μοιάζει πιο εύλογο. Μπορούμε εύκολα να συμφωνήσουμε σε αυτό. Ένα από τα ψυχοπολιτικά αποτελέσματα της κρίσης του Covid είναι η απώλεια της ανεμελιάς. Οι άνθρωποι θα έχουν μια κάποια τάση να αποφεύγουν τις συναθροίσεις και τις μεγάλες συγκεντρώσεις. Παλαιότερα, το συναθροίζεσθαι ήταν η πρώτη αρετή του πολίτη. Αυτό που βιώσαμε υπονομεύει αυτή την αρχέγονη επιπολαιότητα. Το να είσαι επιπόλαιος σημαίνει να μπορείς να μην υπολογίζεις τις ασθένειες και να παραμελείς την πιθανή τοξικότητα του άλλου. Η απώλεια της ανεμελιάς θα μας συνοδεύει για ακόμα αόριστο χρονικό διάστημα αν και είναι πιθανό να συνοδευτεί και από κάποιου είδους ζαμανφουτισμό. Όμως, σε κάθε περίπτωση, εισερχόμαστε ολοένα και περισσότερο σε μια κοινωνία «τηλε-τόπων». Αυτή η τάση θα ενισχυθεί.
Για το τέλος της αφθονίας τι λέτε;
Για αυτό δεν είμαι τόσο σίγουρος. Πάντα θα μας «πλημμυρίζει» κάτι. Κανείς δεν μπορεί να μας εμποδίσει να διαβάσουμε όλα τα βιβλία που απαρτίζουν την παγκόσμια βιβλιοθήκη για παράδειγμα. Η πνευματική, διανοητική και ψυχική αφθονία δεν μπορεί να εξαφανιστεί. Γι' αυτό λέω συχνά ότι δεν υπάρχει άνωθεν ελιτισμός. Ο πραγματικός ελιτισμός είναι αυτός του λαού.
Ωστόσο από οικονομική άποψη η απώλεια της αφθονίας σηματοδοτεί μια καταστροφική παρακμή...
Προφανώς, και ο Μακρόν σκεφτόταν την οικονομική αφθονία, τα καταναλωτικά αγαθά. Σε αυτό το επίπεδο έχει δίκιο. Για την πλειονότητα του πληθυσμού, αυτό, δυστυχώς, θα συμβεί…
Στο παρελθόν έχετε μιλήσει για την αβάσταχτη φορολογία, για ένα σύστημα που αποκαλέσατε «φοροκρατία». Τι άποψη έχετε για τις τρέχουσες συζητήσεις που αφορούν την αύξηση της φορολογίας των πλουσίων και των υπερκερδών; Δεν είναι αυτή η λύση για την άμβλυνση των ανισοτήτων που θα επιδεινωθούν από την ενεργειακή κρίση;
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η αναδιανομή από μόνη της του υπάρχοντος πλούτου δεν αποφέρει σπουδαία πράγματα. Φυσικά, μπορούμε να διανείμουμε ό,τι υπάρχει, αλλά σε αυτήν την περίπτωση τίποτα δεν εγγυάται την αναπαραγωγή του. Και φυσικά έχουμε να κάνουμε με μία ήδη πελώρια αναδιανομή. Η Γαλλία, για παράδειγμα, μπορεί να καυχηθεί ότι είναι η πιο φορομπηχτική χώρα στον κόσμο. Η συνέχιση προς αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει στην αποβιομηχάνιση. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη δραστηριότητα, την επινοητικότητα και πάνω απ' όλα να αποτρέψουμε τη διαρροή εγκεφάλων.
