 |
| Βirol ΒΕΒEK / ΑFP |
turkishminute.com - Ahmet Yılmaz*
Παρουσίαση Freepen.gr [Σημείωση: ο συντάκτης αναφέρεται σε όλο το κείμενο σε ΤΔΒΚ, εμείς το μεταφέρουμε ως ψευδοκράτος]
Το βόρειο τμήμα του νησιού (και επομένως το ένα τρίτο του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας) καταλήφθηκε από τις τουρκικές δυνάμεις το καλοκαίρι του 1974, αφού οι Έλληνες πραξικοπηματίες ήθελαν να προωθήσουν την προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Στον τουρκοκρατούμενο βορρά, το ψευδοκράτος — το οποίο αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία — ανακηρύχθηκε το Νοέμβριο του 1983 και σήμερα αποτελεί ένα σταθεροποιημένο de facto καθεστώς.
Η Ελλάδα μοιράζεται το καθεστώς του εγγυητή με την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο και πλευρίζει το νότιο ελληνοκυπριακό τμήμα του νησιού — την Κυπριακή Δημοκρατία (ή την Κύπρο) — που είναι επίσημα αναγνωρισμένο από τη διεθνή κοινότητα ως ο μοναδικός εκπρόσωπος ολόκληρου του νησιού . Το καθεστώς του εγγυητή ήταν κάτι που ο Βορράς δεν ήθελε να εγκαταλείψει φοβούμενος αυτό που συνέβη πριν από 50 χρόνια. Υπήρξαν και άλλες διαμάχες που απέτρεψαν την επανένωση των δύο πλευρών του νησιού.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δύο στρατιωτικές βάσεις στο νότιο τμήμα του νησιού, στρατηγικά σημαντικές για το Ηνωμένο Βασίλειο λόγω της εγγύτητας του νησιού με τη Μέση Ανατολή. Η Κύπρος έγινε μέλος της ΕΕ το 2004, αλλά το ΗΒ αποχώρησε από την Ένωση το 2020. Έκτοτε, η Γαλλία, μέλος της ΕΕ, ενδιαφέρθηκε περισσότερο για προβλήματα που αφορούν την Κύπρο, αλλά το ΗΒ υπέγραψε πρόσφατα μνημόνιο κατανόησης με την Κύπρο σχετικά με τη δημιουργία στρατηγικής εταιρικής σχέσης.
Η Κύπρος είχε σχετικά καλές σχέσεις με τη Ρωσία μέχρι το 2004. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν εμπάργκο όπλων το 1987 με την ελπίδα πως αυτό θα ενθάρρυνε την επανένωση του νησιού. Αλλά το εμπάργκο ήταν αντιπαραγωγικό, απλώς ώθησε την κυπριακή κυβέρνηση να δημιουργήσει συμμαχίες με άλλες χώρες χωρίς να σημειωθεί πρόοδος στην επανένωση. Η Κύπρος είχε στραφεί στη Ρωσία για να προμηθευτεί όπλα. Ωστόσο, μετά την ένταξη στην ΕΕ, οι σχέσεις με τη Ρωσία άρχισαν να επιδεινώνονται. Οι επιθετικές κινήσεις της Ρωσίας στη μετασοβιετική περιοχή επέτειναν όχι μόνο τις σχέσεις της με την ΕΕ αλλά και τις διμερείς σχέσεις με το νέο μέλος της ΕΕ, την Κύπρο.
Το κενό στρατηγικής εταιρικής σχέσης καλύφθηκε από τις ΗΠΑ. Το 2019 οι ΗΠΑ συμφώνησαν με την Κύπρο να άρουν ορισμένους εμπορικούς περιορισμούς υπό τον όρο των μεταρρυθμίσεων στους κανονισμούς για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της χρηματοοικονομικής ρυθμιστικής εποπτείας καθώς και της άρνησης πρόσβασης στα λιμάνια των ρωσικών στρατιωτικών σκαφών για ανεφοδιασμό και εξυπηρέτηση. Στις 16 Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα άρουν εντελώς το εμπάργκο όπλων του 1987, ξεκινώντας από το 2023. Ωστόσο, η Τουρκία έκανε ενδιαφέρον αυτή την κίνηση ως στοχευμένη κατά του ψευδοκράτους και της Τουρκίας, με αποτέλεσμα το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών να εκδώσει μια σκληρή δήλωση καταδίκης.
Από την άλλη πλευρά, το ψευδοκράτος έχει αναγνωριστεί μόνο από την Τουρκία μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1983. Αν και το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές το αναγνώρισαν επίσης για λίγο εκείνη την εποχή, στη συνέχεια αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν ως αποτέλεσμα της διεθνούς πίεσης.
