Του Δρ. Vladislav B. Sotirović - oneworld.press / Παρουσίαση Freepen.gr
Τα επίσημα γεγονότα και η επίσημη προπαγάνδα της ΕΕ για τον εαυτό της είναι κάτι που όλοι γνωρίζουμε και συμφωνούμε πως αποτελεί μια αξιοθαύμαστη και εκπληκτική ιδέα, ότι όλοι αυτοί οι διαφορετικοί άνθρωποι (27 κράτη μέλη σήμερα) από τόσο πολύχρωμα έθνη αποφάσισαν να ζήσουν μαζί με τον κύριο σκοπό: έχοντας μια μεγάλη και ενωμένη κοινότητα που προσπαθεί να ζήσει με ειρήνη και άνεση και να απολαύσει τα ανεπτυγμένα ιατρικά και εκπαιδευτικά συστήματα. Είναι το μόνο που διαβάζουμε πάντα στον Τύπο και βλέπουμε στην τηλεόραση, αλλά δεν υπήρξαν δημόσιες ανακοινώσεις σχετικά με μια λανθασμένη ή αμφισβητήσιμη απόφαση ή ενέργεια της ΕΕ.
Λοιπόν, το πιο ενδιαφέρον τώρα: ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικές διαφορετικές απόψεις. Δε θέλω να γράψω για μια «πραγματικότητα» γιατί η πραγματικότητα είναι ένα τόσο υποκειμενικό και αμφισβητούμενο πεδίο, αλλά θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή μιας κριτικής προσέγγισης στις μελέτες για την ΕΕ και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εντός της οικονομοπολιτικής ομπρέλας της ΕΕ.
Όλοι οι θεωρητικοί της ευρωπαϊκής ενοποίησης μέσα στην ομπρέλα των μεταπολεμικών (Δυτικών) Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (σήμερα η ΕΕ) θα τονίσουν τέσσερα κρίσιμα σημεία της σημασίας αυτής της διαδικασίας:
- Θα θέσει τέλος στον πόλεμο χιλιετίας μεταξύ μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων.
- Μια ενωμένη Ευρώπη θα αγκυροβολήσει το παγκόσμιο σύστημα εξουσίας σε μια πολυκεντρική δομή με την οικονομική και τεχνολογική ισχύ και την πολιτιστική και πολιτική επιρροή της (πιθανώς μαζί με την άνοδο των κρατών του Ειρηνικού).
- Θα αποκλείσει την ύπαρξη οποιασδήποτε ηγεμονικής υπερδύναμης, παρά τη συνεχιζόμενη στρατιωτική και τεχνολογική υπεροχή των ΗΠΑ.
- Η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι σημαντική ως πηγή θεσμικής καινοτομίας που μπορεί να δώσει κάποιες απαντήσεις στην κρίση του έθνους-κράτους. [1]
Στην πραγματικότητα, η ευρωπαϊκή ενοποίηση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο προέκυψε από τη σύγκλιση εναλλακτικών οραμάτων, αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ των εθνικών κρατών και διαφορετικών οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων. Η ίδια η έννοια της Ευρώπης, ως βασισμένη σε μια (οιονεί) κοινή ταυτότητα, είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή ταυτότητα ιστορικά κατασκευάστηκε φυλετικά ενάντια στους «άλλους», στους «βαρβάρους» διαφορετικών ειδών και διαφορετικής προέλευσης (Άραβες, Μουσουλμάνοι, Τούρκοι και σήμερα Ρώσοι) και η τρέχουσα διαδικασία ενοποίησης δε διαφέρει με αυτή την έννοια. Η ενοποίηση έγινε από μια διαδοχή αμυντικών πολιτικών σχεδίων γύρω από κάποιο κοινό συμφέρον (για παράδειγμα, τη ρωσική «απειλή» μετά τον Ψυχρό Πόλεμο 1.0 και ιδιαίτερα την κρίση της Κριμαίας του 2014 που ακολούθησε η ρωσική επέμβαση στην Ανατολική Ουκρανία το 2022) μεταξύ των συμμετεχόντων εθνικών κρατών. Η διαδικασία της ενοποίησης, λοιπόν, στόχευε στην υπεράσπιση των συμμετεχουσών χωρών έναντι των αντιληπτών «απειλών» και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ωστόσο, ο τελικός στόχος ήταν πρωτίστως πολιτικός αλλά τα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν, κυρίως, οικονομικά μέτρα. Πράγματι, από την αρχή της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το ΝΑΤΟ παρείχε την απαραίτητη στρατιωτική ομπρέλα.
Ιστορικά, η ευρωπαϊκή συζήτηση σχετικά με τα ανταγωνιστικά οράματα της διαδικασίας ολοκλήρωσης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τριπλή:
- Οι τεχνοκράτες που δημιούργησαν το σχέδιο μιας ενωμένης Ευρώπης (ιδιαίτερα ο Γάλλος Jean Monnet) ονειρεύονταν ένα ομοσπονδιακό κράτος που πρακτικά σήμαινε τη συσσώρευση σημαντικής επιρροής και εξουσίας στα χέρια της ευρωπαϊκής κεντρικής γραφειοκρατίας στις Βρυξέλλες, το Στρασβούργο και το Λουξεμβούργο.
