 |
| aknologia6path / pixabay |
Η είσοδος νέων επιχειρήσεων σε ολιγοπωλιακές αγορές είναι φαινομενικά ελεύθερη. Γιατί στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά δύσκολη, διότι οι υπάρχουσες επιχειρήσεις διαθέτουν εδραιωμένα προϊόντα-υπηρεσίες και συστήματα διανομής, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ανεπτυγμένη τεχνολογία κ.ά., με συνέπεια να χρειάζονται σημαντικά αρχικά κεφάλαια επένδυσης, τα οποία είναι δύσκολο να βρεθούν από ή να τα ρισκάρουν καινούριες επιχειρήσεις.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις «ελεύθερων» ολιγοπωλιακών αγορών αποτελούν οι τράπεζες και οι εταιρείες παραγωγής και παροχής ενέργειας.
Πώς φτάσαμε στο σημείο αυτό;
Εδώ και χρόνια η ανεπάγγελτη «ακαδημαϊκή» πολιτική κάστα πλασάρει το αφήγημα των θετικών επιπτώσεων από την απελευθέρωση των αγορών. Πως οι κερδισμένοι της ελεύθερης αγοράς είναι οι πολίτες-καταναλωτές, διότι «επιβάλλει» τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, οδηγώντας σε μείωση των τιμών των προϊόντων-υπηρεσιών, καθώς καθορίζονται ελεύθερα από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, στις οποίες επιτρέπεται να φτάσουν σε σημείο ισορροπίας χωρίς κρατική παρέμβαση.
Αλλά στη διδακτέα ύλη των πρωτοετών των οικονομικών σχολών, όπου περιλαμβάνονται οι κυριότερες μορφές αγορών, συναντάμε τις εξής μορφές:
Τον πλήρη ανταγωνισμό
Το ολιγοπώλιο
To μονοπώλιο
Τον μονοπωλιακό ανταγωνισμό
Ο καταναλωτής είναι κερδισμένος μόνο όταν επικρατεί πλήρης ανταγωνισμός σε μία αγορά. Το οποίο συμβαίνει όταν η ελεύθερη αγορά:
α) Αποτελείται από σχετικά μεγάλο αριθμό μικρών επιχειρήσεων.
β) Το προϊόν-υπηρεσία θεωρείται από τους καταναλωτές απολύτως ομοιογενές, έτσι είναι αδιάφοροι για το ποια επιχείρηση το παράγει.
γ) Λόγω του μεγάλου αριθμού των επιχειρήσεων και του μικρού τους μεγέθους, καμία τους δεν μπορεί να επηρεάζει την τιμή του προϊόντος-υπηρεσίας, άρα αυτή θεωρείται δεδομένη.
δ) Υπάρχει απόλυτη ελευθερία εισόδου νέων επιχειρήσεων στον κλάδο καθώς και εξόδου από αυτόν.
ε) Πωλητές και αγοραστές έχουν πλήρη γνώση των συνθηκών της αγοράς.
Επομένως, από μόνη της η ελεύθερη αγορά όχι μόνο δεν διασφαλίζει την ύπαρξη πλήρη ανταγωνισμού, αλλά απεναντίας οδηγεί σε ολιγοπώλια με δύο τρόπους:
α) Μέσα από τη συγχώνευση ή την εξαγορά μικρότερων εταιρειών και τη διαμόρφωση λίγων μεγάλων επιχειρήσεων.
β) Μέσα από την ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών, κυρίως εταιρειών κοινής ωφέλειας ή βιομηχανιών εθνικού σκοπού.
Ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί ο πλήρης ανταγωνισμός σε μία αγορά είναι η πολιτική παρέμβαση. Η ορθή πολιτική παρέμβαση, ώστε να αποφευχθεί η πορεία προς το ολιγοπώλιο.
Κάτι που όχι μόνο δεν έκανε η εγχώρια πολιτική ελίτ, αλλά αντιθέτως παραπλάνησε τους πολίτες προβάλλοντας την πανάκεια της ελεύθερης αγοράς, αόριστα και όχι διευκρινίζοντας την ελεύθερη αγορά του πλήρη ανταγωνισμού, ενώ ταυτόχρονα υπέθαλπε το έδαφος δημιουργίας ολιγοπωλιακών συνθηκών σε τομείς της οικονομίας της χώρας.
Για παράδειγμα, προέκρινε τις συγχωνεύσεις στον τραπεζικό κλάδο, συγκροτώντας μία ολιγοπωλιακή αγορά τραπεζικών υπηρεσιών και «απελευθέρωσε» την αγορά ενέργειας διαμορφώνοντας μία ολιγοπωλιακή αγορά παραγωγής και παροχής ενέργειας. Βέβαια, τώρα που τα πράγματα εκτραχύνονται, θυμήθηκε να «διαμαρτυρηθεί» προς τις επιχειρήσεις των δύο κλάδων για την εμφάνιση υπερκερδών.