Τι σχεδιάζει ο Ερντογάν για το ψευδοκράτος;
Στο tweet του στις 11 Νοεμβρίου, ο Τσαβούσογλου υπονοούσε πιθανώς την αναγνώριση του βόρειου τμήματος του νησιού ως κυρίαρχου κράτους από χώρες εκτός της Τουρκίας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν μίλησε για αυτό το θέμα στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 20 Σεπτεμβρίου. Αφού επέκρινε έντονα την Ελλάδα σε ένα ιδιαίτερα εκτενές μέρος της ομιλίας του, προέτρεψε τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει επίσημα το ψευδοκράτος. Η σημερινή κυβέρνηση του ψευδοκράτους απολαμβάνει μεγάλης υποστήριξης από τον Ερντογάν και δεν ευνοεί την επανένωση των δύο κοινοτήτων αλλά μάλλον μια «λύση δύο κρατών», σύμφωνα με τον Ερντογάν.
Ο Ερντογάν φαινόταν να είναι φιλοδυτικός όταν εξελέγη για πρώτη φορά πρωθυπουργός το 2002. Αλλά μετά από 10 περίπου χρόνια, άρχισε να στρέφεται όλο και περισσότερο προς τον αυταρχισμό. Στο παρελθόν ήταν υπέρ της επανένωσης, αλλά τώρα υποστηρίζει αυτό που προωθούσε το στρατιωτικό κατεστημένο, που ήταν η κύρια πολιτική δύναμη πριν από αυτόν: την παλιά, αποτυχημένη «λύση των δύο κρατών».
Η τουρκική κυβέρνηση καταβάλλει τώρα μεγάλες προσπάθειες για να αναγνωριστεί το ψευδοκράτος διεθνώς. Ο Ερντογάν ξεκίνησε τη διαδικασία δίνοντας εντολή για την κατασκευή ενός πολυτελούς παλατιού για τον πρόεδρο του ψευδοκράτους, όπως έκανε και για τον εαυτό του στην Τουρκία. Μια τηλεοπτική σειρά γυρίστηκε για να υποστηρίξει εθνικιστικά αισθήματα κατά των Ελληνοκυπρίων και προβλήθηκε στην κρατική εκπομπή TRT-1: Μια φορά κι έναν καιρό στην Κύπρο… Ίσως πιο σημαντικό από αυτό, ωστόσο, είναι το γεγονός πως ο Ερντογάν έχει στρατολογήσει έναν από τους κορυφαίους παίκτες του το σκληροπυρηνικό κοσμικό κατεστημένο, τις παλιές και αποτυχημένες κυπριακές πολιτικές της οποίας κληρονόμησε. Στις 31 Οκτωβρίου ο Ερντογάν διόρισε τον Μετίν Φεϊζιόγλου ως Τούρκο πρεσβευτή στο ψευδοκράτος στη Λευκωσία (Λευκωσία). Δεν είναι διπλωμάτης αλλά μάλλον δικηγόρος που διετέλεσε πρόεδρος του Τουρκικού Δικηγορικού Συλλόγου μεταξύ 2013 και 2021.
«Ο κ. Feyzioğlu είναι καλός νομικός. Επιπλέον, δούλεψε πολύ καλά μαζί μας, ειδικά στον τομέα του διεθνούς δικαίου και του Κυπριακού όταν ήταν πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου», είπε ο Ερντογάν σχολιάζοντας την αποστολή του. Το 2020 ο Τουρκικός Δικηγορικός Σύλλογος υπό τον Φεϊζιόγλου οργάνωσε συναντήσεις στην περιφραγμένη πόλη Maraş (Βαρόσα για τους Κύπριους). Το Maraş, ένας διάσημος προορισμός διακοπών πριν από το 1974, βρίσκεται κοντά στην πόλη Gazima ğusa (Αμμόχωστος), μια de jure περιοχή της Κύπρου αλλά επί του παρόντος υπό τον έλεγχο του ψευδοκράτους. Μαζί με τον Ersin Tatar, τον τότε πρωθυπουργό και νυν πρόεδρο του ψευδοκράτους, ο Feyzioğlu πρωτοστάτησε στη διευθέτηση για επαναλειτουργία του Maraş. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑΗΕ) καταδίκασε αυτές τις ενέργειες, οι οποίες είναι αντίθετες με δύο από τα ψηφίσματά του του 1984 και του 1992. Ο Φεϊζιόγλου σχολίασε τότε: «Οι Τουρκοκύπριοι έδειξαν την αποφασιστικότητά τους να διαμορφώσουν το μέλλον τους. Το Μαράς θα είναι το κριάρι για τη λύση του Κυπριακού». Ως νέος πρεσβευτής στο ψευδοκράτος, πιθανότατα θα κάνει ό,τι γίνεται αφού ανοίξει η πύλη του κάστρου με ένα κριάρι.
Επιπλέον, ο Ερντογάν προσπαθεί να λάβει την υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου, μέλους του ΣΑΗΕ για την αναγνώριση του ψευδοκράτους. Κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με το νέο πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου στις 2 Δεκεμβρίου, ο Ερντογάν φέρεται να επεσήμανε τη σημασία της λήψης νέων, συγκεκριμένων βημάτων για την επίλυση του Κυπριακού. Όμως αυτές οι κινήσεις δε φαίνεται να έχουν επιτυχία, τουλάχιστον προς το παρόν.