- Ο Πρόεδρος Χρ. Ο De Gaulle (1958−1969) υπογράμμισε τη γνώμη σχετικά με τη μεταβίβαση της κυριαρχίας ως διακυβερνητικής και, ως εκ τούτου, έθεσε τις ευρωπαϊκές αποφάσεις στα χέρια του Συμβουλίου των αρχηγών εκτελεστικών εξουσιών από κάθε κράτος μέλος. Ο Ντε Γκωλ προσπάθησε να διεκδικήσει την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία έναντι των ΗΠΑ και γι' αυτό η Γαλλία άσκησε βέτο δύο φορές το 1963 και το 1967 στη βρετανική αίτηση για ένταξη στην ΕΟΚ θεωρώντας ότι οι στενοί δεσμοί του Ηνωμένου Βασιλείου με τις ΗΠΑ θα έθεταν σε κίνδυνο τις ευρωπαϊκές αυτόνομες πρωτοβουλίες.
- Πράγματι, το ΗΒ αντιπροσώπευε το τρίτο όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που εστιάζει στην ανάπτυξη μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών χωρίς να παραχωρεί καμία σημαντική πολιτική κυριαρχία. Όταν η Μεγάλη Βρετανία προσχώρησε στην ΕΚ (μαζί με την Ιρλανδία και τη Δανία) το 1973, μετά την αποχώρηση του Ντε Γκωλ, αυτό το οικονομικό όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (στην πραγματικότητα, η ΕΖΕΣ) έγινε κυρίαρχο για περίπου μια δεκαετία.
Ωστόσο, το αρχικό νικητήριο σχέδιο του Jean Monnet ήταν εξαρχής η δημιουργία ενός ομοσπονδιακού ευρωπαϊκού υπερεθνικού κράτους – των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης στο οποίο θα συγχωνευθούν τα περισσότερα ευρωπαϊκά έθνη, συμπεριλαμβανομένης της εξαιρετικά ευρωσκεπτικιστικής Μεγάλης Βρετανίας που τελικά εγκατέλειψε την ΕΕ την 1η Ιανουαρίου 2022 (το Brexit). Αυτό το νέο υπερκράτος που λέγεται ευρέως Ενωμένη Ευρώπη θα έχει ένα Κοινοβούλιο, ένα Δικαστήριο, ένα ενιαίο νόμισμα (το ευρώ), μια ενιαία κυβέρνηση (σήμερα είναι γνωστό ως Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με το Πολιτικό Γραφείο του την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), ενιαία ιθαγένεια και μια σημαία ως η εξωτερική ιδιότητα του κρατισμού.
Αυτό ήταν το σχέδιο από παλιά. Ωστόσο, όσοι την ευνοούν γνώριζαν καλά ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων από την Ευρώπη δεν θα δεχόταν ποτέ ειλικρινά την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση με τέτοια μορφή. Ποτέ δε θα παρέδιδαν πρόθυμα τις ελευθερίες και τις εθνικές τους ταυτότητες για να γίνουν απλώς μια επαρχία του ευρωπαϊκού υπερκράτους, όπως, στην πραγματικότητα, ένα γεωπολιτικό σχέδιο που σχεδιάστηκε αρχικά εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης και των ανατολικοευρωπαϊκών κρατών-δορυφόρων της κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου 1.0. Τι έκαναν λοιπόν οι φιλοευρωπαίοι πολιτικοί για να πραγματοποιήσουν το γεωπολιτικό τους σχέδιο; Απλώς συνωμότησαν για να κρατήσουν την αλήθεια από τους ανθρώπους.
Τώρα, το επίκεντρο ήταν το ερώτημα: Ποια είναι η πραγματική αλήθεια πίσω από την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η ανάγκη για ένωση της Ευρώπης προέκυψε κατανοητά από την καταστροφή που άφησε πίσω της μετά από δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους. Υπάρχουν σαφείς αποδείξεις, τόσο στις ίδιες τις διαδοχικές ευρωπαϊκές συνθήκες όσο και στις δηλώσεις των επίδοξων σχεδιαστών της Ευρώπης, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση προοριζόταν εξαρχής ως ένα γιγάντιο τέχνασμα εμπιστοσύνης που θα έσπρωχνε τελικά τα έθνη της Ευρώπης σε οικονομικά, κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική ένωση είτε τους άρεσε είτε όχι. Η πραγματική φύση του τελικού στόχου – ένα ομοσπονδιακό υπερκράτος όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης – συγκαλύφθηκε και παραμορφώθηκε σκόπιμα. Επρόκειτο να προχωρήσει σε μικρές δόσεις, για να εξαρτηθούν όσοι δεν θα το είχαν αποδεχτεί ποτέ μέχρι να είναι πολύ αργά για να αντιστραφεί ή να αλλάξει κρίσιμα η όλη διαδικασία.
Σημείωση τέλους:
[1] Featherstone K., Radaelli CM, The Politics of Europeanisation , NY: Oxford University Press, 2003; Cini M., European Union Politics , NY: Oxford University Press, 2004.
* Πρώην καθηγητής πανεπιστημίου Βίλνιους, Λιθουανία Ερευνητής στο Κέντρο Γεωστρατηγικών Μελετών στο Βελιγράδι