Έχετε ασκήσει αρκετά σκληρή κριτική στην Ευρωπαική Ενωση παραμένοντας πεπεισμένος Ευρωπαιστής. Εχετε πει συγκεγκριμένα : «Η Ευρώπη είναι μια λέσχη μετριοτήτων, εκεί βρίσκεται το μεγαλείο της, ένα ειρωνικό μεγαλείο». Εχει αλλάξει η θεώρηση σας για την Ευρώπη μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Ανήκω σε μια γενιά που βίωσε το αποκαλούμενο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Για εμάς η Ανατολική Ευρώπη δεν υπήρχε. Η Ανατολική Γερμανία ήταν ένα απεχθές κατασκεύασμα. Μας έλειπε η περιέργεια για αυτές τις χώρες. Σήμερα, μετά την εισβολή στην Ουκρανία αρχίζουμε να γνωρίζουμε τις πραγματικότητες της Ανατολικής Ευρώπης και να κατανοούμε αυτά που μας φέρνουν κοντά. Δεν πιστεύουμε πλέον ότι οι Ουκρανοί είναι Ρώσοι. Και οι ίδιοι εκτός από ένα κομμάτι στα ανατολικά δεν αντιλαμβάνονται πλέον τον εαυτό τους σε σχέση με την Ρωσία. Εχουν επιλέξει μια άλλη κατεύθυνση. Αυτό είναι ένα μεγάλο ιστορικό μάθημα : γινόμαστε μάρτυρες της γέννησης ενός έθνους. Είναι πολύ σπάνιο αυτό το βίωμα. Αν ο Πούτιν είχε την πρόθεση να δημιουργήσει εκ του μηδενός την Ουκρανία δεν θα μπορούσε να είχε πράξει καλύτερα. Η Ρωσία από την μεριά της έχει γίνει χώρα-παρίας στερούμενη κάθε είδους «soft power».
Και αυτό σηματοδοτεί και την αναγέννηση της Ευρώπης κατά την γνώμη σας;
Ναι, γιατί, παρά τις εντάσεις, υπάρχει το επείγον της συνεργασίας. Κάτι είχε πάει προς αυτή την κατεύθυνση το 2003 όταν η Γαλλία αποφάσισε να αποχωρήσει από τη συμμαχία κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ. Υπήρχε το πρόπλασμα ενός ευρωπαϊκού πνεύματος, χρωματισμένο με αντιαμερικανισμό. Όταν ο Μακρόν μίλησε για «εγκεφαλικό θάνατο του ΝΑΤΟ» ήταν αναμφίβολα κάπως πρόωρο αλλά σίγουρα βρισκόμαστε στην στιγμή της αναθεώρησης της σχέσης μας με τις ΗΠΑ. Θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολιτική ασφάλειας που να έχει πιο ευρωπαϊκή σφραγίδα. Και επιπλέον πρέπει να προετοιμαστούμε για την μετά τον Πούτιν εποχή. Το περιθώριο για διαπραγματεύσεις θα είναι μεγαλύτερο όταν ο Πούτιν φύγει από την εξουσία και η Ευρώπη δεν θα μπορεί πλέον να ανεχθεί νεοιμπεριαλιστικές αξιώσεις εξ ανατολών.
Η Κίνα έχει επίσης ιμπεριαλιστικές τάσεις απέναντι στην Ταϊβάν. Μπαίνουμε σε έναν κόσμο που χωρίζεται σε στρατόπεδα από γεωπολιτική άποψη;
Αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν μια αποτυχία. Για πολύ καιρό πιστεύαμε στον θρίαμβο της ελευθερίας αλλά στην πραγματικότητα είναι μια αργή και οδυνηρή εξελικτική διαδικασία, που χαρακτηρίζεται από υποτροπές. Το ζήτημα της μοναρχικής διαχείρισης των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων δεν έχει επιλυθεί. Πίσω από τον αυταρχισμό και το φαινόμενο των δικτατοριών κρύβεται πάντα το παλιό όνομα του βασιλιά. Οι περισσότεροι πολιτολόγοι μας λένε το παραμύθι ότι ζούμε σε έναν μεταμοναρχικό κόσμο, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Αν κοιτάξετε όλες τις χώρες των Ηνωμένων Εθνών, τα δύο τρίτα είναι αυταρχικά κράτη...