Δυστυχώς αυτή είναι η επικρατούσα διεθνής οικονομικό-πολιτική γραμμή.
Ένας Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος, ο Μάικλ Σάντελ, εκτιμά ότι τα τελευταία 30 χρόνια οι Η.Π.Α. έχουν προχωρήσει πέρα από το να έχουν μια οικονομία της αγοράς. Έχουν γίνει μια κοινωνία της αγοράς, όπου στην κυριολεξία τα πάντα είναι προς πώληση.
Μόνο που στη χώρα μας, το προχωρήσαμε ακόμα παραπέρα. Δεν πωλείται μόνο η κοινωνία μας, αλλά και οι αξίες μας, η ιστορία μας, οι θάλασσές μας, τα εδάφη μας, η ελευθερία μας.
Από πατρίδα, η Ελλάδα μας μετουσιώθηκε σε (ελεύθερη) αγορά.
Μαργέλης Κωνσταντίνος
Άγιος Πέτρος, Λευκάδας
3 Δεκεμβρίου 2022
Σημείωση για τις δύο άλλες μορφές αγοράς:
1) Μονοπώλιο
Υπάρχει μία μόνον επιχείρηση, δηλαδή ο μονοπωλητής είναι ο μοναδικός προμηθευτής του προϊόντος / υπηρεσίας.
Το προϊόν θεωρείται μοναδικό και δεν έχει καλά υποκατάστατα, άρα όσοι το χρειάζονται είναι υποχρεωμένοι να το αγοράσουν από το μονοπώλιο.
Η επιχείρηση δεν αντιμετωπίζει ανταγωνισμό από άλλες επιχειρήσεις άρα έχει πλήρη έλεγχο της τιμής του προϊόντος, την οποία μπορεί να προσδιορίζει στο ύψος που τη συμφέρει μεταβάλλοντας την ποσότητα προϊόντος που προσφέρει.
Υπάρχουν εμπόδια που κάνουν αδύνατη την είσοδο άλλων επιχειρήσεων στον κλάδο. Τα εμπόδια αυτά μπορεί να είναι νομοθετικά, τεχνολογικά ή οικονομικά.
Παρόλο που δεν αντιμετωπίζει ανταγωνισμό, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί διαφήμιση για να αυξήσει τη συνολική ζήτηση για το προϊόν της ή για την προώθηση των δημόσιων σχέσεων και τη βελτίωση της εικόνας που έχουν οι καταναλωτές γι’ αυτήν, ώστε να αποφευχθούν πιέσεις προς το κράτος για περιορισμό της μονοπωλιακής δύναμης της.
Περιπτώσεις μονοπωλίου, κρατικού, όχι ιδιωτικού, ήταν η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ. Πλέον, έχει παραμείνει μόνο ο κλάδος της ύδρευσης, με τις ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.
2) Μονοπωλιακός ανταγωνισμός
Μορφή αγοράς που βρίσκεται μεταξύ του πλήρους ανταγωνισμού και του μονοπωλίου και περιλαμβάνει στοιχεία και από τις δυο, όπως:
Μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων, άρα οι αποφάσεις κάθε επιχείρησης δεν επιδρούν στη συμπεριφορά των άλλων.
Ελευθερία εισόδου – εξόδου επιχειρήσεων.
Διαφοροποιημένο προϊόν και κάθε επιχείρηση αντιμετωπίζει καμπύλη ζήτησης με αρνητική κλίση.
Πλήρης γνώση των συνθηκών της αγοράς.
Οι μονοπωλιακά ανταγωνιστικές επιχειρήσεις αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στη διαφήμιση, τη βελτίωση της ποιότητας και της συσκευασίας του προϊόντος και την υιοθέτηση ελκυστικών τρόπων πώλησης, ώστε να διαφοροποιήσουν το προϊόν τους στα μάτια των καταναλωτών και να αυξήσουν τη μονοπωλιακή τους δύναμη.
Η είσοδος νέων επιχειρήσεων σε μονοπωλιακά ανταγωνιστικούς κλάδους είναι κατά κανόνα εύκολη, όχι όμως τόσο όσο στους τέλεια ανταγωνιστικούς κλάδους, γιατί εκτός από την παραγωγή του προϊόντος, χρειάζεται η δαπάνη σημαντικών ποσών σε διαφήμιση.
Παραδείγματα μονοπωλιακού ανταγωνισμού αποτελούν η εστίαση, η ενδιαίτηση, τα είδη διατροφής, οι καφετέριες.
Πηγές
https://euretirio.com/pliris-eleftheros-teleios-antagonismos/
https://el.wikipedia.org/wiki/Ελεύθερη_αγορά