James M. Dorsey - jamesmdorsey.net / Παρουσίαση Freepen.gr
«Η Κεντρική Ασία μοιάζει τώρα με τη δεκαετία του 1990, όταν υπήρχε ένας τεράστιος ανταγωνισμός μεταξύ παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων για επιρροή στην πλούσια σε πόρους περιοχή. Η σκιά της Ρωσίας στην περιοχή, σε συνδυασμό με την επιθυμία των κρατών της Κεντρικής Ασίας να αντισταθμίσουν τη Ρωσία και την Κίνα, βοήθησαν στην περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και των κρατών της Κεντρικής Ασίας σε θέματα πολιτικής και άμυνας», δήλωσε ο μελετητής της Ευρασίας Isik Kuscu Bonnenfant.
Η ευκαιρία για την Τουρκία μπορεί να είναι ελκυστική, αλλά τα γεωπολιτικά ναρκοπέδια την κατακλύζουν.
Αρχικά, η επιτυχημένη ανάπτυξη από την Τουρκία ενός αποδεδειγμένου μαχητικού drone, την καθιστά συμβαλλόμενο μέρος σε συγκρούσεις στην Κεντρική Ασία και de facto συμμετέχοντα σε πολέμους στον Καύκασο, όπου η Τουρκία ενδιαφέρεται για καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν αλλά και τον αρχαίο εχθρό της την Αρμενία.
Η χρήση τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar TB2 από το Κιργιστάν και την Ουκρανία στις συνοριακές συγκρούσεις του κράτους της Κεντρικής Ασίας με το Τατζικιστάν και ο πόλεμος της Ουκρανίας εναντίον της Ρωσίας έχει πυροδοτήσει διαμάχη.
Ακόμη και πριν από τις τελευταίες συγκρούσεις, το Κιργιστάν προσπάθησε ανεπιτυχώς να καθυστερήσει, αν όχι να εμποδίσει, την πώληση τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Τατζικιστάν.
Τον Απρίλιο, ο υπουργός Εξωτερικών της Κιργιζίας Jeenbek Kulubaev είπε στο κοινοβούλιο ότι η Τουρκία απάντησε στο αίτημα της Κιργιζίας λέγοντας "πως ήταν θέμα". Ακόμα κι έτσι, η Τουρκία και το Τατζικιστάν δεν έχουν ακόμη υπογράψει συμφωνία.
Είναι αξιοσημείωτο πως ο κ. Ερντογάν, όπως και οι Κινέζοι και Ρώσοι ομόλογοί του, δεν κατέβαλαν καμία συντονισμένη προσπάθεια για τον τερματισμό των συνοριακών συγκρούσεων, παρόλο που βρισκόταν μόλις 320 χιλιόμετρα μακριά από το πεδίο της μάχης όταν συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) τον Σεπτέμβριο.
Οι συγκρούσεις ήταν η πιο σοβαρή στρατιωτική σύγκρουση στην Κεντρική Ασία από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Η Ουκρανία είναι ένα ακόμη μεγαλύτερο ναρκοπέδιο για την Τουρκία, όχι μόνο λόγω της πώλησης μη επανδρωμένων αεροσκαφών, αλλά και λόγω των σχεδίων για την κατασκευή τουρκικής μονάδας κατασκευής drones στη κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα και των τουρκικών δεσμών με τους Τούρκους στην Κριμαία.
Τον Αύγουστο, ο κ. Ερντογάν κάλεσε τη Ρωσία να «επιστρέψει» την Κριμαία στους «νόμιμους ιδιοκτήτες» της. Η Ρωσία προσάρτησε τη χερσόνησο το 2014.
Αναφερόμενος στους Τατάρους της Κριμαίας, ο κ. Ερντογάν είπε στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν: Αυτοί είναι οι απόγονοί μας ταυτόχρονα, οι άνθρωποι που μένουν εκεί. Εάν κάνατε αυτό το βήμα προς τα εμπρός, εάν μπορούσατε να μας αφήσετε, θα ανακουφίζατε επίσης τους Τατάρους της Κριμαίας και την Ουκρανία επίσης».