Στα μάτια σας, η Ευρώπη ενσαρκώνει ακριβώς αυτό το αντιμοναρχικό σχέδιο;
Τι είναι η Ευρώπη ; Μια πελώρια οντότητα 450 εκατομμυρίων ανθρώπων αποτέλεσμα της αποτυχίας πολλών εθνικών και αυτοκρατορικών σχεδίων. Η Ευρώπη είναι το αντίθετο της μεγαλοστομίας και της επιθυμίας για κυριαρχία. Υπό αυτή την έννοια η Ευρώπη είναι ο καρπός ενός είδους θαύματος : είκοσι επτά χώρες αποφάσισαν να ενωθούν με μοναδικό στόχο να εξασφαλίσουν μια ελεύθερη και ειρηνική συνύπαρξη, προσπαθώντας να συνεργαστούν όσο το δυνατόν περισσότερο.
Γιατί όμως είναι δύσκολο να προκαλέσει ενθουσιασμό;
Δεν είναι αυτή η δουλειά της. Η Ευρώπη δεν δημιουργήθηκε για να ενθουσιάζει ή να κινητοποιεί μάζες αλλά για να σταθεροποιήσει την ειρήνη και να εγγυηθεί την ελευθερία μας.
Δεν είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της δημοκρατίας εσωτερικός; Πώς να ξαναδημιουργήσουμε την όρεξη για ελευθερία και δημοκρατία στις κοινωνίες μας;
Το πρόβλημα μας είναι το εξής: Στις δημοκρατίες μας ο δεσμός μεταξύ αφθονίας και ελευθερίας καταρρέει, γίνεται όλο και πιο εύθραυστος. Η δικτατορία είναι πιο συμβατή με φτωχοποιημένους πληθυσμούς. Για εμάς η δημοκρατία συμβολίζει την υπόσχεσης αφθονίας και βελτιωμένων συνθηκών διαβίωσης. Χωρίς αυτή την προοπτική δεν υπάρχει δυνατή δημοκρατία ή τουλάχιστον η δημοκρατία πρέπει να μπορεί να διατηρεί τα επίπεδα αφθονίας που έχουν επιτευχθεί. Όμως θα είναι δύσκολο...
H αξία της αλήθειας είναι σε κρίση στις κοινωνίες μας;
Σήμερα, η κατασκευή έχει εισβάλει στη σφαίρα της αλήθειας. Είναι πολύ εύκολο να φτιάξεις «μηχανές ψεμάτων». Αν βρεις κάποιον να χρηματοδοτήσει τα ψέματά σου η υπόθεση διευθετείται γρήγορα...
Τι είναι αυτές οι « μηχανές ψεμάτων» ; Μήπως εννοείται τα κοινωνικά δίκτυα;
Τα κοινωνικά δίκτυα δεν έχουν κάποιο μήνυμα από μόνα τους. Είναι ένα κενό κανάλι. Αλλά η υπόσχεση του κενού είναι ότι ο καθένας μπορεί να το καλύψει. Κάθε μήνυμα, όσο τοξικό κι αν είναι, μπορεί να περάσει. Το κανάλι δεν έχει τη δύναμη να φιλτράρει.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν συστήματα για τον καλύτερο έλεγχο των μηνυμάτων που μεταδίδονται στα κοινωνικά δίκτυα…
Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι οι ιδιοκτήτες αυτών των δικτύων καταλαβαίνουν πόσο πολύ συμμετέχουν στην γενική τοξικότητα. Η επικοινωνία έχει γίνει μια αμοιβαία τοξικότητα. Παλιότερα προσπαθούσαμε να μεταδώσουμε αλήθειες που απελευθερώνουν. Σήμερα δεν υπάρχουν παρά μόνο ψεύτες που πολεμάνε μεταξύ τους.
L’Écho
3/9/22
Μετάφραση Babis Georges Petrakis / L’Écho
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η αναδιανομή από μόνη της του υπάρχοντος πλούτου δεν αποφέρει σπουδαία πράγματα. Φυσικά μπορούμε να διανείμουμε ό,τι υπάρχει αλλά σε αυτήν την περίπτωση τίποτα δεν εγγυάται την αναπαραγωγή του. Και φυσικά έχουμε να κάνουμε με μία ήδη πελώρια αναδιανομή. Η Γαλλία, για παράδειγμα, μπορεί να καυχηθεί ότι είναι η πιο φορομπηχτική χώρα στον κόσμο. Η συνέχιση προς αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει στην αποβιομηχάνιση. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη δραστηριότητα, την επινοητικότητα και πάνω απ' όλα να αποτρέψουμε τη διαρροή εγκεφάλων.
