Andrew Korybko / Παρουσίαση Freepen.gr
Η πραγματικότητα είναι πως όλα είναι λίγο πιο περίπλοκα από την παραπάνω υπεραπλούστευση, που ομολογουμένως φαινόταν έγκυρη μέχρι πρόσφατα. Ο Μπολσονάρο μπόρεσε πράγματι να εκλεγεί μόνο επειδή αναδείχθηκε ως υποψήφιος λεγόμενος «σκοτεινός ίππος», μετά τον υβριδικό πόλεμο των ΗΠΑ στη Βραζιλία δυσφήμησε την υπάρχουσα πολιτική τάξη και έτσι έκανε το λαό της χώρας του να πεινάσει για μια αλλαγή όπως ο Τραμπ. Είναι επίσης αλήθεια ότι ευθυγραμμίζεται ιδεολογικά με τον πρώην ηγέτη των ΗΠΑ, ειδικά όσον αφορά τις έντονες φιλο-ισραηλινές του συμπάθειες και τη συντηρητική εγχώρια προοπτική, αλλά εκεί τελειώνουν οι ομοιότητες μεταξύ τους.
Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Μπολσονάρο απέτυχε να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του κατά της κινεζικής εκστρατείας και επίσης αψήφησε τις απαιτήσεις των ΗΠΑ να συμμορφωθεί η Βραζιλία με τις αντιρωσικές κυρώσεις της μετά την τελευταία φάση της ουκρανικής σύγκρουσης που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου. Προφανώς, αυτό το «σκοτεινό άλογο» δεν επρόκειτο να αφήσει κανέναν πρόεδρο των ΗΠΑ να τον καβαλήσει. Αντίθετα, ο Μπολσονάρο συνέχισε να προωθεί πολιτικές για τις οποίες ο ίδιος και η ομάδα του ήταν πεπεισμένοι πως προωθούσαν τα αντικειμενικά εθνικά συμφέροντα της Βραζιλίας όπως τα καταλάβαιναν. Ενώ διέφερε από τον Λούλα σε ευαίσθητα ζητήματα όπως η Βενεζουέλα, ευθυγραμμίστηκε μαζί του σε άλλα όπως η Ρωσία.
Αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα εξωτερικής πολιτικής οδήγησε σε πέντε ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Πρώτον, παρά την άνοδο του Μπολσονάρο στην εξουσία που ενορχηστρώθηκε από τις ΗΠΑ, τελικά δεν ήταν το πιόνι τους. Δεύτερον, τα κοινά συμφέροντα που μοιραζόταν με τον προστάτη του ήταν περισσότερο αποτέλεσμα της ιδεολογικής του οπτικής που περιστασιακά ευθυγραμμιζόταν με τις πολιτικές αυτής της χώρας παρά οτιδήποτε άλλο. Τρίτον, η βάση αυτής της ίδιας προοπτικής ήταν η ειλικρινής πίστη του στην κυριαρχία όπως την καταλάβαινε. Τέταρτον, αυτό ήταν υπεύθυνο για ορισμένες ρήξεις εξωτερικής πολιτικής με τις ΗΠΑ. Και τέλος, ο Μπολσονάρο είχε έτσι τη δική του πολυπολικότητα.
Όσο για τον Λούλα, δεν υπάρχει αμφιβολία πως και αυτός πιστεύει έντονα στην πολυπολικότητα, αν και όπως γίνεται κατανοητό από τη δική του ιδεολογική οπτική. Εκεί που διαφέρει από τον Μπολσονάρο είναι ότι ο πρώτος είναι πιο φιλελεύθερος-παγκοσμιοποιητής ενώ ο δεύτερος είναι πολύ πιο συντηρητικός-κυριαρχικός. Για να το εξηγήσουμε, η ιδεολογική διάσταση του Νέου Ψυχρού Πολέμου μπορεί να απλοποιηθεί ως ο αγώνας μεταξύ των μονοπολικών φιλελεύθερων-παγκοσμιοποιητών (ULGs) και των πολυπολικών συντηρητικών-κυρίαρχων (MCS).
Οι ULG είναι μονοπολικοί όσον αφορά το παγκόσμιο σύστημα που θέλουν να υποστηρίξουν. Φιλελεύθεροι όταν πρόκειται για τις κοινωνικο-πολιτιστικές αξίες που θέλουν να διαδώσουν σε όλες τις χώρες τους και παγκοσμιοποιητές γιατί πιστεύουν πως και ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να υιοθετήσει τα μοντέλα τους. Οι MCS, εν τω μεταξύ, είναι πολυπολικοί όσον αφορά το παγκόσμιο σύστημα που θέλουν να οικοδομήσουν, συντηρητικοί όταν πρόκειται για τις κοινωνικο-πολιτιστικές αξίες που θέλουν να υπερασπιστούν εντός των χωρών τους· και κυρίαρχοι γιατί δεν πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι πρέπει να υιοθετήσουν τα πρότυπά τους.
Ο Λούλα και ο Μπολσονάρο αποτελούν εντυπωσιακές εξαιρέσεις σε αυτές τις απλουστεύσεις, αφού ο πρώτος μπορεί να περιγραφεί ως πολυπολικός φιλελεύθερος-παγκοσμιοποιητής, ενώ ο δεύτερος ήταν μονοπολικός συντηρητικός-κυριαρχικός. Αυτή είναι μια ομολογουμένως ατελής εκτίμηση, η οποία ωστόσο χρησιμεύει για να τονίσει ένα σημαντικό σημείο: κάθε ηγέτης έχει σημαντικές ιδιοσυγκρασίες που περιπλέκουν τις αναλύσεις της εξωτερικής τους πολιτικής και εξηγούν, επομένως, γιατί και οι δύο προσπαθούν να ισορροπήσουν μεταξύ του Golden Billion της Δύσης και του από κοινού Παγκόσμιου Νότου υπό την ηγεσία των BRICS και SCO όπου η Βραζιλία αποτελεί μέρος.