Περιπλέκοντας τις υποθέσεις, ένας συνασπισμός δεκάδων ομάδων της κοινωνίας των πολιτών του Καυκάσου στην Τουρκία βοηθά τους Ρώσους που καταφεύγουν στην Τουρκία για να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία αφού ο κ. Πούτιν ανακοίνωσε επιστράτευση. Η Τουρκία φιλοξενεί 4 εκατομμύρια Τούρκους υπηκόους των οποίων οι ρίζες βρίσκονται στον Καύκασο.
Στο παρελθόν, η καυκάσια κοινότητα υποστήριξε πρόσφυγες από ρωσικές επεμβάσεις στις γεωργιανές περιοχές της Νότιας Οσετίας, της Αμπχαζίας και της Τσετσενίας, καθώς και Κιρκάσιους που διέφυγαν από τον πόλεμο στη Συρία μετά το ξέσπασμα της εμφύλιας διαμάχης το 2011.
Η υποστήριξη προς τους Ρώσους που αρνούνται να πολεμήσουν στην Ουκρανία ήρθε καθώς ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy έκανε έκκληση στους εθνικούς λαούς της Ρωσίας να αντισταθούν στην στρατιωτική κλήση του Κρεμλίνου.
Η υποστήριξη, στο πλαίσιο των αντιπολεμικών διαδηλώσεων στην κυρίως μουσουλμανική ρωσική δημοκρατία του Νταγκεστάν στο βόρειο Καύκασο, δεν πέρασε απαρατήρητη από τους υποστηρικτές του κ. Πούτιν.
Ο Μπίνι Σουλτάν Χαμζάγιεφ, μέλος του ρωσικού κοινοβουλίου, ανέφερε πως εκείνοι που διαμαρτύρονταν για την κινητοποίηση του κ. Πούτιν ήταν Τούρκοι Κουμιούκ, τους οποίους κατηγόρησε ότι διεξήγαγαν τζιχάντ εναντίον της Ρωσίας από την εποχή του Μέγα Πέτρου. Οι Kumyuks είναι η μεγαλύτερη τουρκική εθνική ομάδα στο βόρειο Καύκασο.
Το να κατηγορείς την Τουρκία για αντικινητοποίηση και αισθήματα κατά του Πούτιν στον Καύκασο είναι κάτι περισσότερο από βολικό. Η αναταραχή στην περιοχή οφείλεται στην αντίληψη του κ. Πούτιν για τον Καύκασο ως το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.
Η αποτροπή της εξάπλωσης του ισλαμιστικού αισθήματος που άνθισε στον συριακό εμφύλιο πόλεμο στις μουσουλμανικές περιοχές της Ρωσίας ήταν ένας λόγος για τον οποίο ο κ. Πούτιν παρενέβη στρατιωτικά στη Συρία για να εξασφαλίσει την επιβίωση του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
«Εάν το καθεστώς του Κρεμλίνου ταλαντευόταν λόγω παραγόντων που προέρχονται από τον πόλεμο της Ουκρανίας, η Ρωσία…θα μπορούσε να γίνει μια χαμηλών θερμίδων εκδοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ανίκανη να ελέγξει τα ιστορικά της εδάφη στον Καύκασο, τη Σιβηρία και την Ανατολική Ασία», είπε ο γεωπολιτικός στρατηγιστής, Robert D. Kaplan.
Πέρα από τα δεινά των Τατάρων της Κριμαίας και την υποστήριξη των εθνοτικών Καυκάσιων για το αντιουκρανικό πολεμικό αίσθημα, οι Ουιγούροι εξόριστοι είναι μια άλλη τουρκική ομάδα που περιπλέκει το όραμα της Τουρκίας για έναν τουρκικό κόσμο.
Οι εξόριστοι έχουν γίνει όλο και πιο έντονοι στην κατακραυγή τους ενάντια στη βάναυση καταστολή της τουρκικής μειονότητας στην Σιντζιάνγκ από την Κίνα.
Η δραστηριότητα των Ουιγούρων είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα για την Τουρκία και την Κίνα λόγω της μακροχρόνιας τουρκικής υποστήριξης προς τα ξαδέλφια τους και του γεγονότος πως η Τουρκία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη εξόριστη κοινότητα Ουιγούρων στον κόσμο. Η Κίνα δε δέχεται ευγενικά καμία ξένη κριτική.