Peter Sloterdijk
3/9/22
Ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησε για το τέλος της αφθονίας, το τέλος όσων θεωρούσαμε δεδομένων και το τέλος της ανεμελιάς. Συμμερίζεστε αυτές τις διαπιστώσεις;
Το τέλος της ανεμελιάς μου μοιάζει πιο εύλογο. Μπορούμε εύκολα να συμφωνήσουμε σε αυτό. Ένα από τα ψυχοπολιτικά αποτελέσματα της κρίσης του Covid είναι η απώλεια της ανεμελιάς. Οι άνθρωποι θα έχουν μια κάποια τάση να αποφεύγουν τις συναθροίσεις και τις μεγάλες συγκεντρώσεις. Παλαιότερα, το συναθροίζεσθαι ήταν η πρώτη αρετή του πολίτη. Αυτό που βιώσαμε υπονομεύει αυτή την αρχέγονη επιπολαιότητα. Το να είσαι επιπόλαιος σημαίνει να μπορείς να μην υπολογίζεις τις ασθένειες και να παραμελείς την πιθανή τοξικότητα του άλλου. Η απώλεια της ανεμελιάς θα μας συνοδεύει για ακόμα αόριστο χρονικό διάστημα αν και είναι πιθανό να συνοδευτεί και από κάποιου είδους ζαμανφουτισμό. Όμως, σε κάθε περίπτωση, εισερχόμαστε ολοένα και περισσότερο σε μια κοινωνία «τηλε-τόπων». Αυτή η τάση θα ενισχυθεί.
Για το τέλος της αφθονίας τι λέτε;
Για αυτό δεν είμαι τόσο σίγουρος. Πάντα θα μας «πλημμυρίζει» κάτι. Κανείς δεν μπορεί να μας εμποδίσει να διαβάσουμε όλα τα βιβλία που απαρτίζουν την παγκόσμια βιβλιοθήκη για παράδειγμα. Η πνευματική, διανοητική και ψυχική αφθονία δεν μπορεί να εξαφανιστεί. Γι' αυτό λέω συχνά ότι δεν υπάρχει άνωθεν ελιτισμός. Ο πραγματικός ελιτισμός είναι αυτός του λαού.
Ωστόσο από οικονομική άποψη η απώλεια της αφθονίας σηματοδοτεί μια καταστροφική παρακμή...
Προφανώς, και ο Μακρόν σκεφτόταν την οικονομική αφθονία, τα καταναλωτικά αγαθά. Σε αυτό το επίπεδο έχει δίκιο. Για την πλειονότητα του πληθυσμού, αυτό, δυστυχώς, θα συμβεί…
Στο παρελθόν έχετε μιλήσει για την αβάσταχτη φορολογία, για ένα σύστημα που αποκαλέσατε «φοροκρατία». Τι άποψη έχετε για τις τρέχουσες συζητήσεις που αφορούν την αύξηση της φορολογίας των πλουσίων και των υπερκερδών; Δεν είναι αυτή η λύση για την άμβλυνση των ανισοτήτων που θα επιδεινωθούν από την ενεργειακή κρίση;
Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η αναδιανομή από μόνη της του υπάρχοντος πλούτου δεν αποφέρει σπουδαία πράγματα. Φυσικά, μπορούμε να διανείμουμε ό,τι υπάρχει, αλλά σε αυτήν την περίπτωση τίποτα δεν εγγυάται την αναπαραγωγή του. Και φυσικά έχουμε να κάνουμε με μία ήδη πελώρια αναδιανομή. Η Γαλλία, για παράδειγμα, μπορεί να καυχηθεί ότι είναι η πιο φορομπηχτική χώρα στον κόσμο. Η συνέχιση προς αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει στην αποβιομηχάνιση. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη δραστηριότητα, την επινοητικότητα και πάνω απ' όλα να αποτρέψουμε τη διαρροή εγκεφάλων.
