Έτσι, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σηκώνει το τηλέφωνο και τηλεφωνεί στον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν: ας μιλήσουμε για τη «συμφωνία σιτηρών». Ο Πούτιν, ψύχραιμος, ήρεμος και μαζεμένος, εξηγεί τα γεγονότα στον Σουλτάνο:
Του Πέπε Εσκομπάρ - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Πρώτον, ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία αποχώρησε από τη συμφωνία εξαγωγής σιτηρών.
Δεύτερον, πώς η Μόσχα επιδιώκει μια σοβαρή έρευνα για την –τρομοκρατική– επίθεση στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας, η οποία για όλους τους πρακτικούς σκοπούς φαίνεται να έχει παραβιάσει τη συμφωνία.
Και τρίτον, πώς το Κίεβο πρέπει να εγγυηθεί ότι θα διατηρήσει τη συμφωνία, με τη μεσολάβηση της Τουρκίας και του ΟΗΕ.
Μόνο τότε η Ρωσία θα σκεφτόταν να επιστρέψει στο τραπέζι.
Και τότε –σήμερα, 2 Νοεμβρίου– το πραξικόπημα: Το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας (MoD) ανακοινώνει πως η χώρα επέστρεψε στη συμφωνία για τα σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα, αφού έλαβε τις απαραίτητες γραπτές εγγυήσεις από το Κίεβο.
Το Υπουργείο Εξωτερικών, με πολύ διπλωματικό τρόπο, εξήρε τις «προσπάθειες» τόσο της Τουρκίας όσο και του ΟΗΕ: Το Κίεβο δεσμεύεται να μην χρησιμοποιήσει τον «Θαλασσινό Ανθρωπιστικό Διάδρομο» για πολεμικές επιχειρήσεις και μόνο σύμφωνα με τις διατάξεις της Πρωτοβουλίας της Μαύρης Θάλασσας.
Η Μόσχα είπε ότι οι εγγυήσεις είναι επαρκείς «προς το παρόν». Υπονοώντας πως μπορεί πάντα να αλλάξει η κατάσταση.
Όλοι ανεβαίνουν με την πειθώ του Σουλτάνου
Ο Ερντογάν πρέπει να ήταν εξαιρετικά πειστικός με το Κίεβο. Πριν από το τηλεφώνημα στον Πούτιν, το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας (MoD) είχε ήδη εξηγήσει ότι η επίθεση στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας διεξήχθη από 9 εναέρια drones και 7 ναυτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συν ένα αμερικανικό αεροσκάφος RQ-4B Global Hawk που κρυβόταν στο ουρανό πάνω από ουδέτερα νερά.
Η επίθεση έγινε υπό την κάλυψη πολιτικών πλοίων και είχε στόχο ρωσικά σκάφη που συνόδευαν τον διάδρομο σιτηρών στην περίμετρο της ευθύνης τους, καθώς και την υποδομή της ρωσικής βάσης στη Σεβαστούπολη.
Το Υπουργείο Εξωτερικών όρισε ρητά Βρετανούς εμπειρογνώμονες που είχαν αναπτυχθεί στη βάση Ochakov στην περιοχή Nikolaev ως σχεδιαστές αυτής της στρατιωτικής επιχείρησης.
Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος Βασίλι Νεμπένζια δήλωσε «έκπληκτος» που η ηγεσία του ΟΗΕ «δεν κατάφερε όχι μόνο να καταδικάσει, αλλά ακόμη και να εκφράσει την ανησυχία του για τις τρομοκρατικές επιθέσεις».
Αφού δήλωσε ότι η επιχείρηση του Κιέβου που οργανώθηκε από τη Βρετανία στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας «έθεσε τέλος στην ανθρωπιστική διάσταση των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης», ο Nebenzya διευκρίνισε επίσης:
«Κατανοούμε ότι η Πρωτοβουλία για τα σιτάρια της Μαύρης Θάλασσας, την οποία συμφώνησαν η Ρωσία, η Τουρκία και η Ουκρανία υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ στις 22 Ιουλίου, δεν πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς τη Ρωσία, και επομένως δεν θεωρούμε τις αποφάσεις που ελήφθησαν χωρίς τη δική μας εμπλοκή ως δεσμευτικές».
Αυτό σημαίνει, στην πράξη, ότι η Μόσχα «δεν μπορεί να επιτρέψει την απρόσκοπτη διέλευση πλοίων χωρίς την επιθεώρησή μας». Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς και πού θα πραγματοποιηθούν αυτές οι επιθεωρήσεις – καθώς η Ρωσία έχει προειδοποιήσει τον ΟΗΕ ότι θα επιθεωρήσει οπωσδήποτε τα πλοία ξηρού φορτίου στη Μαύρη Θάλασσα.