Ίσως ορισμένες χώρες που έχουν στενές σχέσεις με την Τουρκία, για παράδειγμα, το Αζερμπαϊτζάν ή η Λιβύη, θα μπορούσαν να είναι πιθανές υποψήφιες για αναγνώριση, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό θα έφερνε στο ψευδοκράτος τίποτα περισσότερο από συμβολική σημασία.
Αφού οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το Σεπτέμβριο την άρση του 35ετούς εμπάργκο όπλων στην Κύπρο, μιλώντας σε συνέντευξή του στο τοπικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN Türk, ο Ερντογάν είπε ότι η άρση των περιορισμών ήταν «ανεξήγητη ως προς το περιεχόμενο και το χρονοδιάγραμμα. Αυτή η κίνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες παραβλέπουν και ενθαρρύνουν ακόμη και βήματα του διδύμου Κύπρου-Ελλάδας που απειλούν την ειρήνη και την σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο, θα οδηγήσει σε κούρσα εξοπλισμών στο νησί». Προσθέτοντας πως η Τουρκία έχει ήδη 40.000 στρατιώτες στο νησί και θα τους ενισχύσει με χερσαία, ναυτικά και εναέρια όπλα, πυρομαχικά και οχήματα, ο Ερντογάν είπε: «Όλοι πρέπει να γνωρίζουν πως αυτό το τελευταίο βήμα δε θα περάσει χωρίς απάντηση και ότι θα ληφθεί κάθε προφύλαξη για την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων».
Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι επιπτώσεις των κινήσεων του Ερντογάν;
Είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς αν οι δηλώσεις του Ερντογάν είναι ειλικρινείς ή απλώς μιλάει. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να πάρει περισσότερες ψήφους στις επερχόμενες εκλογές με επιθετική ρητορική και πως δε θα κάνει τίποτα παράλογο. Ωστόσο, ο γερουσιαστής Bob Menendez, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, το λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Πιστεύει ότι «η συνεχιζόμενη προθυμία του Ερντογάν να λυγίσει τους αυταρχικούς του μυς στην Κύπρο και σε όλο τον κόσμο» πρέπει να σταματήσει. Είπε επίσης πως η Τουρκία θέλει να προσαρτήσει το ψευδοκράτος. Ο Μενέντεζ δε λέει τίποτα απροσδόκητο, λαμβάνοντας υπόψη ότι από τότε που ο Ερντογάν άρχισε να εδραιώνει την εξουσία του, η Τουρκία έχει εγκαταλείψει την απ' αιώνων αρχή της εξωτερικής πολιτικής «Ειρήνη στο σπίτι, ειρήνη στον κόσμο», συνεργάστηκε με τρομοκρατικές οργανώσεις και τις χρησιμοποίησε σε πολέμους αντιπροσώπων, άρχισε να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών, βελτίωσε τις σχέσεις της με τους παραδοσιακούς εχθρούς του Ιράν, την Κίνα και τη Ρωσία· και απομακρύνθηκε από τις δυτικές χώρες και τις οικουμενικές αξίες.
Ας μην ξεχνάμε πως πολλοί άνθρωποι κάποτε είπαν για τον Σαντάμ Χουσεΐν: «Λοιπόν, αμφισβητεί τη νομιμότητα του Κουβέιτ, αλλά δε νομίζω ότι δε θα υπάρξει αντίδραση αν εισβάλει στο Κουβέιτ». Αλλά ο Σαντάμ εισέβαλε πράγματι στο Κουβέιτ, ελπίζοντας πως δε θα υπάρξει αντίδραση. Ωστόσο, ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παρενέβη και ανάγκασε τις ιρακινές δυνάμεις να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Επιπλέον, οι πρόσφατες προσπάθειες της Τουρκίας να βελτιώσει τις κακές σχέσεις της με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία έχουν θεωρηθεί ότι σχετίζονται με τα οικονομικά δεινά της Τουρκίας. Αλλά η πρόσφατη συνάντηση του Ερντογάν με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι στο Κατάρ κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του Παγκοσμίου Κυπέλλου έδειξε, νομίζω, ότι αυτές ήταν στρατηγικές κινήσεις για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απομόνωση της Ελλάδας και όχι καθαρά οικονομικές, καθώς δεν έχει νόημα η Τουρκία να βελτιώσει τους δεσμούς με την οικονομικά ταλαιπωρημένη Αίγυπτο.
Κατά συνέπεια, εάν ήταν όλα μέρος ενός σχεδίου της τουρκικής κυβέρνησης και εάν η επόμενη κίνηση είναι η ριζική επέμβαση στο status quo στην Κύπρο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ως εγγυήτριες χώρες. Αυτό όχι μόνο θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια στη Μεσόγειο και το Αιγαίο, αλλά η διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών του ΝΑΤΟ θα έβλαπτε επίσης την εστίαση της Δύσης στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας.
* Ο Ahmet Yılmaz έχει μεταπτυχιακό στις στρατηγικές διεθνούς ασφάλειας. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.