Έχετε ασκήσει αρκετά σκληρή κριτική στην Ευρωπαική Ενωση παραμένοντας πεπεισμένος Ευρωπαιστής. Εχετε πει συγκεγκριμένα : «Η Ευρώπη είναι μια λέσχη μετριοτήτων, εκεί βρίσκεται το μεγαλείο της, ένα ειρωνικό μεγαλείο». Εχει αλλάξει η θεώρηση σας για την Ευρώπη μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Ανήκω σε μια γενιά που βίωσε το αποκαλούμενο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Για εμάς η Ανατολική Ευρώπη δεν υπήρχε. Η Ανατολική Γερμανία ήταν ένα απεχθές κατασκεύασμα. Μας έλειπε η περιέργεια για αυτές τις χώρες. Σήμερα, μετά την εισβολή στην Ουκρανία αρχίζουμε να γνωρίζουμε τις πραγματικότητες της Ανατολικής Ευρώπης και να κατανοούμε αυτά που μας φέρνουν κοντά. Δεν πιστεύουμε πλέον ότι οι Ουκρανοί είναι Ρώσοι. Και οι ίδιοι εκτός από ένα κομμάτι στα ανατολικά δεν αντιλαμβάνονται πλέον τον εαυτό τους σε σχέση με την Ρωσία. Εχουν επιλέξει μια άλλη κατεύθυνση. Αυτό είναι ένα μεγάλο ιστορικό μάθημα : γινόμαστε μάρτυρες της γέννησης ενός έθνους. Είναι πολύ σπάνιο αυτό το βίωμα. Αν ο Πούτιν είχε την πρόθεση να δημιουργήσει εκ του μηδενός την Ουκρανία δεν θα μπορούσε να είχε πράξει καλύτερα. Η Ρωσία από την μεριά της έχει γίνει χώρα-παρίας στερούμενη κάθε είδους «soft power».
Και αυτό σηματοδοτεί και την αναγέννηση της Ευρώπης κατά την γνώμη σας;
Ναι, γιατί, παρά τις εντάσεις, υπάρχει το επείγον της συνεργασίας. Κάτι είχε πάει προς αυτή την κατεύθυνση το 2003 όταν η Γαλλία αποφάσισε να αποχωρήσει από τη συμμαχία κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ. Υπήρχε το πρόπλασμα ενός ευρωπαϊκού πνεύματος, χρωματισμένο με αντιαμερικανισμό. Όταν ο Μακρόν μίλησε για «εγκεφαλικό θάνατο του ΝΑΤΟ» ήταν αναμφίβολα κάπως πρόωρο αλλά σίγουρα βρισκόμαστε στην στιγμή της αναθεώρησης της σχέσης μας με τις ΗΠΑ. Θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολιτική ασφάλειας που να έχει πιο ευρωπαϊκή σφραγίδα. Και επιπλέον πρέπει να προετοιμαστούμε για την μετά τον Πούτιν εποχή. Το περιθώριο για διαπραγματεύσεις θα είναι μεγαλύτερο όταν ο Πούτιν φύγει από την εξουσία και η Ευρώπη δεν θα μπορεί πλέον να ανεχθεί νεοιμπεριαλιστικές αξιώσεις εξ ανατολών.
Η Κίνα έχει επίσης ιμπεριαλιστικές τάσεις απέναντι στην Ταϊβάν. Μπαίνουμε σε έναν κόσμο που χωρίζεται σε στρατόπεδα από γεωπολιτική άποψη;
Αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι η Γαλλική Επανάσταση ήταν μια αποτυχία. Για πολύ καιρό πιστεύαμε στον θρίαμβο της ελευθερίας αλλά στην πραγματικότητα είναι μια αργή και οδυνηρή εξελικτική διαδικασία, που χαρακτηρίζεται από υποτροπές. Το ζήτημα της μοναρχικής διαχείρισης των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων δεν έχει επιλυθεί. Πίσω από τον αυταρχισμό και το φαινόμενο των δικτατοριών κρύβεται πάντα το παλιό όνομα του βασιλιά. Οι περισσότεροι πολιτολόγοι μας λένε το παραμύθι ότι ζούμε σε έναν μεταμοναρχικό κόσμο, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Αν κοιτάξετε όλες τις χώρες των Ηνωμένων Εθνών, τα δύο τρίτα είναι αυταρχικά κράτη...