Πιο πρόσφατα, η Τουρκία προσπάθησε να φιμώσει τις διαδηλώσεις των Ουιγούρων εν μέσω αναφορών για χαλάρωση της καταστολής στο Xinjiang.
Η Τουρκία κέρδισε διπλωματικούς πόντους αυτή την εβδομάδα κανονίζοντας μια άτυπη τριμερή συνάντηση μεταξύ του κ. Ερντογάν, του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ και του Αρμένιου πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν στο περιθώριο ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής στην Πράγα.
Ήταν η πρώτη συνάντηση μεταξύ του κ. Ερντογάν και του κ. Πασινιάν. Η Τουρκία, η οποία υποστήριξε το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Καυκάσου κατά της Αρμενίας το 2020 και ανανέωσε τις συγκρούσεις το Σεπτέμβριο, δεν είχε διπλωματικούς ή εμπορικούς δεσμούς με την Αρμενία από τη δεκαετία του 1990.
Οι δύο χώρες, παρά τις διαφορές σχετικά με τους θανάτους 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων, που όπως λέει η Αρμενία, σκοτώθηκαν το 1915 από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τον προκάτοχο της σύγχρονης Τουρκίας, επιδιώκουν να αποκαταστήσουν τους δεσμούς από τις αρχές του τρέχοντος έτους.
Ακόμα κι έτσι, η Τουρκία πρέπει να περπατήσει προσεκτικά στην προσέγγισή της με την Αρμενία για να διασφαλίσει πως η διπλωματία της θα παραμείνει συγχρονισμένη με το Αζερμπαϊτζάν, τον κύριο σύμμαχό της στον Καύκασο.
Η τοποθέτηση της Τουρκίας ως προστάτιδας των τουρκικών και μουσουλμανικών συμφερόντων μπορεί να μην είναι αρκετή για να ανταποκριθεί στην κινεζική πρόοδο στην Κεντρική Ασία, ακόμη κι αν πρόκειται να επωφεληθεί από τον αγώνα για τη λειτουργία ενός εναλλακτικού διευρασιατικού διαδρόμου μεταφορών από την Κίνα στην Ευρώπη που θα παρέκαμπτε τη Ρωσία διασχίζοντας ανεξάρτητες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.
«Η Τουρκία δεν είχε το είδος της οικονομικής δύναμης πυρός για να πιέσει στην περιοχή με τον ίδιο τρόπο όπως η Κίνα», δήλωσε ο μελετητής Raffaelo Pantucci σε πρόσφατο διαδικτυακό σεμινάριο, παρά το γεγονός ότι διεξάγει ζωηρό εμπόριο με χώρες της Κεντρικής Ασίας.
Η Τουρκία ελπίζει πως η έμφαση που δίνει στους πολιτιστικούς δεσμούς θα αντισταθμίσει την οικονομική της αδυναμία.
Την περασμένη εβδομάδα, η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα εκτός της Κεντρικής Ασίας που φιλοξενεί τους Παγκόσμιους Νομαδικούς Αγώνες, έναν διαγωνισμό αφιερωμένο στα τουρκικά εθνικά αθλήματα. Τους αγώνες άνοιξε ο κ. Ερντογάν, ο γιος του οποίου, Μπιλάλ, είναι επικεφαλής της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Εθνοαθλημάτων.
«Η φιλοξενία αθλητικών οργανισμών αυτής της κλίμακας είναι μια κρίσιμη πτυχή της ήπιας δύναμης… Επικεντρώνεται στην άυλη κληρονομιά που αξίζει να σωθεί», δήλωσε ο αθλητικός οικονομολόγος Sabahattin Devecioglu.
* Ο Δρ. James M. Dorsey είναι βραβευμένος δημοσιογράφος και μελετητής, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης και Ανώτερος Συνεργάτης στη Σχολή Διεθνών Σπουδών S. Rajaratnam του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Nanyang και συγγραφέας της κοινοπρακτικής στήλης και του blog, The Turbulent World of Middle East Soccer.