 |
| pixabay / Alexas_Fotos |
Νότης Μαριάς, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ – Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής, notismarias@gmail.com
Με τις υποκλοπές να βρίσκονται στο κέντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης εντός και εκτός Βουλής το ζήτημα της λειτουργίας του κράτους δικαίου στην Ελλάδα τέθηκε επί τάπητος. Ειδικότερη έμφαση δόθηκε στην διασύνδεση της έννοιας του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας η οποία πλήττεται από τις υποκλοπές.
Πλην όμως οι μετέχοντες της σχετικής πολιτικής αντιπαράθεσης άφησαν εκτός σκηνής μια σοβαρή πτυχή του ζητήματος. Και αυτή δεν είναι άλλη από τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν οι καταγγελίες περί παραβίασης του κράτους δικαίου λόγω των υποκλοπών στην διαδικασία εκταμίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων εκ μέρους της Αθήνας, όπως τονίσαμε την Πέμπτη 26/1/2023 σε συνέντευξή μας στο Κανάλι 1-Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά.
Ως γνωστόν ο Κανονισμός 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης» καθορίζει στο άρθρο 4 παρ.1 ότι λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα όταν διαπιστώνεται, ότι παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος επηρεάζουν τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της Ένωσης ή την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης κατά τρόπο επαρκώς άμεσο. Στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται και η αναστολή εκταμίευσης των διαφόρων ευρωπαϊκών κονδυλίων, η μείωση της προχρηματοδότησης, η αναστολή της έγκρισης ενός ή περισσοτέρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων κλπ.
Ο ορισμός του κράτους δικαίου δίνεται από τον Ενωσιακό νομοθέτη στο άρθρο 2 του εν λόγω Κανονισμού όπου επισημαίνεται ότι «ως κράτος δικαίου νοείται η αξία της Ένωσης που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 ΣΕΕ».
Μάλιστα στο προοίμιο του εν λόγω Κανονισμού τονίζεται με νόημα ότι «το κράτος δικαίου απαιτεί όλες οι δημόσιες εξουσίες να ενεργούν εντός των ορίων που θέτει ο νόμος, σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως ορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε άλλα ισχύοντα μέσα, και υπό τον έλεγχο ανεξάρτητων και αμερόληπτων δικαστηρίων».
Επιπλέον στην έκτη παράγραφο του προοιμίου διασυνδέεται η έννοια του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας καθώς καθορίζεται ότι «ο σεβασμός του κράτους δικαίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον σεβασμό της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων χωρίς σεβασμό του κράτους δικαίου και αντιστρόφως».
Σε σχέση με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, γνωστό ως Ταμείο Ανάκαμψης, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η έγκριση και η εκταμίευση των κονδυλίων υπόκειται στον παραπάνω Κανονισμό «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος» και ειδικότερα στην προϋπόθεση σεβασμού του κράτους δικαίου από τα κράτη μέλη της ΕΕ-δικαιούχους του Ταμείου. Αυτό προκύπτει ρητά από το άρθρο 8 του σχετικού Κανονισμού για το Ταμείο Ανάκαμψης το οποίο καθορίζει: «Ο μηχανισμός υλοποιείται από την Επιτροπή με άμεση διαχείριση σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες που θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 322 ΣΛΕΕ και ιδίως τον δημοσιονομικό κανονισμό και τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».
Επομένως οι εκταμιεύσεις τόσο των επιχορηγήσεων όσο και των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης τελούν υπό τον όρο σεβασμού του κράτους δικαίου από τους δικαιούχους του Ταμείου, δηλαδή από τα κράτη μέλη.
Σε εκτέλεση του παραπάνω Κανονισμού «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος» ήδη με απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ η οποία δημοσιεύθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2022 επιβλήθηκε στην Ουγγαρία λόγω μη σεβασμού του κράτους δικαίου αναστολή της εκταμίευσης του 55% των κοινοτικών κονδυλίων που δικαιούται από τρία Ταμεία της ΕΕ (https://eur-lex.europa.eu 20/12/2022) συνολικού ύψους 6,3 δις ευρώ (https://eulawlive.com 20/12/2022).
Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ το οποίο ανακοίνωσε ότι «άρχισε έλεγχο προκειμένου να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από παραβιάσεις του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη» https://www.eca.europa.eu 23/1/2023. Και το κερασάκι στην τούρτα για να μην έχει κανείς πλέον οποιαδήποτε αμφιβολία περί του τι μέλλει γενέσθαι είναι η δήλωση του Ελεγκτικού Συνεδρίου ότι ο σχετικός έλεγχος «θα καλύψει τη δράση της Επιτροπής σε σχέση με δείγμα έξι χωρών: Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία» με ό,τι αυτό σημαίνει για την μελλοντική εκταμίευση εκ μέρους της Ελλάδας των ευρωπαϊκών κονδυλίων που δικαιούται από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το ΕΣΠΑ συνολικού ύψους 70 δις ευρώ για το διάστημα 2021-2027 (www.liberal.gr 27/6/2022).
Καθόλου τυχαίο βέβαια καθώς ήδη η PEGA, δηλαδή «η Εξεταστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη διερεύνηση της χρήσης του λογισμικού Pegasus και αντίστοιχου κατασκοπευτικού λογισμικού παρακολούθησης» στο από 4/1/2023 σχετικό Σχέδιο Σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή (Έγγραφο B9-0000/2023) που συνέταξε η εισηγήτρια Sophie in ‘t Veld και το οποίο συζητήθηκε στις 24/1/2023 και αναμένεται να ψηφιστεί από την PEGA στα τέλη Απριλίου (www.euractiv.com 24/1/2023) διασυνδέει το ζήτημα των υποκλοπών με την κρίση του κράτους δικαίου (σελ.25) ζητώντας ουσιαστικά την ενεργοποίηση του παραπάνω «καθεστώτος αιρεσιμότητας του προϋπολογισμού για το κράτος δικαίου, ιδίως με την εξέταση των επιπτώσεων της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού στη λογοδοσία για τις δημόσιες δαπάνες» (σελ. 26). Αυτό σημαίνει σε απλά ελληνικά την αναστολή εκταμίευσης ευρωπαϊκών κονδυλίων για όσες χώρες δεν σέβονται το κράτος δικαίου. Το θέμα αφορά και την Αθήνα μιας και η εισηγήτρια του παραπάνω Σχεδίου Σύστασης της PEGA «καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί παραβάσεις και κακοδιοίκηση κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης» (σελ. 13) καλώντας την Ελλάδα πέραν των άλλων «να αντιστρέψει τη νομοθετική τροποποίηση του 2019 που έθεσε την ΕΥΠ υπό τον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργού».
Και σαν να μην έφταναν αυτά το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu «μας κάνει από πάνω και πλάκα» προβάλλοντας με πηχυαίους τίτλους το γεγονός ότι «η PEGA απηύθυνε σχέδιο συστάσεων στην Ελλάδα σε σχέση με το σκάνδαλο των υποκλοπών» (www.aa.com.tr 25/1/2023).
Πλην όμως οι μετέχοντες της σχετικής πολιτικής αντιπαράθεσης άφησαν εκτός σκηνής μια σοβαρή πτυχή του ζητήματος. Και αυτή δεν είναι άλλη από τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν οι καταγγελίες περί παραβίασης του κράτους δικαίου λόγω των υποκλοπών στην διαδικασία εκταμίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων εκ μέρους της Αθήνας, όπως τονίσαμε την Πέμπτη 26/1/2023 σε συνέντευξή μας στο Κανάλι 1-Δημοτική Ραδιοφωνία Πειραιά.
Ως γνωστόν ο Κανονισμός 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης» καθορίζει στο άρθρο 4 παρ.1 ότι λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα όταν διαπιστώνεται, ότι παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος επηρεάζουν τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της Ένωσης ή την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης κατά τρόπο επαρκώς άμεσο. Στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται και η αναστολή εκταμίευσης των διαφόρων ευρωπαϊκών κονδυλίων, η μείωση της προχρηματοδότησης, η αναστολή της έγκρισης ενός ή περισσοτέρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων κλπ.
Ο ορισμός του κράτους δικαίου δίνεται από τον Ενωσιακό νομοθέτη στο άρθρο 2 του εν λόγω Κανονισμού όπου επισημαίνεται ότι «ως κράτος δικαίου νοείται η αξία της Ένωσης που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 ΣΕΕ».
Μάλιστα στο προοίμιο του εν λόγω Κανονισμού τονίζεται με νόημα ότι «το κράτος δικαίου απαιτεί όλες οι δημόσιες εξουσίες να ενεργούν εντός των ορίων που θέτει ο νόμος, σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως ορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε άλλα ισχύοντα μέσα, και υπό τον έλεγχο ανεξάρτητων και αμερόληπτων δικαστηρίων».
Επιπλέον στην έκτη παράγραφο του προοιμίου διασυνδέεται η έννοια του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας καθώς καθορίζεται ότι «ο σεβασμός του κράτους δικαίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον σεβασμό της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων χωρίς σεβασμό του κράτους δικαίου και αντιστρόφως».