Στα μάτια σας, η Ευρώπη ενσαρκώνει ακριβώς αυτό το αντιμοναρχικό σχέδιο;
Τι είναι η Ευρώπη ; Μια πελώρια οντότητα 450 εκατομμυρίων ανθρώπων αποτέλεσμα της αποτυχίας πολλών εθνικών και αυτοκρατορικών σχεδίων. Η Ευρώπη είναι το αντίθετο της μεγαλοστομίας και της επιθυμίας για κυριαρχία. Υπό αυτή την έννοια η Ευρώπη είναι ο καρπός ενός είδους θαύματος : είκοσι επτά χώρες αποφάσισαν να ενωθούν με μοναδικό στόχο να εξασφαλίσουν μια ελεύθερη και ειρηνική συνύπαρξη, προσπαθώντας να συνεργαστούν όσο το δυνατόν περισσότερο.
Γιατί όμως είναι δύσκολο να προκαλέσει ενθουσιασμό;
Δεν είναι αυτή η δουλειά της. Η Ευρώπη δεν δημιουργήθηκε για να ενθουσιάζει ή να κινητοποιεί μάζες αλλά για να σταθεροποιήσει την ειρήνη και να εγγυηθεί την ελευθερία μας.
Δεν είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της δημοκρατίας εσωτερικός; Πώς να ξαναδημιουργήσουμε την όρεξη για ελευθερία και δημοκρατία στις κοινωνίες μας;
Το πρόβλημα μας είναι το εξής: Στις δημοκρατίες μας ο δεσμός μεταξύ αφθονίας και ελευθερίας καταρρέει, γίνεται όλο και πιο εύθραυστος. Η δικτατορία είναι πιο συμβατή με φτωχοποιημένους πληθυσμούς. Για εμάς η δημοκρατία συμβολίζει την υπόσχεσης αφθονίας και βελτιωμένων συνθηκών διαβίωσης. Χωρίς αυτή την προοπτική δεν υπάρχει δυνατή δημοκρατία ή τουλάχιστον η δημοκρατία πρέπει να μπορεί να διατηρεί τα επίπεδα αφθονίας που έχουν επιτευχθεί. Όμως θα είναι δύσκολο...
H αξία της αλήθειας είναι σε κρίση στις κοινωνίες μας;
Σήμερα, η κατασκευή έχει εισβάλει στη σφαίρα της αλήθειας. Είναι πολύ εύκολο να φτιάξεις «μηχανές ψεμάτων». Αν βρεις κάποιον να χρηματοδοτήσει τα ψέματά σου η υπόθεση διευθετείται γρήγορα...
Τι είναι αυτές οι « μηχανές ψεμάτων» ; Μήπως εννοείται τα κοινωνικά δίκτυα;
Τα κοινωνικά δίκτυα δεν έχουν κάποιο μήνυμα από μόνα τους. Είναι ένα κενό κανάλι. Αλλά η υπόσχεση του κενού είναι ότι ο καθένας μπορεί να το καλύψει. Κάθε μήνυμα, όσο τοξικό κι αν είναι, μπορεί να περάσει. Το κανάλι δεν έχει τη δύναμη να φιλτράρει.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν συστήματα για τον καλύτερο έλεγχο των μηνυμάτων που μεταδίδονται στα κοινωνικά δίκτυα…
Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι οι ιδιοκτήτες αυτών των δικτύων καταλαβαίνουν πόσο πολύ συμμετέχουν στην γενική τοξικότητα. Η επικοινωνία έχει γίνει μια αμοιβαία τοξικότητα. Παλιότερα προσπαθούσαμε να μεταδώσουμε αλήθειες που απελευθερώνουν. Σήμερα δεν υπάρχουν παρά μόνο ψεύτες που πολεμάνε μεταξύ τους.
L’Écho
3/9/22