Ξεκινώντας με τον Μπολσονάρο που υπηρέτησε στο πιο κρίσιμο στάδιο του Νέου Ψυχρού Πολέμου μέχρι στιγμής, θεωρείται ότι συμπάσχει με το πνεύμα της μονοπολικής ηγεσίας των ΗΠΑ, αλλά ήθελε να υπερασπιστεί τις παραδοσιακές κοινωνικο-πολιτιστικές αξίες της χώρας του από τις προσπάθειες των Δημοκρατικών να τις διαβρώσουν, σκοπό για τον οποίο προσπάθησε να ενισχύσει ορισμένες πτυχές της εσωτερικής κυριαρχίας της Βραζιλίας. Ο Λούλα, εν τω μεταξύ, είναι πιο ανοιχτά συμπαθής στην πολυπολικότητα από ό,τι ο Μπολσονάρο, αλλά συμμερίζεται τις υπερφιλελεύθερες απόψεις των κυβερνώντων Δημοκρατικών ελίτ των ΗΠΑ. Είναι επίσης πολύ φιλικός με το παγκοσμιοποιητικό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, το οποίο ο Μπολσονάρο περιφρονούσε.
Αυτή η επίγνωση υποδηλώνει πολύ έντονα ότι η εξωτερική πολιτική του Λούλα θα είναι πράγματι τόσο ισορροπημένη όσο σηματοδότησε το Μάιο. Από τη μία πλευρά, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα συνεχίσει τη φιλική προς τους BRICS πορεία που πρωτοστάτησε αρχικά και την οποία ο Μπολσονάρο συνέχισε προς τιμήν του, αλλά ο ηγέτης που επέστρεψε πιθανότατα θα βελτιώσει επίσης τις σχέσεις της Βραζιλίας με το Golden Billion λόγω των παρόμοιων υπερφιλελεύθερων ιδεολογιών τους. Αυτό θα ήταν ένα ρεαλιστικό γεωστρατηγικό αποτέλεσμα κατ' αρχήν παρόμοιο με αυτό που κατάφερε με επιτυχία η Ινδία, αλλά οι εσωτερικές συνέπειες μπορεί να καταλήξουν να οξύνουν περαιτέρω τις εσωτερικές διαιρέσεις.
Μένει φυσικά να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτό το σενάριο στην πράξη, αλλά ο Λούλα είναι ένας σκληρός ιδεολόγος που πιστεύει ένθερμα στις απόψεις του και επομένως είναι εξαιρετικά παθιασμένος με την εφαρμογή τους. Επίσης μόλις γεύτηκε την ιστορική δικαιοσύνη μετά την επιστροφή του στην προεδρία ύστερα από την σκανδαλώδη απομάκρυνσή του από τις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα του φθίνοντος υβριδικού πολέμου του μονοπολικού ηγεμόνα στη Βραζιλία που ενορχηστρώθηκε ως τιμωρία για την ανεξάρτητη εξωτερική του πολιτική. Αυτοί οι παράγοντες περιπλέκουν τις προβλέψεις για τις πολιτικές του, καθώς μέρος του μπορεί να θέλει να αντιταχθεί στις ΗΠΑ από αρχή, ενώ ένα άλλο μέρος ευθυγραμμίζεται με περιέργεια.
Το πολυπολικό μέρος της ομολογουμένως υπεραπλουστευμένης γεωστρατηγικής ταυτότητας του Λούλα τον τοποθετεί στην αντίθετη πλευρά των ΗΠΑ στον Νέο Ψυχρό Πόλεμο, ενώ το φιλελεύθερο-παγκοσμιοποιητικό μέρος τον τοποθετεί σταθερά σε αυτό το φθίνον στρατόπεδο μονοπολικών ηγεμονών. Αντίθετα, το μονοπολικό μέρος της ομοίως υπεραπλουστευμένης γεωστρατηγικής ταυτότητας του Μπολσονάρο οδήγησε σε προβλέψεις πως θα είναι πάντα στο πλευρό των ΗΠΑ ό,τι κι αν γίνει, αλλά το συντηρητικό-κυριαρχικό είχε ως αποτέλεσμα να αψηφήσει τις απαιτήσεις του ηγεμόνα σε ευαίσθητα θέματα εξωτερικής πολιτικής που συνδέονται με την Κίνα και ιδιαίτερα τη Ρωσία.
Αυτή η επίγνωση υποδηλώνει ότι οι πιο εστιασμένες στο εσωτερικό πτυχές των κοσμοθεωριών αυτών των ηγετών, οι φιλελεύθερες-παγκοσμιοποιητικές και οι συντηρητικές-κυριαρχικές αντιστοίχως, μπορεί τελικά να έχουν μεγαλύτερη επιρροή από το προτιμώμενο μοντέλο Διεθνών Σχέσεων. Αυτή η παράδοξη παρατήρηση θα μπορούσε επομένως να οδηγήσει σε ορισμένες εκπληκτικές πολιτικές του Λούλα παρόμοιες σε πνεύμα με εκείνες που σχετίζονται με την περίοδο της εξουσίας του Μπολσονάρο, αν και δυνητικά με διαφορετικά γεωστρατηγικά αποτελέσματα. Για αυτούς τους λόγους, είναι πρόωρο να προβλέψουμε με σιγουριά την εξωτερική πολιτική αυτού του ηγέτη που επιστρέφει στο τεταμένο πλαίσιο του Νέου Ψυχρού Πολέμου στο οποίο βρίσκεται.