Σε σχέση με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, γνωστό ως Ταμείο Ανάκαμψης, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η έγκριση και η εκταμίευση των κονδυλίων υπόκειται στον παραπάνω Κανονισμό «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος» και ειδικότερα στην προϋπόθεση σεβασμού του κράτους δικαίου από τα κράτη μέλη της ΕΕ-δικαιούχους του Ταμείου. Αυτό προκύπτει ρητά από το άρθρο 8 του σχετικού Κανονισμού για το Ταμείο Ανάκαμψης το οποίο καθορίζει: «Ο μηχανισμός υλοποιείται από την Επιτροπή με άμεση διαχείριση σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες που θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 322 ΣΛΕΕ και ιδίως τον δημοσιονομικό κανονισμό και τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου».
Επομένως οι εκταμιεύσεις τόσο των επιχορηγήσεων όσο και των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης τελούν υπό τον όρο σεβασμού του κράτους δικαίου από τους δικαιούχους του Ταμείου, δηλαδή από τα κράτη μέλη.
Σε εκτέλεση του παραπάνω Κανονισμού «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος» ήδη με απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ η οποία δημοσιεύθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2022 επιβλήθηκε στην Ουγγαρία λόγω μη σεβασμού του κράτους δικαίου αναστολή της εκταμίευσης του 55% των κοινοτικών κονδυλίων που δικαιούται από τρία Ταμεία της ΕΕ (https://eur-lex.europa.eu 20/12/2022) συνολικού ύψους 6,3 δις ευρώ (https://eulawlive.com 20/12/2022).
Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ το οποίο ανακοίνωσε ότι «άρχισε έλεγχο προκειμένου να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από παραβιάσεις του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη» https://www.eca.europa.eu 23/1/2023. Και το κερασάκι στην τούρτα για να μην έχει κανείς πλέον οποιαδήποτε αμφιβολία περί του τι μέλλει γενέσθαι είναι η δήλωση του Ελεγκτικού Συνεδρίου ότι ο σχετικός έλεγχος «θα καλύψει τη δράση της Επιτροπής σε σχέση με δείγμα έξι χωρών: Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία» με ό,τι αυτό σημαίνει για την μελλοντική εκταμίευση εκ μέρους της Ελλάδας των ευρωπαϊκών κονδυλίων που δικαιούται από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το ΕΣΠΑ συνολικού ύψους 70 δις ευρώ για το διάστημα 2021-2027 (www.liberal.gr 27/6/2022).
Καθόλου τυχαίο βέβαια καθώς ήδη η PEGA, δηλαδή «η Εξεταστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη διερεύνηση της χρήσης του λογισμικού Pegasus και αντίστοιχου κατασκοπευτικού λογισμικού παρακολούθησης» στο από 4/1/2023 σχετικό Σχέδιο Σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή (Έγγραφο B9-0000/2023) που συνέταξε η εισηγήτρια Sophie in ‘t Veld και το οποίο συζητήθηκε στις 24/1/2023 και αναμένεται να ψηφιστεί από την PEGA στα τέλη Απριλίου (www.euractiv.com 24/1/2023) διασυνδέει το ζήτημα των υποκλοπών με την κρίση του κράτους δικαίου (σελ.25) ζητώντας ουσιαστικά την ενεργοποίηση του παραπάνω «καθεστώτος αιρεσιμότητας του προϋπολογισμού για το κράτος δικαίου, ιδίως με την εξέταση των επιπτώσεων της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού στη λογοδοσία για τις δημόσιες δαπάνες» (σελ. 26). Αυτό σημαίνει σε απλά ελληνικά την αναστολή εκταμίευσης ευρωπαϊκών κονδυλίων για όσες χώρες δεν σέβονται το κράτος δικαίου. Το θέμα αφορά και την Αθήνα μιας και η εισηγήτρια του παραπάνω Σχεδίου Σύστασης της PEGA «καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί παραβάσεις και κακοδιοίκηση κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης» (σελ. 13) καλώντας την Ελλάδα πέραν των άλλων «να αντιστρέψει τη νομοθετική τροποποίηση του 2019 που έθεσε την ΕΥΠ υπό τον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργού».
Και σαν να μην έφταναν αυτά το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu «μας κάνει από πάνω και πλάκα» προβάλλοντας με πηχυαίους τίτλους το γεγονός ότι «η PEGA απηύθυνε σχέδιο συστάσεων στην Ελλάδα σε σχέση με το σκάνδαλο των υποκλοπών» (www.aa.com.tr 25/1/2023).