 |
| Sputnik |
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου του Προεδρείου του Συμβουλίου για την Εξωτερική και Αμυντική Πολιτική και διευθυντή έρευνας της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RT.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Το 2022 άλλαξε τα πάντα. Με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων προσέγγισης – έχοντας ξεπεράσει το σοκ που βίωσαν όλοι το Φεβρουάριο, όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στην Ουκρανία – δεν είναι τόσο δύσκολο να εξηγήσουμε πώς προέκυψε. Και μάλιστα πώς δε θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά. Επίσης, μετά από δέκα ολόκληρους μήνες, είναι αρκετά σαφές γιατί η εκστρατεία δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί.
Το τελευταίο είναι μάλλον θετικό. Η πρόσοψη κατέρρευσε, αποκαλύπτοντας το πλαίσιο. Δεν ήταν ακριβώς όπως το φανταζόμασταν. Ορισμένες κατασκευές που θεωρούνταν ότι είναι φέρουσες είχαν παραδόξως χαλάσει. Άλλοι, υποψιασμένοι πως ήταν αναξιόπιστοι, σηκώθηκαν πιο δυνατοί από ό,τι νομίζαμε. Υπάρχουν λιγότερες ψευδαισθήσεις, αν και η μηχανή πληροφοριών εργάζεται για να τις διατηρήσει. Αλλά αυτό είναι βασικά από αδράνεια. Η ανάγκη για ριζική ανανέωση της αρχιτεκτονικής είναι προφανής.
Η ουκρανική νάρκη τοποθετήθηκε όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση. Οι ζοφεροί ρεαλιστές γνώριζαν από την αρχή πως ο διαχωρισμός αυτού που ήταν από καιρό ένας ενιαίος χώρος –όπου ήταν σχεδόν αδύνατο να χαράξουμε ένα φυσικό όριο– δε θα ήταν δυνατός. Στη Ρωσία, όπως στον πάτο ενός τύρφη, η διαφωνία με την απώλεια εδαφών καθοριστικής πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας σιγοκαίει. Στην Ουκρανία, ριζοσπάστες εθνικιστές θρηνούσαν που η ανεξαρτησία ήρθε «χωρίς κόστος» και πίστευαν ότι τα έθνη γεννιούνται σε πολέμους. Τα άκρα έχουν πλέον συγκλίνει.
Η Ρωσία ασχολήθηκε με το ουκρανικό ζήτημα όταν έγινε κεντρικό θέμα στην παγκόσμια τάξη. Αν και μπορεί να ήταν το αντίστροφο – έγινε τόσο σημαντικό επειδή η Ρωσία προσπάθησε να το λύσει. Το σημείο καμπής ήταν πιθανώς η απόφαση του πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανούκοβιτς για το αν θα γέρνει στη Δύση (προς την ΕΕ) ή την νατολή (προς την ΕΕΕ), το 2013.
Οι δύο αποκλίνουσες θέσεις είναι πλέον σταθερά συνυφασμένες. Και η χώρα μας αντιμετωπίζει σκληρή αντίσταση, λόγω της επιθυμίας του γειτονικού κράτους να υπερασπιστεί την ταυτότητά του, και της ετοιμότητας των δυτικών μεγαλείων να θυσιάσουν αυτό ακριβώς το έθνος για να βάλουν τη Μόσχα στη θέση της.
Ωστόσο, η Ρωσία υποβλήθηκε οικειοθελώς σε αυτό το stress test και το μέλλον της εξαρτάται από το αποτέλεσμα. Σε αυτή τη συγκυρία, δεν είναι πλέον δυνατή η αντιστροφή της πορείας.
Επιπλέον, η αβεβαιότητα των στόχων της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» αντανακλά τον πρωταρχικό χαρακτήρα της πρόκλησης. Οι στόχοι δε θα γίνουν πλήρως κατανοητοί μέχρι το τέλος, γιατί δε θα είναι εμφανείς μέχρι να συμβεί αυτό.
Η ιδιαιτερότητα του σύγχρονου κόσμου είναι πως δεν υπάρχει κάτι σαν ξεκάθαρη νίκη. Αυτό είναι το κύριο παράδοξο εδώ – ο πόλεμος επέστρεψε ως μια μορφή κρατικών σχέσεων, αλλά δε συνεπάγεται ξεκάθαρο αποτέλεσμα με την κλασική έννοια. Αυτό περιπλέκει δραματικά τη φύση του ανταγωνισμού και τον καθιστά εγγενώς μη γραμμικό. Και το αποτέλεσμά του είναι έτσι «υβριδικό», με καθοριστικό παράγοντα την αντοχή και την ανθεκτικότητα των κρατών κάτω από τη βολίδα διαφορετικών χτυπημάτων που αφθονούν στο απρόβλεπτο διεθνές περιβάλλον.
Η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει γίνει σύγκρουση αυτοδιάθεσης τόσο για τη Ρωσία όσο και για την Ουκρανία. Με την κυριολεκτική έννοια: όπως στο ποιοι είμαστε. Ενώ η αυτοδιάθεση της Ουκρανίας είναι παρόμοια με παραδείγματα από την ιστορία της οικοδόμησης έθνους-κράτους, στη Ρωσία η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Πολλές από τις έννοιες από το παρελθόν δε θα περάσουν τη δοκιμασία αυτής της σύγκρουσης. Οι καθαρές αρχαϊκές θέσεις είναι μη βιώσιμες στις σημερινές παγκόσμιες συνθήκες, ακόμα κι αν φαίνεται ότι ο κόσμος έχει γυρίσει προς τα πίσω. Αλλά ούτε και η μεταμοντέρνα μίμηση θα λειτουργεί πια. Είναι πολύ αληθινό και τραγικό. «Όχι απλώς ρεσιτάλ από τον ηθοποιό, αλλά σοβαρή απώλεια που πρέπει να αποκαλύψει», αναφέρει ο συγγραφέας Μπόρις Παστερνάκ, στο ποίημά του «Θα έπρεπε να γνωρίζω πως αυτό θα συμβεί».
Η χρονιά μεταξύ της τριακοστής επετείου από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ (Δεκέμβριος 2021) και της εκατονταετηρίδας από τη δημιουργία της (την τελευταία εβδομάδα του 2022) έχει γίνει μια καταπληκτική πύλη στην αιωνιότητα. Τα αιώνια υπαρξιακά ερωτήματα που έχει αντιμετωπίσει ξανά και ξανά η χώρα μας σε όλη την ιστορία της είναι για άλλη μια φορά επίκαιρα. Η παγκόσμια τάξη μπορεί να περιμένει.