Ο ΟΗΕ, από την πλευρά του, προσπάθησε στην καλύτερη περίπτωση να εμφανίσει ένα γενναίο πρόσωπο, πιστεύοντας ότι η αναστολή της Ρωσίας είναι «προσωρινή» και ανυπομονεί να καλωσορίσει «την εξαιρετικά επαγγελματική της ομάδα» πίσω στο Κοινό Κέντρο Συντονισμού.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ανθρωπιστικής βοήθειας Μάρτιν Γκρίφιθς, ο ΟΗΕ δηλώνει επίσης πως είναι «έτοιμος να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες». Και αυτό πρέπει να γίνει σύντομα, γιατί η συμφωνία φτάνει το σημείο παράτασής της για 120 ημέρες στις 19 Νοεμβρίου.
Λοιπόν, η «αντιμετώπιση ανησυχιών» της Μόσχας δεν είναι ακριβώς η περίπτωση. Ο Αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ρωσίας Ντμίτρι Πολυάνσκι είπε ότι στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ τα δυτικά έθνη απλά δεν μπορούσαν να αρνηθούν τη συμμετοχή τους στην επίθεση στη Σεβαστούπολη. Αντίθετα, κατηγόρησαν απλώς τη Ρωσία.
Μέχρι την Οδησσό
Πριν από την τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ερντογάν, ο Πούτιν είχε ήδη επισημάνει ότι «το 34% των σιτηρών που εξάγονται στο πλαίσιο της συμφωνίας πηγαίνει στην Τουρκία, το 35 τοις εκατό στις χώρες της ΕΕ και μόνο το 3-4 τοις εκατό στις φτωχότερες χώρες. Για αυτό κάναμε τα πάντα;»
Αυτό είναι σωστό. Για παράδειγμα, 1,8 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών πήγαν στην Ισπανία. 1,3 εκατομμύρια τόνοι προς την Τουρκία και 0,86 εκατ. τόνους στην Ιταλία. Αντίθετα, μόνο 0.067 τόνοι πήγαν στην Υεμένη που πεινά και 0,04 τόνοι στο Αφγανιστάν που πεινά.
Ο Πούτιν κατέστησε πολύ σαφές πως η Μόσχα δεν αποχωρεί από τη συμφωνία για τα σιτηρά, αλλά είχε απλώς αναστείλει τη συμμετοχή της.
Και ως μια περαιτέρω χειρονομία καλής θέλησης, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι θα στείλει πρόθυμα 500.000 τόνους σιτηρών σε φτωχότερες χώρες δωρεάν, σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσει το αναπόσπαστο ποσό που η Ουκρανία θα έπρεπε να είχε τη δυνατότητα να εξάγει.
Όλο αυτό το διάστημα, ο Ερντογάν έκανε επιδέξια ελιγμούς για να μεταδώσει την εντύπωση ότι καταλάμβανε το υψηλότερο έδαφος: ακόμα κι αν η Ρωσία συμπεριφερθεί με έναν «αναποφάσιστο» τρόπο, όπως το όρισε, θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε τη συμφωνία για τα σιτηρά.
Έτσι, φαίνεται ότι η Μόσχα δοκιμαζόταν – από τον ΟΗΕ και από την Άγκυρα, η οποία τυγχάνει να είναι ο κύριος δικαιούχος της συμφωνίας για τα σιτηρά και σαφώς επωφελείται από αυτόν τον οικονομικό διάδρομο. Τα πλοία συνεχίζουν να αναχωρούν από την Οδησσό προς τα τουρκικά λιμάνια – κυρίως την Κωνσταντινούπολη – χωρίς τη συμφωνία της Μόσχας. Αναμενόταν πως θα «φιλτράρονταν» από τη Ρωσία όταν επέστρεφαν στην Οδησσό.
Το άμεσο ρωσικό μέσο πίεσης απελευθερώθηκε σε χρόνο μηδέν: εμποδίζοντας την Οδησσό να γίνει κόμβος τρομοκρατικής υποδομής. Αυτό σημαίνει συνεχείς επισκέψεις με πυραύλους κρουζ.
Λοιπόν, οι Ρώσοι έχουν ήδη «επισκεφτεί» τη βάση Ochakov που κατέλαβαν το Κίεβο και οι Βρετανοί ειδικοί. Το Ochakov – μεταξύ Νικολάεφ και Οδησσού – χτίστηκε το 2017, με βασική αμερικανική συμβολή.
Οι βρετανικές μονάδες που συμμετείχαν στις δολιοφθορές των Nord Streams –σύμφωνα με τη Μόσχα– είναι οι ίδιες που σχεδίασαν την επιχείρηση της Σεβαστούπολης. Το Οτσάκοφ κατασκοπεύεται συνεχώς και μερικές φορές χτυπιέται από θέσεις που οι Ρώσοι έχουν εκκαθαρίσει τον περασμένο μήνα μόλις 8 χιλιόμετρα νότια, στο άκρο της χερσονήσου Kinburn. Και όμως η βάση δεν έχει καταστραφεί ολοκληρωτικά.
Για να ενισχύσουμε το «μήνυμα», η πραγματική απάντηση στην επίθεση στη Σεβαστούπολη ήταν οι ανελέητες «επισκέψεις» αυτής της εβδομάδας στην ηλεκτρική υποδομή της Ουκρανίας. Εάν συνεχιστούν, σχεδόν ολόκληρη η Ουκρανία θα βυθιστεί σύντομα στο σκοτάδι.
Κλείσιμο της Μαύρης Θάλασσας
Η επίθεση στη Σεβαστούπολη μπορεί να ήταν ο καταλύτης που οδήγησε σε μια ρωσική κίνηση να κλείσει τη Μαύρη Θάλασσα – με την Οδησσό να έχει μετατραπεί σε απόλυτη προτεραιότητα για τον ρωσικό στρατό. Υπάρχουν σοβαρές φωνές σε όλη τη Ρωσία σχετικά με το γιατί η Ρωσόφωνη Οδησσός δεν είχε γίνει αντικείμενο εντοπισμένης στόχευσης στο παρελθόν.
Η κορυφαία υποδομή για τις ουκρανικές Ειδικές Δυνάμεις και τους Βρετανούς συμβούλους εδρεύει στην Οδησσό και το Νικολάεφ. Τώρα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα καταστραφούν.
Ακόμη και αν η συμφωνία για τα σιτηρά θεωρητικά έχει επανέλθει σε καλό δρόμο, είναι απελπιστικό να περιμένουμε από το Κίεβο να τηρήσει τις όποιες συμφωνίες. Εξάλλου, κάθε σημαντική απόφαση λαμβάνεται είτε από την Ουάσιγκτον είτε από τους Βρετανούς στο ΝΑΤΟ. Ακριβώς όπως ο βομβαρδισμός της Γέφυρας της Κριμαίας και στη συνέχεια των Nord Streams, η επίθεση στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας σχεδιάστηκε ως σοβαρή πρόκληση.
Οι εξαιρετικοί σχεδιαστές όμως φαίνεται να έχουν δείκτη νοημοσύνης χαμηλότερο από τις θερμοκρασίες του ψυγείου: κάθε ρωσική απάντηση βυθίζει πάντα την Ουκρανία πιο βαθιά σε μια αναπόφευκτη –και τώρα κυριολεκτικά μαύρη– τρύπα.
Η συμφωνία για τα σιτηρά φαινόταν να είναι ένα είδος win-win. Το Κίεβο δε θα μολύνει ξανά τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας μετά την αποναρκοθέτησή τους. Η Τουρκία μετατράπηκε σε κόμβο μεταφοράς σιτηρών για τα φτωχότερα έθνη (στην πραγματικότητα δε συνέβη αυτό: ο κύριος ωφελούμενος ήταν η ΕΕ). Και οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας χαλάρωσαν τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων.
Αυτό ήταν, καταρχήν, μια ώθηση για τις ρωσικές εξαγωγές. Τελικά δεν τα κατάφερε γιατί πολλοί παίκτες ανησυχούσαν για πιθανές δευτερεύουσες κυρώσεις.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας είναι στην πραγματικότητα δύο συμφωνίες: το Κίεβο υπέγραψε συμφωνία με την Τουρκία και τον ΟΗΕ και η Ρωσία υπέγραψε ξεχωριστή συμφωνία με την Τουρκία.
Ο διάδρομος για τους μεταφορείς σιτηρών έχει πλάτος μόλις 2 km. Τα ναρκαλιευτικά κινούνται παράλληλα κατά μήκος του διαδρόμου. Τα πλοία επιθεωρούνται από την Άγκυρα. Άρα η συμφωνία Κιέβου-Άγκυρας-ΟΗΕ παραμένει σε ισχύ. Δεν έχει καμία σχέση με τη Ρωσία – η οποία σε αυτή την περίπτωση δε συνοδεύει και/ή επιθεωρεί τα φορτία.
Αυτό που αλλάζει με τη Ρωσία να «αναστέλλει» τη δική της συμφωνία με την Άγκυρα και τον ΟΗΕ, είναι ότι από εδώ και πέρα, η Μόσχα μπορεί να προχωρήσει όπως κρίνει σκόπιμο να εξουδετερώσει τρομοκρατικές απειλές και ακόμη και να εισβάλει και να καταλάβει τα ουκρανικά λιμάνια: αυτό δε θα αποτελεί παραβίαση των συμφωνία με την Άγκυρα και τον ΟΗΕ.
Επομένως, από αυτή την άποψη, αλλάζει το παιχνίδι.
Φαίνεται ότι ο Ερντογάν κατάλαβε πλήρως το διακύβευμα και είπε στο Κίεβο χωρίς αβεβαιότητα να συμπεριφερθεί σωστά. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση, ωστόσο, ότι οι δυτικές δυνάμεις δε θα κάνουν άλλη πρόκληση στη Μαύρη Θάλασσα. Πράγμα που σημαίνει πως αργά ή γρήγορα –ίσως μέχρι την άνοιξη του 2023– ο Στρατηγός Αρμαγεδδών θα πρέπει να βρει τα αγαθά. Αυτό μεταφράζεται ως προέλαση μέχρι την Οδησσό.